NATO ka aftësinë për sigurinë e Kosovës dhe stabilitetin në Ballkanin Perëndimor

Nga Mimoza Golikja

 

Misioni i KFOR-it i udhëhequr nga NATO në Kosovë raportoi më 5 janar 2023 se përfundoi heqjen e disa automjeteve që bllokonin rrugët në veri të Kosovës, përmes vendosjes së njësive inxhinierike në zonat e rrugës arteriale të Shkëmbit të Dudës dhe Srbovacit.

Kjo përpjekje u krye në përputhje me mandatin e KFOR-it të OKB-së, bazuar në Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara të vitit 1999, për të siguruar një mjedis të mbrojtur dhe të sigurt si dhe lirinë e lëvizjes për të mirën e të gjitha komuniteteve që jetojnë në Kosovë. Kjo vjen pas vendimit të marrë më 28 dhjetor 2022 për heqjen e barrikadave të vendosura në veri të Kosovës në dhjetor. Heqja e barrikadave pasoi përpjekjet intensive të aleatëve të NATO-s dhe Bashkimit Evropian për të zbutur tensionet, me mbështetjen kryesore nga KFOR-i dhe misioni i BE-së për Sundimin e Ligjit (EULEX). Demontimi i postblloqeve përfundimtare u krye në mënyrë të shpejtë, të mbrojtur dhe të sigurt, për të shmangur incidente dhe rreziqe të tjera për sigurinë lokale.

KFOR-i njoftoi se mbetet jashtëzakonisht vigjilent dhe ka aftësinë dhe personelin për të vazhduar zbatimin e mandatit të tij të OKB-së plotësisht dhe në baza ditore, duke kontribuar për sigurinë në Kosovë dhe për stabilitetin në të gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor. NATO tha gjithashtu se vazhdon të mbështesë dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, si platforma kryesore për të gjetur një zgjidhje që respekton të drejtat e të gjitha komuniteteve dhe për të ndërtuar paqen dhe sigurinë e qëndrueshme në të gjithë rajonin. Më shumë se 3,700 trupa shërbejnë aktualisht në KFOR, nga 20 vende aleate të NATO-s dhe 7 vende partnere.

NATO ndali katastrofën humanitare në Kosovë dhe udhëheq operacionin e paqes

NATO ka udhëhequr operacionin për mbështetjen e paqes në Kosovë që nga qershori 1999 në mbështetje të përpjekjeve më të gjera ndërkombëtare për të ndërtuar paqen dhe stabilitetin në rajon dhe KFOR-i u vendos në Kosovë më 12 qershor 1999, pas një fushate një ajrore 78-ditore. Kjo fushatë ajrore u nis nga Aleanca në mars 1999 për të ndalur dhe kthyer drejtimin e katastrofës humanitare që po shpalosej në atë kohë. KFOR-i e merr mandatin e tij nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (RKSOKB) e datës 10 qershor 1999 dhe Marrëveshja Ushtarako-Teknike ndërmjet NATO-s dhe Republikës Federale të Jugosllavisë dhe Serbisë. KFOR-i vepron sipas Kapitullit VII të Kartës së OKB-së dhe, si i tillë, është një operacion për zbatimin e paqes.

Objektivat fillestare të KFOR-it ishin të pengonte armiqësitë e përtërira, të krijonte një mjedis të mbrojtur dhe të siguronte sigurinë dhe rendin publik, të çmilitarizonte Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, të mbështeste përpjekjet humanitare ndërkombëtare dhe të koordinohej me praninë civile ndërkombëtare.

Sot, KFOR-i përbëhet nga afërsisht 3,700 trupa të ofruara nga 27 vende aleate dhe partnere. Ai vazhdon të ndihmojë në ruajtjen e një mjedisi të mbrojtur dhe të sigurt dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë njerëzit dhe komunitetet në Kosovë, sipas mandatit të tij, i cili është, të frenojë armiqësinë dhe kërcënimet e reja kundër Kosovës nga forcat jugosllave dhe serbe; të krijojë një mjedis të mbrojtur dhe të sigurojë sigurinë dhe rendin publik; çmilitarizimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës; të mbështesë përpjekjet ndërkombëtare humanitare; dhe të koordinojë dhe mbështesë praninë civile ndërkombëtare.

Me kalimin e kohës, me përmirësimin e situatës së sigurisë, NATO ka përshtatur gradualisht pozicionin e forcës së KFOR-it drejt një force më të vogël dhe më fleksibël me më pak detyra statike. Të gjitha rregullimet në pozicionin e forcës së KFOR-it vendosen nga Këshilli i Atlantikut të Veriut ndërsa situata e sigurisë në terren evoluon. KFOR-i po ashtu është duke bashkëpunuar dhe koordinuar me Kombet e Bashkuara (OKB), Bashkimin Evropian (BE) dhe aktorë të tjerë ndërkombëtarë për të mbështetur zhvillimin e një Kosove të qëndrueshme, demokratike, multietnike dhe paqësore. Edhe për sa i përket shpërthimit të koronavirusit, reagimi nga institucionet në Kosovë ka qenë i shpejtë dhe i përshtatur, duke parandaluar përhapjen e shpejtë të virusit. COMKFOR mori masat e nevojshme për të mbrojtur personelin e KFOR-it nga COVID-19, duke siguruar vazhdimin e misionit kryesor të KFOR-it. KFOR-i ka ofruar ndihmë për institucionet në Kosovë, si dhe për organizatat e tjera ndërkombëtare. Në veçanti, ai i lejoi EULEX-it të ndajë mbështetjen mjekësore dhe objektet e KFOR-it për testimin e COVID-19.

KFOR-i, ruajtja e një mjedisi të mbrojtur dhe të sigurt dhe liria e lëvizjes për të gjithë

Sot, KFOR-i vazhdon të kontribuojë në ruajtjen e një mjedisi të mbrojtur dhe të sigurt në Kosovë dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë. Detyrat fillestare të KFOR-it kanë përfshirë dhe, në disa raste, ende përfshijnë ndihmën për kthimin ose zhvendosjen e personave të zhvendosur dhe refugjatëve; rindërtim dhe çminim; asistencë mjekësore; siguria dhe rendi publik; mbrojtja e vendeve patrimonial; siguria kufitare; ndalimi i kontrabandës së armëve ndërkufitare; zbatimin e një programi për amnisti të armëve, municioneve dhe eksplozivëve në mbarë Kosovën; shkatërrimi i armëve; dhe mbështetje për themelimin e institucioneve civile, ligjit dhe rendit, sistemit gjyqësor dhe penal, procesit zgjedhor dhe aspekteve të tjera të jetës politike, ekonomike dhe sociale të Kosovës. Vëmendje e veçantë vazhdon t’i kushtohet mbrojtjes së minoriteteve. Kjo përfshin patrulla të rregullta pranë enklavave të minoriteteve, pika kontrolli, përcjellje për grupet e pakicave, mbrojtjen e vendeve të trashëgimisë si manastiret dhe donacionet, duke përfshirë ushqime, rroba dhe mjete shkollore.

Më 12 qershor 2008, NATO ra dakord të fillojë zbatimin e detyrave shtesë në Kosovë në koordinim me autoritetet përkatëse vendore dhe ndërkombëtare. Ai ndihmoi në largimin e Trupave Mbrojtëse të Kosovës (TMK) dhe në themelimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK), si dhe një strukturë civile për të mbikëqyrur FSK-në. NATO mbikëqyri ngritjen dhe trajnimin e një FSK-je multietnike, profesionale dhe të kontrolluar nga civilët. FSK-ja është një forcë vullnetare e armatosur lehtë. Ajo ka përgjegjësinë kryesore për detyrat e sigurisë që nuk janë të përshtatshme për policinë si reagimi ndaj emergjencave, asgjësimi i mjeteve shpërthyese, menaxhimi i materialit të rrezikshëm, shuarja e zjarrit dhe mbrojtja civile. Forca totale e FSK-së është e mandatuar për maksimum 2500 personel aktiv dhe 800 rezervistë.

Komanda dhe struktura e KFOR-it përbëhet nga Komanda Rajonale (RC) që është një njësi ushtarake në nivelin e një regjimenti të përbërë nga dy batalione. Njëri është një batalion manovrash që është shumë i lëvizshëm, fleksibël dhe i vendosur me shpejtësi në pikat e mundshme problematike në mbarë Kosovën. Batalioni i dytë është një njësi jo-kinetike që është përgjegjëse për monitorimin dhe ndërlidhjen me aktorët civilë lokalë (p.sh. komunat, institucionet, grupet etnike) përmes Ekipet e veta të Monitorimit Ndërlidhës (LMT). Aktualisht ekzistojnë dy RC: HQ RC East, i vendosur në kampin Bondsteel, afër Ferizajt; Shtabi RC West, i vendosur në Camp Villaggio Italia në Pejë. Shtabi i KFOR-it vazhdon të jetë i vendosur në Camp Film City, Prishtinë. Përveç trupave të KFOR-it në Kosovë, NATO vazhdon të mbajë forca rezervë të gatshme për t’u vendosur nëse është e nevojshme. KFOR-i është nën një zinxhir të vetëm komandues, nën autoritetin e Komandantit të KFOR-it (COMKFOR). COMKFOR raporton te Komandanti i Komandës së Forcave të Përbashkëta në Napoli (COM JFCN), Itali. COMKFOR-i aktual është gjeneralmajor Angelo Michele Ristuccia i Ushtrisë italiane dhe ai mori komandën e Forcës së Kosovës më 10 tetor 2022.

Vendosja e KFOR-it në Kosovë në vitin 1999 dhe sot

 Rezoluta 1244 u miratua më 10 qershor 1999 dhe më 12 qershor elementët e parë të Forcës së Kosovës të udhëhequr nga NATO, ose KFOR, hynë në Kosovë. Deri më 20 qershor, tërheqja e forcave serbe kishte përfunduar. KFOR-i fillimisht përbëhej nga rreth 50.000 burra dhe gra nga vendet anëtare të NATO-s, vendet partnere dhe vende të tjera joanëtare të NATO-s nën komandën dhe kontrollin e unifikuar. Në fillim të vitit 2002, KFOR-i u reduktua në rreth 39.000 trupa. Mjedisi i përmirësuar i sigurisë i mundësoi NATO-s të reduktojë nivelet e trupave të KFOR-it në 26.000 deri në qershor 2003, pastaj në 17.500 deri në fund të 2003.

Vitet e fundit, situata e sigurisë ka vazhduar të përmirësohet në mënyrë të qëndrueshme. Si rezultat, më 11-12 qershor 2009, ministrat e Mbrojtjes të NATO-s vendosën të rregullojnë gradualisht qëndrimin e forcës së KFOR-it drejt asaj që quhet prani parandaluese. Në takimin e tyre jozyrtar në Stamboll më 3-4 shkurt 2010, ministrat e Mbrojtjes të NATO-s u informuan nga Autoritetet Ushtarake të NATO-s se KFOR-i kishte arritur me sukses të ashtuquajturën Porta 1 në kalimin e tij në një prani parandaluese, duke zvogëluar numrin e trupave në terren në rreth 10.200. Lëvizja në Portën 2, duke lejuar një total prej rreth 5.000 trupash, u rekomandua nga Autoritetet Ushtarake të NATO-s dhe u autorizua nga Këshilli i Atlantikut të Veriut më 29 tetor 2010. Porta 2 u deklarua më 28 shkurt 2011.

Çdo vendim i ardhshëm për reduktimin e mëtejshëm të gjurmës së KFOR-it në Kosovë do të kërkojë miratimin e Këshillit të Atlantikut të Veriut. Kombet kanë qenë të qartë se çdo vendim i tillë duhet të diktohet nga kushtet e vazhdueshme pozitive në terren. Në një zhvillim të veçantë, përmirësimi i situatës së sigurisë në terren në Kosovë gjithashtu i lejoi NATO-s të vazhdojë me zbatimin e të ashtuquajturit procesi i çrregullimit, transferimi gradual i sigurisë për objektet e trashëgimisë fetare dhe kulturore nën mbrojtjen e KFOR-it në përgjegjësinë e Policisë së Kosovës. Deri në fund të vitit 2013, KFOR-i kishte zbërthyer tetë prona me status të posaçëm të caktuar, Monumentin e Gazimestanit, Manastirin e Graçanicës, Manastirin e Zoçishtit, Manastirin e Budisavcit, Manastirin e Goriocit, vendin e Kryeengjëllit, Manastirin e Deviçit dhe Patriarkanën e Pejës. Vetëm një vend i caktuar, Manastiri i Deçanit, aktualisht mbetet nën mbrojtjen fikse të KFOR-it.

NATO mbështet ngritjen e kapaciteteve në Kosovë

Përveç detyrave të caktuara për KFOR-in, NATO zhvillon edhe iniciativa për ngritjen e kapaciteteve me organizatat e sigurisë në Kosovë. Këto aktivitete drejtohen nga Ekipi Këshillues dhe Ndërlidhës i NATO-s (NALT), i cili u krijua në 2016 pas bashkimit të dy entiteteve,  Ekipi Këshillues i NATO-s (NAT), i krijuar në 2008 për të mbikëqyrur krijimin e një organizate të udhëhequr nga civilët e Autoritetet e Kosovës të ushtrojnë kontroll civil mbi FSK-në; dhe Ekipi Ndërlidhës dhe Këshillues i NATO-s (NLAT), i cili vazhdoi të mbështesë FSK-në përtej deklaratës së Këshillit të Atlantikut të Veriut për aftësinë e plotë operacionale të FSK-së në korrik 2013.

NALT i raporton drejtpërdrejt Shtabit Ndërkombëtar të NATO-s. Aktualisht, ai ka një ekip prej rreth 45 personeli ushtarak dhe civil nga 13 vende aleate dhe partnere. Ai ofron ndihmë dhe këshilla praktike për organizatat e sigurisë në Kosovë në fusha të tilla si logjistika, prokurimi dhe financa, zhvillimi dhe planifikimi i forcave, si dhe zhvillimi i lidershipit. Për të përmbushur misionin e tij, Ekipi është hartuar aktualisht në tre linja zhvillimi: Strategjia dhe Planet, Operacionet, si dhe Mbështetja. NALT gjithashtu luan një rol kyç në zbatimin e ndërveprimit të zgjeruar me Kosovën që u miratua nga Këshilli i Atlantikut të Veriut në dhjetor 2016. Ky ndërveprim i zgjeruar fokusohet në tema të rëndësishme si ndërtimi i integritetit, kibernetike, diplomacia publike dhe shkenca.

Mbështetja e NATO-s për dialogun e lehtësuar nga BE

NATO mbështet fuqimisht Marrëveshjen e Normalizimit të ndërmjetësuar nga BE-ja Beograd-Prishtinë (2013), si platforma e vetme për të gjetur një zgjidhje që respekton të drejtat e të gjitha komuniteteve dhe mund të çojë në një paqe të qëndrueshme. Më 19 prill 2013, Beogradi dhe Prishtina arritën Marrëveshjen e Parë të Parimeve të lehtësuara nga BE-ja që rregullojnë normalizimin e marrëdhënieve; një plan zbatimi u ra dakord më 22 maj 2013. NATO luajti një rol të rëndësishëm në sigurimin e marrëveshjes dhe aleatët vazhdojnë ta mbështesin fuqimisht marrëveshjen. Në mbështetje të Marrëveshjes, Beogradi dhe Prishtina kanë iniciuar një program bisedimesh të nivelit të lartë, të organizuar nga BE. Ky dialog mbetet kyç për zgjidhjen e ngërçit politik mes dy palëve dhe ka ndihmuar në përmirësimin e marrëdhënieve mes tyre. Dialogu gjithashtu i ka dhënë një vrull të ri integrimit euroatlantik të Ballkanit Perëndimor. Në qershor 2013, Këshilli Evropian vendosi të hapë negociatat e anëtarësimit me Beogradin dhe negociatat me Prishtinën për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit (MSA). Marrëveshja e MSA-së u nënshkrua më 27 tetor 2015 dhe hyri në fuqi më 1 prill 2016. NATO vazhdon të ofrojë mbështetje të fortë politike për Marrëveshjen Beograd-Prishtinë dhe KFOR-i është i gatshëm të mbështesë zbatimin e saj, duke siguruar një klimë paqeje dhe sigurie, brenda mandatit të saj aktual.

NATO mbetet fuqimisht e përkushtuar ndaj një mjedisi të mbrojtur dhe të sigurt në Kosovë dhe për stabilitet më të gjerë në BP. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg priti në takim kryeministrin e Kosovës Albin Kurtin në selinë e NATO-s më 17 gusht 2022. Në një konferencë të përbashkët për shtyp, Sekretari i Përgjithshëm përshëndeti atëherë zbutjen e fundit të tensioneve në veri të Kosovës dhe u bëri thirrje të gjitha palëve që “të veprojnë me përmbajtje dhe të shmangin retorikën e padobishme”. Stoltenberg i bëri thirrje Beogradit dhe Prishtinës që të “angazhohen pozitivisht dhe në mënyrë konstruktive” në raundin e ardhshëm të bisedimeve të ndërmjetësuara nga BE, duke e quajtur dialogun “mënyrën e vetme drejt paqes së qëndrueshme”. Ai shtoi se “është një mundësi për Kosovën që të demonstrojë se është një aktor i përgjegjshëm brenda komunitetit euroatlantik”. Sekretari i Përgjithshëm përsëriti përkushtimin e plotë të NATO-s për misionin dhe mandatin e saj paqeruajtës në Kosovë. “Neutraliteti i KFOR-it është thelbësor për suksesin e misionit të tij”, tha z. Stoltenberg, dhe se “KFOR-i është i gatshëm të ndërhyjë nëse rrezikohet stabiliteti”. NATO ritheksoi angazhimin për sigurinë e Ballkanit Perëndimor edhe më 07 korrik 2022, kur  Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, ambasadori Mircea Geoană dhe Këshilli i Atlantikut të Veriut, (ambasadorët e 30 aleatëve të NATO-s dhe partnerëve kontribuues të trupave të KFOR-it) bënë një vizitë në misionin e KFOR-it të udhëhequr nga NATO dhe Ekipin Këshillues dhe Ndërlidhës të NATO-s në Kosovë. Ata u takuan me komandantin e KFOR-it, gjeneralmajor Ferenc Kajári dhe drejtorin e Ekipit Këshillues dhe Ndërlidhës të NATO-s në Kosovë, gjeneralbrigade Joachim Hoppe. Ata gjithashtu shkëmbyen mendime me shefat e misioneve të BE, EULEX, UNMIK. Gjatë vizitës, Numri 2 i NATO-s u takua me Presidentene Kosovës Osmani dhe z. Goran Rakiq në Prishtinë për diskutime dypalëshe. Z. Geoana theksoi se NATO ka qenë e përkushtuar për paqen dhe stabilitetin në rajonin e Ballkanit Perëndimor për dekada. “Misioni ynë i KFOR-it është demonstrimi më i prekshëm i këtij angazhimi,” tha ai, duke vënë në dukje se sipas mandatit të tij nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara të vitit 1999, KFOR-i ofron një mjedis të mbrojtur dhe të sigurt dhe garanton lirinë e lëvizjes për të mirën e të gjithëve. komunitetet në Kosovë. “KFOR-i vazhdon të kryejë misionin e tij, duke punuar në bashkëpunim të ngushtë me një sërë aktorësh, përfshirë OKB, EULEX, Organizatat e Sigurisë në Kosovë dhe Forcat e Armatosura të Serbisë”, theksoi ai.

Gjithashtu në 8 dhjetor 2021, i shoqëruar nga Kryesuesi i Komitetit Ushtarak të NATO-s (CMC), Admirali Rob Bauer, gjenerali Tod D. Wolters Komandanti Suprem i Aleatëve për Evropë (SACEUR), udhëtoi në kampin “Film City” në Prishtinë për një vizitë të shkurtër me Forcën e Kosovës të udhëhequr nga NATO. “Është gjithmonë qetësuese të dëshmosh përkushtimin e burrave dhe grave që punojnë shumë në KFOR. Kontributi i tyre për një mjedis të mbrojtur dhe të sigurt, gjatë njëzet e dy viteve të fundit ka qenë i jashtëzakonshëm”, tha gjenerali Wolters. “Misioni KFOR i NATO-s ka një rol themelor si një forcë stabilizuese në Ballkanin Perëndimor. Burrat dhe gratë që shërbejnë këtu janë një shtyllë sigurie për popullatën vendase. Duke folur me ta sot më bënë jashtëzakonisht krenar,” tha Admirali Bauer.

“Aleanca mbetet e përkushtuar për të siguruar stabilitet në Ballkan duke ruajtur një prani fleksibël dhe parandaluese për aq kohë sa të jetë e nevojshme”, u shpreh atëhere gjenerali Wolters.  Në kryerjen e misionit të tij, KFOR-i bashkëpunon dhe ndihmon KB, BE dhe aktorë të tjerë ndërkombëtarë, si të përshtatshme, për të mbështetur zhvillimin e një Kosove të qëndrueshme dhe paqësore.

 

Fraksion.com