Raport nga Serbia

Nga George Friedman

 

E  vizitova për herë të parë Serbinë në fillim të viteve 1970. Në atë kohë, nuk isha vërtet i vetëdijshëm se isha në Serbi. Mendova se po vizitoja Jugosllavinë, dhe megjithëse e kuptova se kishte shumë provinca, nuk e kuptova se ato ishin, në fakt, kombe të ndryshme me gjuhët dhe kulturat e tyre. E vetmja gjë që dukej se ndanin ishte mosbesimi ndaj njëri-tjetrit.

Ajo që pashë në Beograd, kryeqytetin e Jugosllavisë, ishte një qytet i Evropës Lindore, i vjetër dhe ende i plagosur nga Lufta e Dytë Botërore. Udhëtova atje sepse po shkruaja disertacionin tim të doktoraturës mbi themelin intelektual të së Majtës së Re. Jugosllavia më magjepsi sepse megjithëse ishte komuniste, nuk ishte një satelit sovjetik – në të vërtetë, ishte shpesh armiqësore ndaj sovjetikëve. Josip Broz Tito, një udhëheqës i jashtëzakonshëm i rezistencës anti-gjermane dhe më vonë udhëheqësi i Jugosllavisë, dukej në sipërfaqe si një i Majtë i Ri. Por ky ishte një iluzion.

Në vitet e mëvonshme u tërhoqa përsëri duke menduar për Jugosllavinë, duke u pyetur se si Tito e mbajti vendin të bashkuar dhe duke shkruar (nga distanca) për NATO-n dhe ndërhyrjen e SHBA-së në Ballkan – një akt që e konsideroja atëherë (dhe tani) si të çmendur. Aq i çmendur sa më bëri të vë në dyshim kontrollin e realitetit nga Presidenti i atëhershëm Bill Clinton.

Kam qenë në Serbi disa herë, para dhe pas bombardimeve, por vizita ime e tanishme ka qenë më e habitshmja. Zemërimi ndaj SHBA-së është zbutur. Të gjithë flasin anglisht, e cila mësohet që në klasën e parë, dhe Beogradi është bërë një qytet i klasit botëror.

U ftova nga Iniciativa Pupin, një organizatë e pavarur e themeluar për të forcuar lidhjet SHBA-Serbi përmes përpjekjeve dhe politikave bashkëpunuese. Themeluesi dhe drejtori ekzekutiv i saj, Vuk Velebit, organizoi dy ditë të plota takimesh për gruan time, Meredith, dhe mua. Gjatë këtyre dy ditëve, u takova me ministrin e jashtëm të vendit, të ngarkuarin me punë të SHBA-së dhe shumë të tjerë. Takimet e mia më mbresëlënëse ishin me grupe të rinjsh, të cilët ishin shumë më të interesuar për punën dhe ekranet e kompjuterëve të tyre sesa për mua. Kompani amerikane si Microsoft kanë hyrë në Serbi – më pak, mendoj, për qëllime marketingu sesa për të përfituar nga një brez shumë i arsimuar dhe teknikisht i aftë i serbëve që punojnë për të krijuar të ardhmen e teknologjisë në nivele të shumëfishta. Sinqerisht, më kujtoi shtëpinë time në Austin, Teksas. Duhet të theksoj se punonjësit e një kompanie që vizitova po përpiqeshin të krijonin platforma për harta interaktive që mund të integrojnë dimensione të shumëfishta të gjeografisë. Meqenëse gjeopolitika jeton në harta, u magjepsa nga mundësitë.

Këtë herë u largova nga Serbia pasi kisha mësuar tre të vërteta. Së pari, megjithëse Serbia është Serbi, dhe megjithëse ndodhet ende në Ballkan, nuk është skllave e nacionalizmit. Së dyti, fuqia intelektuale e Evropës Lindore ende ekziston, është shumë e përqendruar në Beograd, dhe kompanitë amerikane të teknologjisë, pasi e kanë kuptuar këtë, po hyjnë. Dhe së treti, pavarësisht gjithçkaje që ka ndodhur në Ballkan, ndihem më shumë si në shtëpi në Beograd sesa në shumicën e qyteteve të tjera që vizitoj. Çuditërisht, fryma teknike dhe sipërmarrëse është më amerikane atje sesa kudo tjetër që kam qenë në Evropë.

Është ndryshe në një mënyrë tjetër. Në Evropë, kujtimet maten me shekuj dhe shumica e kujtimeve janë të këqija – madje të tmerrshme. Ato kujtime vazhdojnë t’i përndjekin njerëzit e saj aq shumë sa mund të përcaktojnë vendet. Të njëjtat kujtime të këqija janë të pranishme në Serbi, por ashtu si me SHBA-në, ku njerëzit kujtojnë, por janë në gjendje në një masë të madhe të ecin përpara, serbët janë të aftë të shohin përpara në vend që të shohin prapa.

Kur flas për fuqinë intelektuale të Evropës Lindore, nuk e bëj këtë pa prova empirike. Për mirë a për keq, armët atomike u zhvilluan me ndihmën e disa shkencëtarëve hungarezë. Nikola Tesla, babai serb i energjisë elektrike, të paktën po aq i madh sa Thomas Edison, ishte nga këtu. Kur vizitova kompanitë serbe të teknologjisë, vazhdoja të mendoja për Teslën dhe marrëdhënien e tij personale me Edison, me të cilin ai bashkëpunoi dhe me të cilin u nda. Nuk e di se sa ego luajti një rol në divorcin e tyre. Por egoja amerikane nuk mungon në Beograd. Unë e vlerësoj egon, si një motor kreativiteti, dhe është këtu në Beograd.

Në Serbi, si në të gjitha vendet, është thelbësore të kuptohen realitetet gjeopolitike. Tito ishte një komunist që nuk do t’ia nënshtronte interesat kombëtare të Jugosllavisë Moskës. Serbia ka pasur një fluks të kohëve të fundit rusësh dhe ukrainasësh që ikin nga lufta dhe kërkojnë jetë më të mira. Vendi ka lidhje të ngushta me Rusinë, megjithatë javën e kaluar, Rusia akuzoi Serbinë se i shet municione Ukrainës. (Beogradi tha se ia shiti municionet dikujt tjetër, i cili nga ana tjetër, dhe pa dijeninë e saj, ia shiti Ukrainës.) Në fund të fundit, Serbia po ndjek kursin e saj, ashtu siç bëri gjatë Luftës së Ftohtë. Ajo po mban distancën nga Rusia dhe po u drejtohet të tjerëve, dhe megjithëse kjo e frustron Rusinë, nuk e frustron aq shumë sa të ftojë hakmarrjen ruse. (Jo se është e qartë nëse Rusia mund të reagonte nëse donte.) Është po aq e rëndësishme që anglishtja është gjuha e dytë e zgjedhur e pjesës më të madhe të Evropës, përfshirë Serbinë, dhe kjo është ndoshta më e rëndësishme sesa anëtarësimi në NATO ose BE ose në ndonjë nga institucionet e tjera të trashëguara të Luftës së Ftohtë. Për mua, duket e rëndësishme që Serbia të përqendrohet në të qenit kombi më jugor i Evropës Lindore, duke shikuar drejt veriut në vend që të jetë e preokupuar me ngjarjet në jug të saj. E ardhmja e saj është e ndritur, por dielli po lind në veri.

Gjeopolitika është shkenca e vërtetë e zymtë. Historia e Ballkanit përfshin pushtimin turk, komunizmin dhe neutralitetin e pamëshirshëm. Populli i Ballkanit e kupton realitetin gjeopolitik, mendoj se që nga lindja. Ata e kuptojnë fuqinë dhe kufijtë e saj, dhe e ndiejnë fuqinë e SHBA-së jo nga aftësia e saj për t’i bombarduar, por nga aftësia e teknologjisë së saj për t’i fuqizuar ato. Kjo mund të mos jetë e vërtetë për të gjitha vendet e Ballkanit, por është e vërtetë për Serbinë.

Serbia e ka hedhur fatin e saj në një drejtim, jo ​​me Amerikën, por me vlerën e saj për bizneset amerikane – dhe kështu çfarë mund t’i sjellin këto biznese Serbisë. Ndryshe nga Rumania, e cila është thellësisht e shqetësuar nga fuqia ruse, Serbia e ka trajtuar Rusinë me më shumë shkathtësi. Rusia është ende një fuqi e madhe, për sa i përket madhësisë dhe potencialit, por Serbia është e bindur se me historinë dhe mësimet e dhëna nga Tito, ajo mund të vazhdojë të menaxhojë marrëdhëniet e tyre dypalëshe. Ajo që i duhet tani Serbisë është një marrëdhënie e fortë me SHBA-në, një marrëdhënie e bazuar jo në aleancë ushtarake, por në mundësi të ndërsjella tregtare. Sipas mendimit tim, ka raste kur bizneset amerikane e kuptojnë botën më mirë sesa Departamenti i Shtetit. Është e qartë se industria e teknologjisë e kupton potencialin e Serbisë dhe dyshoj se Departamenti i Shtetit nuk është shumë prapa.

Nuk jam optimist nga natyra dhe në profesionin tim, optimizmi është i ndaluar. Por duhet të them se ajo që kam parë në Serbi justifikon optimizmin. Herën e parë që udhëtova këtu, po kërkoja kuptim tek e Majta e Re, vetëm për të zbuluar se nuk kishte asnjë. Pastaj erdha duke kërkuar gjurmë të Luftës së Ftohtë, vetëm për të zbuluar se pyetjet që kisha ishin po aq të parëndësishme sa ato të vizitës sime të parë. Këtu, gjeopolitika nuk është aq e zymtë sa diku tjetër.

 

Fraksion.com