Irani dhe SHBA-të do të mbajnë raund të ri bisedimesh bërthamore në Romë

Negociatorët iranianë dhe amerikanë takohen në Romë të premten për një raund të pestë bisedimesh bërthamore, pas një mosmarrëveshjeje publike mbi pasurimin e uraniumit të Teheranit.

Bisedimet, të cilat filluan në prill, janë kontakti i nivelit më të lartë midis armiqve që kur Shtetet e Bashkuara u tërhoqën nga marrëveshja bërthamore e vitit 2015 gjatë mandatit të parë të Presidentit Donald Trump.

Që nga kthimi në detyrë, Trump ka ringjallur fushatën e tij të “presionit maksimal” ndaj Iranit, duke mbështetur bisedimet, por duke paralajmëruar për veprime ushtarake nëse diplomacia dështon.

Irani dëshiron një marrëveshje të re që do të lehtësonte sanksionet të cilat kanë dëmtuar ekonominë e tij.

Raundi i fundit i bisedimeve, në kryeqytetin e Omanit, Muscat, përfundoi me një grindje publike mbi pasurimin.

I dërguari i SHBA-së Steve Witkoff tha se Uashingtoni “nuk mund të autorizonte as edhe një përqind” pasurim – një pozicion që Teherani e quajti një vijë të kuqe, duke përmendur të drejtat e tij sipas Traktatit të Mospërhapjes.

 

‘Dallime Themelore’

Përpara bisedimeve të së premtes, Ministri i Jashtëm i Iranit, Abbas Araghchi, tha se “dallime themelore” mbetën me Shtetet e Bashkuara, ndërsa shtoi se Teherani ishte i hapur që vendet e tij bërthamore t’i nënshtroheshin më shumë inspektimeve.

“Nuk do të kemi asnjë marrëveshje” nëse Shtetet e Bashkuara duan ta parandalojnë Iranin nga pasurimi i uraniumit, shtoi Araghchi.

Bisedimet e së premtes në kryeqytetin italian vijnë përpara një takimi në qershor të organit mbikëqyrës bërthamor të OKB-së, Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) me seli në Vjenë, dhe skadimit në tetor të marrëveshjes së vitit 2015.

Marrëveshja, e njohur si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit, synonte ta ndalonte Iranin të zhvillonte një bombë bërthamore – një qëllim që vendet perëndimore e akuzuan se e ndiqte, megjithëse Teherani e mohon.

Në këmbim të kufizimeve në programin e tij bërthamor, Irani kishte marrë lehtësim nga sanksionet ndërkombëtare. Por marrëveshja u anulua në vitin 2018 kur Trump tërhoqi në mënyrë të njëanshme Shtetet e Bashkuara.

Irani u përgjigj duke rritur aktivitetet e tij bërthamore.

Tani po pasuron uraniumin në 60 përqind – shumë mbi kufirin prej 3.67 përqind të marrëveshjes, por nën 90 përqind të nevojshëm për materialin e gradës së armëve.

 

“Është mjaft e thjeshtë”

Ekspertët në Teheran thanë se Irani nuk kishte gjasa të tërhiqej.

“Është mjaft e thjeshtë; nëse SHBA-të presin që Irani të ndalojë pasurimin bërthamor, atëherë nuk mund të ketë një marrëveshje”, tha Mohammad Marandi, një shkencëtar politik i cili dikur ishte këshilltar për çështjen bërthamore.

Organizata e Energjisë Atomike e Iranit thotë se industria bërthamore e vendit punëson 17,000 njerëz, ngjashëm me vendet e tjera ku uraniumi pasurohet për përdorim civil.

“Holanda, Belgjika, Koreja e Jugut, Brazili dhe Japonia pasurojnë (uraniumin) pa poseduar armë bërthamore”, tha zëdhënësi i saj Behrouz Kamalvandi.

Armiqësia e Iranit me Izraelin, mbështetësi kryesor i të cilit janë Shtetet e Bashkuara, ka qenë një sfond i vazhdueshëm i bisedimeve.

Në një letër drejtuar Kombeve të Bashkuara, Araghchi shkroi: “Ne besojmë se në rast të ndonjë sulmi ndaj objekteve bërthamore të Republikës Islamike të Iranit nga regjimi sionist, qeveria amerikane do të përfshihet gjithashtu dhe do të mbajë përgjegjësi ligjore.”

Paralajmërimi erdhi pasi CNN, duke cituar zyrtarë të paidentifikuar amerikanë, raportoi se Izraeli po bënte përgatitje për të kryer një sulm të tillë.

Shtëpia e Bardhë tha se Trump pati një “diskutim produktiv” me kryeministrin e Izraelit Benjamin Netanyahu të enjten në lidhje me Iranin dhe të shtënat fatale të dy stafit të ambasadës izraelite në Uashington.

 

‘I pakthyeshëm’

Bisedimet e së premtes do të mbahen para një takimi të Bordit të Guvernatorëve të IAEA-s në qershor në Vjenë, gjatë të cilit do të rishikohen aktivitetet bërthamore të Iranit.

Marrëveshja e vitit 2015 parashikon mundësinë e rivendosjes së sanksioneve të OKB-së përmes një mekanizmi të quajtur “snapback” nëse Irani nuk i përmbush angazhimet e tij.

Tre nënshkruesit evropianë të marrëveshjes – Britania, Franca dhe Gjermania – kanë paralajmëruar se do ta aktivizojnë mekanizmin nëse siguria e kontinentit kërcënohet.

Diplomati më i lartë i Iranit, Araghchi, tha se një veprim i tillë do të kishte “pasoja – jo vetëm fundin e rolit të Evropës në marrëveshje, por edhe një përshkallëzim të tensioneve që mund të bëhen të pakthyeshme”.

 

Fraksion.com