Është aeroporti më verior në botë. Dhe pista e tij po shkrihet

Shtrirjet e ngrira të Arktikut po bëhen me shpejtësi disa nga pikat e nxehta të botës.

Oferta e Presidentit Donald Trump për Groenlandën dhe interesi në rritje rus dhe kinez për hapjen e rrugëve detare përgjatë bregdetit verior të Siberisë, i kanë vënë këto rajone të largëta në qendër të vëmendjes.

Por popullariteti i ri i Arktikut nuk ka të bëjë vetëm me gjeopolitikën. Destinacionet përgjatë Rrethit Arktik, nga Alaska në Lapland, po raportojnë numër rekord vizitorësh, ndërsa udhëtarët aventureskë kërkojnë emocionin e eksplorimit të kufijve përfundimtarë të planetit.

Një startup suedez i quajtur OceanSky Cruises madje po planifikon të kryejë udhëtime luksoze me anije ajrore në Polin e Veriut, megjithëse nuk ka një datë nisjeje në horizont.

Por, ndërsa maja e planetit tonë mund të mbetet përtej mundësive të udhëtarit mesatar për një kohë të gjatë, disa linja ajrore mund të fluturojnë tepër afër tij.

Një nga pjesët më ekstreme të tokës në këtë planet, për sa i përket gjerësisë gjeografike, është në të vërtetë mjaft e lehtë për t’u arritur.

Aeroporti i Svalbardit, në arkipelagun Svalbard të Norvegjisë, është aeroporti më verior në botë me fluturime komerciale të planifikuara.

Dy linja ajrore, SAS dhe Norwegian, fluturojnë gjatë gjithë vitit midis aeroportit në Longyearbyen, vendbanimi kryesor në ishuj, dhe kontinentit norvegjez, më shumë se 800 kilometra (500 milje) në jug.

Aeroporti mirëpret rregullisht fluturime çarter dhe avionë privatë, i tillë është joshja e vendndodhjes së tij unike gjeografike.

Një lidhje jetësore me një vend të brishtë

 

Ngrohja dhe shkrirja e ngricës së përhershme ka çuar në paqëndrueshmëri dhe fundosje në Svalbard. Nature Picture Library / Alamy S/https://www.alamy.com/Alamy Stock Photo

Arktiku është një nga rajonet më të brishta mjedisore në botë dhe ekipi në Aeroportin e Svalbardit tashmë ka pasur një shije të parë të efekteve të ndryshimeve klimatike.

Kur u ndërtua pista 2,300 metra e gjatë e Longyearbyen në fillim të viteve 1970, askush nuk priste që shtresa e ngrirjes së përhershme mbi të cilën u ndërtua të fillonte të shkrihej. Por kjo është pikërisht ajo që po ndodh tani.

Ngrirja e përhershme përkufizohet si tokë që ka mbetur e ngrirë për të paktën dy vjet. Ngrohja dhe shkrirja e ngricës së përhershme është bërë një problem i rëndësishëm për Svalbardin, me paqëndrueshmërinë dhe fundosjen që rezulton duke prekur ndërtesat dhe infrastrukturën dhe duke rritur rrezikun e rrëshqitjeve të dheut dhe ortekëve.

“Gjatë muajve të verës duhet ta kontrollojmë pistën me kujdes çdo ditë, sepse dheu mund të fundoset në çdo moment. Kjo është një sfidë që presim vetëm të përkeqësohet me kalimin e kohës”, i thotë CNN-së në telefon Ragnhild Kommisrud, menaxherja e aeroportit.

Arinjtë polarë janë një rrezik për vizitorët në Svalbard. Jonathan Nackstrand/AFP/Getty Images

Është e vështirë të mbivlerësohet rëndësia e asaj piste për rreth 2,500 banorët e Svalbardit. Nëse do të mbyllej, shumica e furnizimeve të tyre thelbësore do të duhej të mbërrinin me anije, një udhëtim që mund të zgjasë deri në dy ditë në secilin drejtim.

“Ne gjithmonë mbajmë staf dhe materiale shtesë këtu në aeroport, sepse nëse diçka prishet, duhet të jemi në gjendje ta riparojmë vetë, pa ndihmë të jashtme”, thotë Kommisrud. Për shembull, pasi termocentrali lokal prishi punën, ajo thotë se gjeneratorët e emergjencës duhej të dërgoheshin nga kontinenti me një aeroplan ushtarak mallrash C-17 Globemaster.

Prodhimi i energjisë ka qenë prej kohësh një çështje e ndjeshme në Svalbard.

Nga njëra anë, komuniteti lokal ka një interes të madh për të ndihmuar në parandalimin e ngrohjes globale dhe ruajtjen e natyrës së paprekur të arkipelagut. Nga ana tjetër, deri vonë, pjesa më e madhe e ekonomisë lokale funksiononte pothuajse tërësisht me qymyr.

Heqja dorë nga qymyri

Pavarësisht largësisë së tij, Svalbardi është i pajisur me depozita të pasura qymyri pranë fjordeve të thella pa akull, duke e bërë atë një vend të përshtatshëm për miniera.

Sipas Traktatit të Svalbardit të vitit 1920 – të nënshkruar nga vende duke përfshirë SHBA-në, Japoninë dhe shumë vende të Bashkimit Evropian – Norvegjia ka sovranitet mbi ishujt, por edhe vendet e tjera nënshkruese kanë të drejtë të zhvillojnë aktivitete ekonomike në arkipelag.

Si rezultat, Norvegjia, Suedia dhe Bashkimi Sovjetik (dhe më vonë, Rusia) krijuan operacione minerare në zonë në gjysmën e parë të shekullit të 20-të.

Në kohë të ndjeshmërisë së shtuar mjedisore – veçanërisht në një vend si Norvegjia, kontinenti i të cilit furnizohet pothuajse tërësisht nga burime të rinovueshme të energjisë – kjo varësi nga qymyri ka qenë një pikë e vështirë kohët e fundit.

Gjatë dekadës së fundit, minierat e operuara nga Norvegjia kanë qenë duke e ulur prodhimin e tyre. Sveagruva, një nga minierat më të mëdha dhe më produktive në Svalbard, u mbyll në vitin 2020 dhe zona u rigjallërua. Një minierë qymyri e operuar nga Rusia në Barentsburg, vendbanimi i dytë më i madh i ishullit, mbetet e hapur, por thuhet se po e zvogëlon prodhimin.
Svalbard ka qenë gjithashtu një konsumator i madh i qymyrit, duke e djegur atë për të prodhuar ngrohje dhe energji elektrike për komunitetin lokal. Kalimi në burime alternative të energjisë nuk ishte vetëm çështje e të bërit më të gjelbër; e ardhmja e komunitetit varej prej saj.

Një vendbanim minerar rus në Barentsburg në Svalbard thuhet se po e zvogëlon prodhimin e qymyrit. Olaf Kruger/imageBROKER/Shutterstock

Në vitin 2023, termocentrali me qymyr i Longyearbyen u mbyll përfundimisht. Zëvendësimi i tij ishte një termocentral i ri me naftë, një zgjidhje e papërsosur për shkak të gjurmës së tij ende të lartë të karbonit, por që, megjithatë, arriti të ulë emetimet e karbonit pothuajse përgjysmë.

Megjithatë, kjo nuk ishte mjaftueshëm e mirë për Avinor, operatorin qeveritar të aeroportit të Norvegjisë, i cili menaxhon Longyearbyen dhe më shumë se 40 aeroporte të tjera në të gjithë vendin skandinav.

Avinor pritet të luajë një rol qendror në strategjinë ambicioze të dekarbonizimit që Norvegjia ka hartuar për sektorin e saj të aviacionit. Ajo është zotuar të zvogëlojë emetimet e gazrave serrë me 42% deri në vitin 2030 në raport me nivelet e vitit 2022 dhe me 90% deri në vitin 2050.

Duhej bërë diçka për të ulur emetimet në aeroportin më verior të Avinor, i cili, pavarësisht aktivitetit të tij të kufizuar, përbënte një pjesë të madhe të gjurmës së karbonit të kompanisë. Zgjidhja po vjen në formën e një termocentrali të ri, ky ekskluzivisht për aeroportin dhe i mundësuar nga biogazi.

Joshja e errësirës

Në Svalbard janë instaluar panele diellore. Edhe pse e kalon dimrin në errësirë, në verë drita e ditës nuk mbaron kurrë. Viken Kantarci/AFP/Getty Images

Nëse gjithçka shkon sipas planit, ky termocentral i ri pritet të hyjë në shërbim drejt fundit të vitit 2025 ose fillimit të vitit 2026, në varësi të përfundimit të procesit të vazhdueshëm të miratimit qeveritar.

Hege Ringnes, këshilltar i lartë për klimën në Avinor, i thotë CNN se biogazi i prodhuar në kontinent duke përdorur energji të rinovueshme ka një gjurmë karboni relativisht të ulët, edhe kur merret parasysh transporti detar.

Fabrika e aeroportit do të lidhet më pas me rrjetin elektrik të Longyearbyen dhe do të veprojë si një burim shtesë në rastin hipotetik që centrali i naftës i qytetit ka nevojë për një rezervë. Pra, shpresojmë që herën tjetër nuk do të jetë e nevojshme që ushtria të dërgojë një C-17 të ngarkuar me gjeneratorë.

Çuditërisht, megjithëse Svalbard kalon katër muaj në vit në errësirë ​​totale, ai ka pasur një termocentral diellor që nga viti 2015.

“E vërtetë, nuk është funksional për një pjesë të vitit, por në verë, situata ndryshon dhe ne marrim pothuajse 24 orë dritë dite pa ndërprerje”, shpjegon Kommisrud. Në fakt, shton ajo, mbledhja e energjisë diellore funksionon më mirë në temperatura më të ftohta, kështu që kushtet arktike e bëjnë këtë uzinë veçanërisht produktive kur shkëlqen dielli.

Me zhdukjen e qymyrit kryesisht, Svalbardi është kthyer në turizëm si aktivitetin e tij kryesor ekonomik.

“Svalbardi dikur ishte një destinacion turizmi ekstrem, duke u shërbyer udhëtarëve më aventureskë. Është ende mjaft i specializuar, por ne po bëhemi më të zakonshëm”, thotë Ronny Brunvoll, Drejtor Ekzekutiv i Visit Svalbard, një shoqatë që përfaqëson më shumë se 70 biznese private të lidhura me turizmin.

Turizmi po rritet në Svalbard, madje edhe gjatë dimrit. Maja Hitij/Getty Images

Vera tradicionalisht ka qenë sezoni i pikut, kur disa kompani lundrimi kryejnë ekspedita në rajon. Megjithatë, sezoni po zgjatet pasi më shumë njerëz po vijnë në Svalbard në dimër, për të shijuar Dritat Veriore, si dhe në fillim të pranverës, kur ditët bëhen më të gjata, por është ende e mundur të shijosh aktivitete në natyrë, të tilla si udhëtime me sajë me qen dhe ture me motorë dëbore.

Megjithatë, turneu në Svalbard vjen me disa paralajmërime të rëndësishme. Brunvoll ka disa fjalë paralajmëruese në lidhje me realitetet në terren dhe pse vizitorëve nuk u këshillohet të largohen nga qyteti pa një guidë.

“Ekziston një shans shumë real për të hasur një ari polar. Pastaj, është moti, i cili mund të ndryshojë shumë papritur. Mund të jetë brutal. Dhe nëse ndodh diçka, mos prisni të keni sinjal celular në shumicën e vendeve. Duhet të jeni të përgatitur dhe të dini se çfarë po bëni.”

Pavarësisht këtyre kufizimeve, rreziqet e turizmit të tepërt janë shumë të pranishme në mendjet e të gjithëve. Numri i akomodimeve në Svalbard është kufizuar në 500 dhoma dhe pritet të mbetet kështu për të ardhmen e parashikueshme.

Turizmi mund të jetë qymyri i ri i Svalbardit, por si industria e turizmit ashtu edhe autoritetet duket se janë të vetëdijshme për detyrën e tyre për të mbrojtur natyrën e egër të paprekur që i bën këto ishuj një vend kaq magjepsës.

 

Fraksion.com