Armët evropiane në Sudan (2/5): Kontrata 50 milionë euro me Emiratet

Ekipi i vëzhguesve zbulon se si municionet e prodhuara evropiane përfunduan në fushën e betejës sudaneze, pavarësisht një embargoje të Bashkimit Evropian për dërgimin e armëve në këtë vend të shkatërruar nga lufta. Ky artikull i dytë në hetimin  pesëpjesësh përqendrohet në International Golden Group, një kompani emirate e njohur për përfshirjen e saj në devijimin e armëve drejt vendeve nën embargo ndërkombëtare.

Si arritën bombat evropiane në një fushë beteje sudaneze, pavarësisht një embargoje të BE-së për transportin e armëve atje? Pas identifikimit të kompanisë bullgare që prodhonte predha mortajash, Dunarit, ekipi i vëzhguesve FRANCE 24 u përpoq të gjurmonte historinë e këtyre armëve. Ata  pyetëm Komisionin Ndërministror për Kontrollin e Eksportit, autoriteti bullgar që mbikëqyr eksportet e armëve.

Fillimisht, komisioni nuk bëri të ditur se ku ishin eksportuar bombat me mortaja të shfaqura në videon e filmuar më 21 nëntor 2024 në Sudan. Gjithçka që ata thanë ishte se ata “nuk kishin lëshuar një leje eksporti në Sudan”.

“Leja e eksportit iu dha qeverisë së një vendi që nuk i nënshtrohet sanksioneve të Këshillit të Sigurimit të OKB-së”, shtuan ata. “Autoritetet përkatëse bullgare janë informuar për dorëzimin e mallrave dhe është dhënë certifikata origjinale e dorëzimit për destinacionin përfundimtar të këtyre produkteve.”

Por ekipi i Vëzhguesve ishte në gjendje të merrte një kopje të kësaj certifikate të dorëzimit nga një burim që kërkoi të mbetej anonim. Dokumenti, i lëshuar më 16 gusht 2020 nga Forcat e Armatosura të “Emiratet e Bashkuara Arabe G.H.Q. [Shtabi i Përgjithshëm]”, ofron shumë informacione rreth transaksionit. Mësuam se “destinacioni përfundimtar” ose përdoruesi përfundimtar i bombave bullgare të mortajave supozohej të ishin forcat e armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe.

Ekipi i Vëzhguesve FRANCE 24 mori një dokument që lidhej me shitjen e bombave bullgare të mortajave të gjetura në Sudan. Është një çertifikatë verifikimi dorëzimi, një dokument nga personi që supozohet të jetë përdoruesi përfundimtar i armëve që vërteton se ato janë dorëzuar. I lëshuar nga forcat e armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe (korniza e parë), ky dokument dëshmon se Ushtria mori një dërgesë të të njëjtit lloj predhash mortajash të shfaqura në videon e filmuar në Sudan, “81 mm Mortar Bomb HE” (korniza e fundit) si dhe lloje të tjera bomba mortajash. Ushtria e Emirateve renditet si “përdoruesi përfundimtar” i bombave. Dy kompani të përfshira në transaksion janë gjithashtu të listuara: një kompani emirate e quajtur “International Golden Group PJSC” (korniza e dytë) dhe një kompani bullgare “ARM-BG LTD” (korniza e tretë). © FRANCE 24 Observers

Ky dokument tregon se sa e madhe ishte ngarkesa e bombave me mortaja: 15,000 bomba me përmasa 81 mm (si ato që shihen në videot e 21 nëntorit 2024 të filmuara në Sudan) por edhe 2,780 bomba me përmasa 60 mm, 30,000 me përmasa 111,4 mmasur 82 mmasur dhe kalibër shumë më të fuqishëm.

Armët iu dorëzuan ushtrisë së Emirateve në dy dërgesa, në janar dhe shkurt 2020. Për më tepër, dokumenti liston dy kompani, si dhe Shtabin e Përgjithshëm të Ushtrisë: një “furnizues” bullgar, ARM-BG Ltd., dhe një “importues” nga Emiratet, International Golden Group PJSC. Prodhuesi, Dunarit, nuk përmendet.

Ekipi ynë ishte në gjendje ta vërtetonte këtë informacion me një dokument të dytë, të cilin e morëm nga një burim i veçantë me akses në informacionin e dhënë nga Ushtria e Emirateve për shitjen e armëve. Ky dokument i mëvonshëm, i quajtur një certifikatë e përdoruesit përfundimtar, është një garanci për prodhuesin dhe rregullatorët në vendin nga vijnë armatimet se përdoruesi përfundimtar i armëve është verifikuar.

Kjo certifikatë i lejon gjithashtu përdoruesit përfundimtar të bëjë një sërë angazhimesh detyruese, duke përfshirë nëse lejohen apo jo të rieksportin armë.

Në këtë rast, certifikata është lëshuar nga ushtria e Emirateve, e cila është gjithashtu e shënuar si përdoruesi përfundimtar. Ai përmban të njëjtin numër kontrate, furnizues dhe importues si i pari.

“Është një supozim i arsyeshëm që këto dy dokumente janë pjesë e të njëjtit transaksion,” thotë Nicholas Marsh, një studiues i specializuar në eksportet e armëve në Institutin e Kërkimeve të Paqes në Oslo.

“Përdoruesi përfundimtar nuk na bëri të ditur se do të kishte ndonjë lloj rieksportimi. Nuk e di se çfarë ndodhi më pas.’
Në certifikatën e përdoruesit përfundimtar, të datës tetor 2019, Ushtria e Emirateve pajtohet se do t’i përdorë armët për nevojat e veta dhe se ato “nuk do të transferohen, rieksportohen, huazohen, jepen me qira ose u dorëzohen palëve ose vendeve të treta pa pëlqimin me shkrim të organeve të autorizuara të Bullgarisë…”

Ekipi ynë pyeti Komisionin Ndërministror Bullgar për Kontrollin e Eksportit nëse kishin rënë dakord që armët të rieksportoheshin në Sudan apo gjetkë. Ata përsëritën se “nuk kishin lëshuar një leje për të eksportuar armët në Sudan”.

Drejtori i Përgjithshëm i Dunarit, Petar Petrov, gjatë një bisede telefonike me ekipin tonë, ka hyrë në detaje:

Në dokumente, ju shihni vendin e destinacionit, por edhe kompaninë [Shënimi i redaktorit: International Golden Group], është një kompani publike. Ne nuk kemi kufizime në eksportet në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe kjo është ajo që komisioni ynë shqyrtoi. Sipas ligjit, nëse përdoruesi përfundimtar vendos të rieksportojë armët, ai duhet të njoftojë të gjitha palët e përfshira në transaksion – prodhuesin, komisionin, të gjithë. Në këtë rast, ata nuk e bënë këtë. Nuk e di se çfarë ndodhi më pas.

Certifikata e përdoruesit përfundimtar i referohet gjithashtu një sasie shumë më të madhe bombash se dokumenti i parë: 105,000 bomba mortajash kundrejt pak më pak se 60,000 të listuara në dokumentin e parë.

Eksperti Nicholas Marsh thotë se nuk ka asgjë të pazakontë në këtë. “Kjo është për ta bërë më të lehtë për ta nëse kanë dërgesa të tjera. Në këtë mënyrë, ata nuk duhet të kthehen dhe të kërkojnë një licencë të re,” tha ai. “Ne nuk mund të jemi të sigurt se ndryshimi midis numrit në certifikatën e verifikimit të dorëzimit dhe numrit në certifikatën e përdoruesit përfundimtar [Shënimi i redaktorit: pak më shumë se 45,000 bomba mortajash] është dorëzuar në mënyrë efektive.”

 

Kontrata me vlerë rreth 50 milionë euro

 

Marsh vlerësoi se çmimi i përgjithshëm për këto 105,000 bomba mortajash do të ishte rreth 50 milionë euro.

Kjo lloj dërgese do të ishte në përputhje me një grup të madh të armatosur joshtetëror. Kjo është një sasi serioze municioni për këtë lloj grupi. Megjithatë, për një qeveri kombëtare të përfshirë në një luftë, do të ishte goxha e vogël.

Ekipi ynë ishte në gjendje të drejtonte vlerësimet e Marsh nga Fondacioni Kërkimor Omega, një rrjet studiuesish të specializuar në identifikimin dhe ekspozimin e abuzimeve të të drejtave të njeriut të kryera në të gjithë botën nga njerëzit që përdorin pajisje policie, sigurie dhe ushtarake. Ata ranë dakord që ky numër ishte i verifikueshëm.

Një shitje armësh prej 50 milionë euro do të ishte një punë e madhe për Bullgarinë. Sipas të dhënave të mbledhura nga rrjeti evropian kundër tregtisë së armëve, eksportet bullgare në Emiratet e Bashkuara Arabe vlerësoheshin nga 10 deri në 30 milionë euro në vit nga viti 2015 deri në vitin 2020.

Në vitin 2019, viti i transaksionit, kjo shifër ka shkuar në 83 milionë euro. Në këtë vit, shitja e 105,000 bombave mortajash ka të ngjarë të përfaqësojë më shumë se gjysmën e vlerës së eksporteve bullgare në Emiratet e Bashkuara Arabe.

ARM-BG, ndërmjetësi bullgar

Komisioni Ndërministror Bullgar për Kontrollin e Eksportit në shkëmbime të shumta me ekipin tonë mbajti se Bullgaria respekton të gjitha marrëveshjet për kontrollin e eksporteve dhe ka një politikë kombëtare të përgjegjshme.

Megjithatë, profilet e palëve të përfshira në këtë shitje ngrenë pikëpyetje serioze. Ka shumë pak informacion në dispozicion për ARM-BG, eksportuesin bullgar, megjithëse kjo kompani ka vërtet një licencë zyrtare për eksport dhe import të armëve.

Sipas informacioneve të disponueshme në uebsajtin e specializuar Orbis, kompania ka vetëm katër punonjës dhe duket se ka realizuar pjesën më të madhe të fitimeve gjatë dy viteve kur po bëhej shitja e armëve Dunarit. Të ardhurat e saj u rritën në më shumë se 78 milionë dollarë amerikanë në vitin 2019, më pas në 106 milionë në vitin 2020, përpara se të bien ndjeshëm në 6 milionë dollarë në vitin 2021, vit kur ARM-BG kaloi në deficit të rëndë. Duket se ka humbur afro 3.5 milionë dollarë.

 

 

Ne folëm me Arsen Nazaria, një menaxher në ARM-BG, i cili këmbënguli se transaksioni që kompania e tij ndërmori ishte i ligjshëm:

Kërkesa për lëshimin e lejes së eksportit për përdoruesin përfundimtar të Emirateve të Bashkuara Arabe u dorëzua nga ARM-BG Ltd. në Komisionin Ndërministror për Kontrollin e Eksportit […] dhe përmbante të gjitha të dhënat dhe dokumentacionin e mandatuar nga legjislacioni bullgar dhe evropian dhe rregulloret e OKB-së.

Duke folur me ekipin tonë në telefon, ai shtoi: “Ne jemi një kompani brokerimi. Ne nuk eksportojmë apo importojmë vetë, as nuk merremi me mallrat.” Megjithatë, në dokumentet e ofruara nga Emiratet e Bashkuara për autoritetet bullgare, ARM-BG renditet si “eksportues” ose “furnizues”.

Ne kontaktuam ARM-BG për herë të dytë, por ata nuk pranuan të komentojnë më tej. Komisioni Ndërministror për Kontrollin e Eksportit tha se ata nuk kishin “asnjë provë për përfshirjen e Arm BG Ltd. në dërgesat për përdoruesit e paligjshëm përfundimtarë ose në plane të paligjshme për rieksportim”.

 

International Golden Group, blerësi i Emirateve i lidhur me devijimin e armëve

Kompania tjetër e listuar në dokumente është International Golden Group. Është renditur si “importuesi” i këtyre armëve në Emiratet e Bashkuara Arabe. Helen Close, një studiuese e specializuar në armatimet në Fondacionin Kërkimor Omega, ishte në gjendje të mblidhte informacion për kompaninë përmes aktiviteteve të saj në tregun e armëve në Emiratet e Bashkuara Arabe.

International Golden Group u krijua në 2002 dhe ne mendojmë se ishte një kompani private ose gjysmë private, por padyshim që kishte lidhje me qeverinë [Emirati]. Në vitin 2017, ajo deklaroi se ishte një furnizues kryesor për Forcat e Armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Ministrinë e Brendshme.

Nuk ka sanksione apo embargo për shitjen e armëve evropiane në Emiratet e Bashkuara Arabe. Por International Golden Group nuk është saktësisht një kompani moderne: përveç furnizimit të Ushtrisë së Emirateve, ajo është e njohur për devijimin e paligjshëm të armëve në zonat e luftës, thanë disa specialistë që folën me ekipin e FRANCE 24 Observers.

Tony Fortin në Observatorin për Armatime me bazë në Lion, një organizatë që është e specializuar në monitorimin e shitjeve të armëve dhe kompanive në këtë sektor, thotë:

International Golden Group ka një reputacion shumë të keq, është i njohur, duke përfshirë edhe prodhuesit në këtë sektor. Është një kompani që ka një reputacion për funksionimin si një lloj shteti brenda shtetit të Emirateve dhe përdoret për të menaxhuar lëvizjet e armëve pa marrë parasysh transparencën.

Indikacionet e aktivitetit të paligjshëm u shfaqën në raportet e Panelit të Ekspertëve të OKB-së për Libinë, një vend i cili ka qenë subjekt i një embargoje totale të armëve nga Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara që nga viti 2011.

Çdo vit, paneli plotëson një raport të përgjithshëm mbi situatën në Libi dhe përpiqet të identifikojë vendet, kompanitë dhe individët që shkelin këtë embargo.

Në raportin e tij të vitit 2013, International Golden Group u identifikua si një palë kyçe në transferimin e qindra mijëra fishekëve të armëve të prodhimit shqiptar në Bengazi, në Libinë lindore.

“International Golden Group përfaqësoi forcat e armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe në marrëveshje”, thuhet në raport.

Grupi ndërkombëtar i Artë u përmend qysh në një raport të vitit 2013 nga Paneli i Ekspertëve të OKB-së për Libinë. Në raport thuhej se kompania (emri i së cilës është i dukshëm në kutinë portokalli) përfaqësonte forcat e armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe në blerjen e fishekëve shqiptarë, të cilat në fakt u rieksportuan ilegalisht në Bengazi, në Libinë lindore. Paneli i Ekspertëve të OKB-së për Libinë

 

Grupi Ndërkombëtar i Artë është identifikuar në disa raporte të tjera nga paneli. Raportet nga 2016, 2022 dhe 2023 përmendin të gjitha se grupi ka vepruar në kundërshtim me embargon e OKB-së për eksportimin e armëve në Libi.

Raporti i vitit 2022 përmend bombat e mortajave 120 mm të prodhimit serb. Një prej këtyre bombave u përdor për të goditur një shtëpi civile në Tripoli në nëntor 2020, kur gjenerali Khalifa Haftar, udhëheqësi ushtarak i Libisë lindore, udhëhoqi një inkursion masiv në rajonin e Tripolit, i cili atëherë ishte nën kontrollin e qeverisë libiane të njohur nga OKB. Haftar kishte mbështetje në këtë ofensivë nga Emiratet e Bashkuara Arabe si dhe grupi paraushtarak rus Wagner.

Raportet e Panelit të Ekspertëve të OKB-së për Libinë përmendin emrin Grupi Ndërkombëtar i Artë dhe lidhjet e tij me eksportet e paligjshme të armëve në pjesë të Libisë nën kontrollin e gjeneralit Khalifa Haftar, një aleat i Emirateve të Bashkuara Arabe. Raporti i vitit 2022 gjithashtu thellohet në origjinën e një bombe serbe me mortaja 120 mm e përdorur për të kapur një shtëpi civile në Tripoli që më parë ishte pushtuar nga forcat e Haftarit. Bomba shfaqet këtu e bashkangjitur me një lodër të mbushur. Ai u ble nga International Golden Group në vitin 2018, duke përdorur dokumente që listonin forcat e armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe si përdoruesit përfundimtarë të armëve. © FRANCE 24 Observers

 

Në të njëjtin raport, paneli shkon në detaje të mëtejshme për rastin e vitit 2013: “Megjithëse përdoruesi përfundimtar ishte deklaruar në mënyrë të rreme si Emiratet e Bashkuara Arabe [Shënimi i redaktorit: në dokumentin e ofruar nga International Golden Group], municioni u dërgua nga ajri direkt në Bengazi, Libi” nga territori shqiptar.

Fluturimi që mbante armët ishte çarteruar nga një ndërmjetës dhe ndërsa plani i fluturimit tregonte Emiratet e Bashkuara Arabe si destinacionin përfundimtar, ai u ndryshua në minutën e fundit për në Libi.

Raporti i vitit 2016 detajon se si paneli kërkoi nga Bullgaria të gjurmonte se si pushkët e prodhuara në vendin e tyre përfunduan në Libi.

“Autoritetet bullgare informuan Panelin se Grupi Ndërkombëtar i Artë fillimisht importoi armët dhe se përdoruesi përfundimtar ishin Forcat e Armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe,” thotë Paneli.

Autoritetet bullgare e kanë ditur të paktën që nga viti 2016 se armët e shitura te International Golden Group, gjoja në emër të forcave të armatosura të Emirateve të Bashkuara Arabe, mund të rieksportohen në mënyrë të paligjshme – kjo është plot tre vjet përpara se Emiratet e Bashkuara Arabe t’u dërgonin autoriteteve bullgare dokumentet e para për blerjen e bombave mortaja të prodhuara nga Dunarit.

“Ajo që duhet të ndodhë [në këtë lloj situate] është që sapo Bullgaria të dijë për këtë, ata duhet të ndajnë informacionin me qeveritë e tjera evropiane,” tha Marsh.

Dhe pastaj ata duhet të ndalojnë përdorimin e IGG. Ata gjithashtu duhet të jenë shumë të kujdesshëm për eksportimin e çdo gjëje në Emiratet e Bashkuara Arabe. Por kjo nuk po ndodh aq shumë sa duhet.

Ekipi ynë pyeti Komisionin Ndërministror Bullgar për Kontrollin e Eksportit nëse, kur autorizuan eksportin e bombave Dunarit në Emiratet e Bashkuara Arabe në vitin 2019, ata ishin në dijeni të rasteve të shumta të dokumentuara nga Paneli i Ekspertëve të OKB-së për Libinë dhe gjetjet e tij se Grupi Ndërkombëtar i Artë po devijonte ilegalisht armët. Ata nuk iu përgjigjën pyetjeve tona.

Ekipi ynë nuk ishte në gjendje të gjurmonte pjesën e fundit të udhëtimit të armëve bullgare në fushën e betejës në Sudan – nëse, në të vërtetë, ato eksportoheshin nga Grupi Ndërkombëtar i Artë në zonat në Libinë lindore nën kontrollin e gjeneralit Haftar. Këto pyetje ia shtruam Komisionit Ndërministror Bullgar për Kontrollin e Eksportit dhe Grupit Ndërkombëtar të Artë. Asnjëri nuk iu përgjigj pyetjeve tona.

Por ky nuk ishte fundi i rrugës. Ne mundëm të mësojmë më shumë për transferimin e armëve duke gjurmuar rrugën e njërit prej burrave që ishte pjesë e kolonës së armëve që solli armatimin bullgar në Sudan. Pasaporta e tij kolumbiane mund të shihet në videot e 21 nëntorit 2024.

Dy pasaporta, që u përkasin dy shtetasve kolumbianë, Christian L. dhe Miguel P., janë të dukshme në videot e filmuara nga luftëtarët sudanezë më 21 nëntor 2024. Kolumbianët mendohet se kanë qenë pjesë e kolonës së armëve. © FRANCE 24 Observers

Ky është artikulli i dytë i një hetimi me pesë pjesë./France24

 

Fraksion.com