NATO ripohon angazhimin e saj të palëkundur për sigurinë në Bosnje dhe Hercegovinë dhe për ruajtjen e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit

Zëvendëssekretarja e Përgjithshme e NATO-s, Radmila Shekerinska, priti në selinë e NATO-s më 15 prill 2025, kryesuesin dhe anëtarët e Presidencës Trepalëshe të Bosnjë-Hercegovinës, Zheljka Cvijanoviç, Zheljko Komshiq dhe Denis Bećirović. Ata shkëmbyen mendime me Përfaqësuesit e Përhershëm të Aleatëve mbi zhvillimet më të fundit në vend dhe në të gjithë rajonin, dhe mbi partneritetin e NATO-s me Bosnje-Hercegovinën.

Këshilli i Atlantikut të Veriut i NATO-s nënvizoi përkushtimin e qëndrueshëm të NATO-s për stabilitetin në Bosnje dhe Hercegovinë, për integritetin territorial dhe sovranitetin e vendit, në përputhje me Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit dhe për bashkëpunimin të qëndrueshëm të NATO-s me Bosnje dhe Hercegovinën. Gjatë diskutimit u ritheksua se Aleanca mbetet e shqetësuar për zhvillimet e fundit dhe implikimet e tyre negative, duke përfshirë rendin kushtetues të vendit dhe funksionalitetin e institucioneve shtetërore.

Në këtë sfond, Zëvendëssekretarja e Përgjithshme ripohoi se “Marrëveshja e Paqes e Dejtonit duhet të respektohet. Ajo është një gur themeli i stabilitetit dhe arkitekturës shtetërore të Bosnjë-Hercegovinës”. Ajo theksoi gjithashtu se “NATO mbetet e lidhur ngushtë me partnerët e saj ndërkombëtarë”, duke përfshirë Operacionin Althea të udhëhequr nga BE dhe Përfaqësuesin e Lartë, dhe se NATO “nuk do të pranojë asnjë lloj vakumi sigurie në Bosnje dhe Hercegovinë. Dhe ne nuk do të lejojmë që paqja e fituar me vështirësi të rrezikohet”.

Zëvendës Sekretarja e Përgjithshme Shekerinska ritheksoi mbështetjen e Aleancës për përparimin e Bosnje dhe Hercegovinës “në rrugën e saj evropiane dhe euroatlantike” dhe theksoi se ishte e rëndësishme “të ndërtohet mbi këtë themel, për të mirën e të gjithëve që jetojnë atje”.

 

NATO mbështet fuqishëm integritetin territorial dhe sovranitetin e BH në përputhje me Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit

Përpara takimit me përfaqësuesit e Presidencës Trepalëshe të Bosnjës dhe Hercegovinës, Zëvendës Sekretarja e Përgjithshme Radmila Shekerinska mbajti një deklaratë për shtypin ku tha se  tre anëtarët e Presidencës së Bosnje-Hercegovinës  “do të diskutojnë situatën në Bosnje dhe Hercegovinë,  në NAC”, por edhe “partneritetin tonë të rëndësishëm”, pasi “angazhimi i NATO-s në rajonin e Ballkanit Perëndimor është afatgjatë”, tha numri 2 i NATO-s.

Shekerinska tha se tha se vetëm javën e kaluar ministrat e Jashtëm të NATO-s riafirmuan angazhimin e tyre të palëkundur për stabilitetin e rajonit dhe për ruajtjen e sigurisë në Bosnje dhe Hercegovinë. “Ne vazhdojmë të kemi shqetësime si rezultat i zhvillimeve të fundit në Bosnje dhe Hercegovinë.”, tha ajo duke bërë tre komente të shkurtra.

Së pari tha Zëvendëssekretarja e Përgjithshme Radmila Shekerinsk , NATO mbështet fuqishëm integritetin territorial dhe sovranitetin e Bosnjë dhe Hercegovinës në përputhje me Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit. Marrëveshja e Paqes së Dejtonit duhet të respektohet. Ajo është një gur themeli i stabilitetit dhe arkitekturës shtetërore të Bosnjë-Hercegovinës”.

Së dyti,  tha ajo “rendi kushtetues në Bosnje dhe Hercegovinë duhet të respektohet” dhe se NATO nuk  “do të pranojmë asnjë lloj vakumi sigurie në Bosnjë dhe Hercegovinë”, dhe  se  nuk do të lejojmj që paqja e fituar me vështirësi të rrezikohet si dhe se NATO mbetet e lidhur ngushtë me partnerët e saj ndërkombëtarë.

” Nga një Bosnjë dhe Hercegovinë e qëndrueshme dhe e sigurt do të përfitojë të gjithë dhe është gjithashtu në interesin tonë të sigurisë.”.

Së treti, tha Shekerinska “Bosnja dhe Hercegovina është një partner i vlerësuar” i NATO-s.

“Ne jemi të gatshëm për të konsoliduar më tej bashkëpunimin tonë. Nëpërmjet zbatimit të Paketës sonë për Ngritjen e Kapaciteteve Mbrojtëse. Nëpërmjet përpjekjeve të përditshme të Shtabit tonë në Sarajevë dhe Qelisë sonë Mbështetëse të Angazhimit Politik. Gjithashtu nëpërmjet bashkëpunimit të ngushtë me partnerët tanë ndërkombëtarë. Përfshirë Operacionin e EUFOR-it Althea, të cilin ne vazhdojmë ta mbështesim nëpërmjet Marrëveshjeve tona Berlin Plus. Dhe me Përfaqësuesin e Lartë, autoriteti i të cilit duhet të ruhet.”.

Zëvendëssekretarja e Përgjithshme Radmila Shekerinsk  tha se “të gjithë duam ta shohim Bosnjën dhe Hercegovinën të përparojë në rrugën e saj evropiane dhe euroatlantike”, dhe  se në këtë drejtim “tashmë është arritur shumë”, tha ajo duke shpresuar dhe pritur së bashku “me partnerët tanë në Bosnje dhe Hercegovinë të ndërtojmë mbi këtë themel për të mirën e të gjithëve që jetojnë atje.”, tha ajo.  “Ne presim me padurim një angazhim produktiv dhe konstruktiv, dhe gjithashtu, presim me padurim një takim shumë të suksesshëm të NAC.”

 

Marrëdhëniet me Bosnjën dhe Hercegovinën

NATO dhe Bosnja dhe Hercegovina ndjekin një program bashkëpunimi të gjerë dhe reciprokisht të dobishëm, i cili përfshin mbështetjen për reformat demokratike, institucionale, të sektorit të sigurisë dhe të mbrojtjes. Programi i Reformës, si korniza kryesore e bashkëpunimit, ndihmon në drejtimin e përpjekjeve reformuese të vendit ndërsa vazhdon të ndjekë rrugën e tij euroatlantike.

Aleanca ka qenë e angazhuar për ndërtimin e paqes dhe stabilitetit afatgjatë në Bosnje dhe Hercegovinë që nga fillimi i viteve 1990, kur filloi të mbështesë përpjekjet e komunitetit ndërkombëtar për t’i dhënë fund konfliktit në Bosnje dhe Hercegovinë. Bosnja dhe Hercegovina iu bashkua programit të Partneritetit për Paqe (PfP) në 2006 dhe u ftua t’i bashkohej Planit të Veprimit të Anëtarësimit (MAP) në 2010. Pjesëmarrja në MAP nuk paragjykon asnjë vendim për anëtarësimin e ardhshëm.
Në kuadër të Planit të Veprimit të Anëtarësimit, bashkëpunimi i vendit me NATO-n strukturohet përmes Programit të Reformës së Bosnjë-Hercegovinës, i cili përshkruan reformat që qeveria synon të ndërmarrë dhe lehtëson ofrimin e mbështetjes nga NATO ndaj këtyre përpjekjeve.
Për të lehtësuar bashkëpunimin, Bosnja dhe Hercegovina ka një mision diplomatik në selinë e NATO-s në Bruksel, Belgjikë, si dhe një zyrë ndërlidhëse në Shtabin Suprem të Fuqive Aleate në Evropë (SHAPE) në Mons, Belgjikë.  Ndërkohë NATO ka një seli në Sarajevë me misionin kryesor për të ndihmuar autoritetet e Bosnje dhe Hercegovinës me reformat dhe angazhimet e sektorit të mbrojtjes dhe sigurisë në lidhje me programin PfP, dhe misionin dytësor të ofrimit të mbështetjes logjistike dhe të tjera për Forcën e Bashkimit Evropian (EUFOR) në Bosnje dhe Hercegovinë. NATO i ofron mbështetje EUFOR Operacionit Althea sipas Marrëveshjeve të Berlin Plus.
Në dritën e pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë në vitin 2022 dhe mjedisit të ndryshuar të sigurisë në Evropë, NATO po rrit mbështetjen e saj për partnerët, përfshirë Bosnjën dhe Hercegovinën, për t’i ndihmuar ata të ndërtojnë aftësitë e tyre dhe të forcojnë qëndrueshmërinë e tyre. Në shkurt 2023, Ministrat e Mbrojtjes Aleate miratuan një paketë të re për Ngritjen e Kapaciteteve Mbrojtëse për Bosnje dhe Hercegovinën. Kjo paketë ndihme do të forcojë aftësitë e mbrojtjes dhe sigurisë së vendit, duke përfshirë në fusha të tilla si menaxhimi i krizave, mbrojtja kibernetike, evakuimi aero-mjekësor dhe lufta kundër terrorizmit.

Evolucioni i marrëdhënieve

Pas luftës së viteve 1992-1995 në Bosnje dhe Hercegovinë, NATO luajti një rol kyç në zbatimin e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit përmes vendosjeve paqeruajtëse gjatë një periudhe nëntëvjeçare nga dhjetori 1995 deri në dhjetor 2004. Forca Implementuese e udhëhequr nga NATO (IFOR) u vendos në dhjetor 1995 dhe një aspekt i mëvonshëm u zëvendësua nga Marrëveshja e Ditës së Paqes. Forca e Stabilizimit e udhëhequr nga NATO (SFOR). SFOR-i ndihmoi për të ruajtur një mjedis të sigurt dhe për të lehtësuar rindërtimin e vendit pas luftës.

Në dhjetor 2004, përgjegjësia kryesore për aspektet ushtarake të Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit iu dorëzua Bashkimit Evropian (BE), i cili që atëherë po kryen operacionin e EUFOR-it Althea në Bosnje dhe Hercegovinë. NATO i ofron mbështetje EUFOR Operacionit Althea sipas Marrëveshjeve të Berlin Plus.

Bosnja dhe Hercegovina iu bashkua programit të Partneritetit për Paqe (PfP) në vitin 2006. Më pas u ftua t’i bashkohej Planit të Veprimit të Anëtarësimit (MAP) në 2010, një program i NATO-s për këshilla, ndihmë dhe mbështetje praktike të përshtatur për nevojat individuale të vendeve që dëshirojnë të anëtarësohen në Aleancë. Pjesëmarrja në MAP nuk paragjykon asnjë vendim për anëtarësimin e ardhshëm. Vendi duhet të vazhdojë të ndjekë reformat demokratike dhe të mbrojtjes për të përmbushur aspiratat e tij euro-atlantike.

Për këtë qëllim, nën MAP, Bosnja dhe Hercegovina prezantoi Programin e saj të parë të Reformës në vitin 2019. Ky program përshkruan reformat që qeveria synon të ndërmarrë dhe lehtëson ofrimin e mbështetjes nga NATO ndaj këtyre përpjekjeve. Në fillim të vitit 2021, Bosnja dhe Hercegovina themeloi Komisionin për Bashkëpunim me NATO-n, i cili koordinon zbatimin e aktiviteteve reformuese në kuadër të Programit të Reformës.

Në dritën e pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë në vitin 2022, NATO po rrit mbështetjen e saj për partnerët, përfshirë Bosnjën dhe Hercegovinën, për t’i ndihmuar ata të ndërtojnë aftësitë e tyre dhe të forcojnë qëndrueshmërinë e tyre. Ministri i Mbrojtjes i Bosnjës dhe Hercegovinës mori pjesë në Samitin e NATO-s 2022 në Madrid. Gjatë këtij samiti, aleatët ranë dakord për një sërë masash shtesë politike dhe praktike për të mbështetur vendin në forcimin e qëndrueshmërisë së tij, duke përfshirë zhvillimin e një pakete të re për Ndërtimin e Kapaciteteve Mbrojtëse (DCB). Ministrat e Mbrojtjes të NATO-s miratuan paketën e re të DCB-së për Bosnje dhe Hercegovinën në shkurt 2023.

 

Fushat kryesore të bashkëpunimit

Bashkëpunimi i Bosnjës dhe Hercegovinës me NATO-n është reciprokisht i dobishëm dhe përfshin: Ndërtimi i aftësive dhe ndërveprimit dhe Mbështetje për operacionet , misionet e udhëhequra nga NATO dhe Bashkëpunimin më të gjerë

Ndërtimi i aftësive dhe ndërveprimit: NATO mbështet zhvillimin e aftësive të sigurisë dhe të mbrojtjes në Bosnje dhe Hercegovinë përmes Iniciativës për Ndërtimin e Kapaciteteve të Mbrojtjes dhe të Sigurisë së Përkatshme (DCB). Paketa DCB 2023 për Bosnje dhe Hercegovinën përfshin iniciativa në fusha të tilla si menaxhimi i krizave, mbrojtja kibernetike, evakuimi aero-mjekësor dhe administrimi i pasojave të incidenteve që përfshijnë substanca kimike, biologjike, radiologjike ose bërthamore (CBRN).
Bosnja dhe Hercegovina po punon për të zhvilluar forca të armatosura plotësisht profesionale, të cilat janë të ndërveprueshme me forcat e NATO-s dhe kanë staf nga vullnetarë që plotësojnë standarde të larta profesionale. Për këtë qëllim, vendi ka marrë pjesë në Procesin e Planifikimit dhe Rishikimit të PfP (PARP) që nga maji 2007. Roli i PARP është të sigurojë një bazë të strukturuar për identifikimin e forcave dhe aftësive që mund të jenë në dispozicion të Aleancës për trajnime shumëkombëshe, ushtrime dhe operacione paqeruajtëse dhe menaxhuese të krizave. Ai shërben gjithashtu si mekanizmi kryesor i përdorur për të udhëhequr dhe matur përparimin e mbrojtjes dhe reformës ushtarake.
Në vitin 2022, si pjesë e programit të konceptit të vlerësimit dhe reagimit të aftësive operacionale (OCC E&F), i cili është krijuar për të vlerësuar nivelin e ndërveprueshmërisë së njësive partnere, Bosnja dhe Hercegovina certifikoi me sukses një grup batalioni të lehtë të këmbësorisë sipas standardeve të gatishmërisë luftarake të NATO-s.
Bosnja dhe Hercegovina ka deklaruar një sërë forcash dhe asetesh si potencialisht të disponueshme për aktivitetet e PfP-së, duke përfshirë aftësitë inxhinierike (depozitimi i mjeteve shpërthyese) dhe pajisjet përkatëse.
Që nga viti 2014, nën Iniciativën e Ndërveprueshmërisë së Partneritetit, vendi ka marrë pjesë në Platformën e Ndërveprueshmërisë, e cila bashkon aleatët me partnerë të përzgjedhur që janë kontribues aktivë në operacionet e NATO-s.
Bosnja dhe Hercegovina është një pjesëmarrëse aktive në programin e përshtatur Ndërtimi i Integritetit (BI), i cili fokusohet në qeverisjen e mirë dhe përdorimin transparent dhe efektiv të burimeve të mbrojtjes. Qendra e Trajnimit për Operacionet e Mbështetjes së Paqes (PSOTC) e akredituar nga NATO e vendit ofron trajnime ekspertësh mbi ndërtimin e integritetit dhe tema të tjera për NATO-n dhe vendet partnere.

Mbështetje për operacionet dhe misionet e udhëhequra nga NATO:  Që nga viti 2009, Bosnja dhe Hercegovina kontribuoi me oficerë në Forcën Ndërkombëtare të Asistencës për Sigurinë (ISAF) të udhëhequr nga NATO në Afganistan, si pjesë e kontingjenteve daneze dhe gjermane, dhe gjithashtu kontribuoi në misionin e saj pasues të Mbështetjes së Vendosur (RSM)

Bashkëpunim më i gjerë: Në kuadrin e Programit të Shkencës për Paqe dhe Siguri (SPS), fushat kryesore për bashkëpunim me Bosnje-Hercegovinën përfshijnë teknologjinë e avancuar, zbulimin dhe pastrimin e minave dhe municioneve të pashpërthyera, mbrojtjen kibernetike, kundër-terrorizmin dhe aspektet njerëzore dhe sociale të sigurisë. Veçanërisht, shkencëtarët nga Bosnja dhe Hercegovina janë të përfshirë në një projekt kërkimor SPS që synon të rrisë sigurinë e komunikimeve duke përdorur teknologjinë kuantike në rrjetet 5G. Aktivitetet e përfunduara së fundmi që përfshijnë Bosnjën dhe Hercegovinën përfshijnë zbatimin në të gjithë Ballkanin Perëndimor të Sistemit të Komandës së Incidentit të gjeneratës tjetër (NICS) – një softuer komandimi dhe kontrolli i bazuar në ueb që lehtëson bashkëpunimin në të gjitha nivelet e gatishmërisë, planifikimit, reagimit dhe rimëkëmbjes gjatë fatkeqësive natyrore dhe incidenteve të tjera. Përveç kësaj, shkencëtarët në Bosnje dhe Hercegovinë kanë punuar në zhvillimin e teknologjive të ndryshme për t’u marrë me kërcënimin e rreziqeve shpërthyese, duke përfshirë përmes realitetit virtual dhe të shtuar dhe sistemeve të zgjeruara të zbulimit.
Bosnja dhe Hercegovina po zhvillon aftësitë e saj kombëtare për menaxhimin e emergjencave civile dhe fatkeqësive në konsultim me aleatët, duke përfshirë zhvillimin e kuadrit ligjor për përballimin e emergjencave civile dhe punën për krijimin e një sistemi informacioni për krizat civile për të koordinuar aktivitetet në rast emergjence.
Në maj 2014, vendi kërkoi ndihmë nga Qendra Euro-Atlantike e NATO-s për Koordinimin e Reagimit ndaj Fatkeqësive (EADRCC) pas përmbytjeve shkatërruese që goditën vendin. NATO koordinoi ndihmën emergjente nga vendet aleate dhe partnere, duke dërguar helikopterë, anije, ujë të pijshëm, ushqim, strehim dhe fonde. Në vitin 2017, vendi priti stërvitjen vjetore të gatishmërisë dhe reagimit ndaj fatkeqësive EADRCC që mblodhi së bashku aleatët, partnerët dhe organizatat ndërkombëtare. EADRCC është mekanizmi kryesor i NATO-s për reagimin ndaj emergjencave civile në zonën Euro-Atlantike. Ai është aktiv gjatë gjithë vitit, funksionon në baza 24/7 dhe përfshin të gjithë aleatët e NATO-s dhe vendet partnere. Qendra funksionon si një sistem kleringu për koordinimin e kërkesave dhe ofrimit të ndihmës kryesisht në rast fatkeqësish natyrore dhe të shkaktuara nga njeriu.
Bosnja dhe Hercegovina dhe NATO synojnë të përmirësojnë aksesin e publikut në informacion mbi përfitimet e bashkëpunimit me NATO-n për të gjithë njerëzit që jetojnë në vend dhe për anëtarësimin e mundshëm të vendit në Aleancë. Për këtë qëllim, ekziston një strategji kombëtare e komunikimit e NATO-s. Vëmendje e veçantë i kushtohet aktiviteteve që kërkojnë qëndrueshmëri dhe që lidhin palët kryesore të interesuara: qeveria, shoqëria civile dhe media. Diplomacia publike konsiderohet si një fushë kyçe që ka nevojë për përpjekje dhe burime të përkushtuara për të informuar publikun dhe autoritetet në Bosnje dhe Hercegovinë për NATO-n. Ekziston nevoja për të siguruar informacion të saktë, për të luftuar dezinformimin dhe për të theksuar përfitimet e përpjekjeve për reforma në Bosnje dhe Hercegovinë. Selia e NATO-s në Sarajevë siguron burime në terren dhe punon me disa aleatë.
Bosnja dhe Hercegovina është prekur ndjeshëm nga pandemia COVID-19. Duke demonstruar mbështetjen e vazhdueshme të NATO-s për vendin, në tetor 2020, aleatët miratuan një paketë ndihme për COVID-19 për vendin, në shumën prej 500,000 euro. Kjo paketë asistence siguroi pajisje mjekësore kritike, duke përfshirë dhomat e presionit, pajisjet me rreze X, termometra me rreze infra të kuqe pa kontakt, maska, veshje mbrojtëse dhe teste antigjene. Në 2021 dhe 2022, mbështetje shtesë u sigurua nga Stoku i Përgjigjes ndaj Pandemisë së NATO-s, i cili përfshinte ventilatorë dhe pajisje mbrojtëse personale. Projektet u zhvilluan bazuar në kërkesën e vendit për ndihmë ndaj Qendrës së Koordinimit të Reagimit ndaj Fatkeqësive Euro-Atlantike të NATO-s (EADRCC)./Mimoza Golikja

 

Fraksion.com