A mundet Zelensky të mendojë për një mandat tjetër zgjedhor?

Presidenti i Ukrainës zgjidhet për një mandat pesë-vjeçar duke përdorur sistemin me dy raunde, q do t thot nëse asnjë kandidat nuk merr shumicën absolute në raundin e parë, një raund i dytë zhvillohet tre javë pas raundit të parë. Sipas nenit 103 të kushtetutës, në rast të përfundimit të parakohshëm të pushtetit presidencial, zgjedhja e presidentit të ri duhet të bëhet brenda 90 ditëve nga largimi i presidentit të mëparshëm nga detyra.

Kushtetuta i kufizon presidentët për të shërbyer dy mandate në detyrë, megjithëse deri tani vetëm Leonid Kuchma ka shërbyer dy mandate.

Zgjedhjet presidenciale ishin planifikuar të mbaheshin në Ukrainë në mars ose prill 2024. Megjithatë, duke qenë se ligji ushtarak ka hyrë në fuqi që nga 24 shkurt 2022 në përgjigje të pushtimit rus të Ukrainës, nuk u mbajtën zgjedhje sepse ligji ukrainas nuk lejon mbajtjen e zgjedhjeve presidenciale kur është në fuqi ligji ushtarak Ligji ushtarak është zgjatur në intervale 90-ditore që nga pushtimi në shkallë të plotë me miratimin e parlamentit dhe së fundmi (që nga shkurti 2025) është zgjatur për herë të 14-të deri më 9 maj 2025. Presidenti aktual Volodymyr Zelenskyy nuk e ka konfirmuar nëse do të kërkojë rizgjedhjen. Kur u pyet në një intervistë të janarit 2025, ai tha se kërkimi i një mandati të dytë nuk ishte qëllimi apo fokusi i tij aktual, por vendimi i tij do të varej nga rezultati i luftës.

 

Mbajtja e zgjedhjeve që mund të duket si vetëm një fantazi

 

Ndërsa qytetet e Ukrainës bombardohen pothuajse çdo natë nga Rusia, ideja e mbajtjes së zgjedhjeve atje mund të duket  vetëm një fantazi. Por në rrugët dhe zyrat e kryeqytetit, Kiev, po diskutohet sërish perspektiva e daljes së vendit në zgjedhje.

Idetë për zgjedhjet kanë ardhur dhe kanë shkuar në tre vitet e gjata të luftës në shkallë të gjerë të Rusisë dhe  sa herë ato kanë dalë nga qeveria, opozita dhe publiku, duke argumentuar se uniteti i përpjekjeve kundër pushtuesit rus duhet të jetë i pari.

Zgjedhjet presidenciale të planifikuara në 2024 u pezulluan në përputhje me ligjin ushtarak, i cili u prezantua në Ukrainë pas pushtimit të plotë të Rusisë dy vjet më parë.

Por kjo nuk e ka penguar Kremlinin të pretendojë se presidenti Volodymyr Zelensky është një udhëheqës i paligjshëm dhe të kërkojë zgjedhje të reja si kusht për një marrëveshje armëpushimi, një pikë diskutimi që është përsëritur nga Presidenti Trump.

Por pse zgjedhjet në Ukrainë u pezulluan?

Ka pasur një stuhi të re spekulimesh se Zelensky mund të jetë duke menduar përsëri ndërsa bisedimet për armëpushimin vazhdojnë, dhe disa burime që flasin për mediat sugjerojnë se ka arsye për të menduar se zgjedhjet mund të zhvillohen më vonë këtë vit. Ndërsa rivali i mundshëm më i afërt i presidentit, Valerii Zaluzhnyi, ish-komandant i përgjithshëm i ushtrisë së Ukrainës, e  ka parë të nevojshme për të mohuar thashethemet për qëllimet e tij.

“Përgjigja ime për këtë nuk ka ndryshuar”, tha ai për agjencinë e lajmeve RBC-Ukrainë. “Ndërsa lufta vazhdon, ne të gjithë duhet të punojmë për të shpëtuar vendin, jo të mendojmë për zgjedhje. Unë nuk komentoj asnjë thashethem.”, tha ai.

Fakti që Zaluzhnyi “i ndrojtur për publicitet”, aktualisht ambasadori i Ukrainës në Londër, ndjeu nevojën për të lëshuar një deklaratë  të tillë “ishte e habitshme në vetvete”, thonë analistët..

Kreu i Komisionit Qendror të Zgjedhjeve të Ukrainës, Oleh Didenko, gjithashtu zgjodhi të flasë publikisht për spekulimet.

Ai i tha uebsajtit të lajmeve Ukrainska Pravda se ligji do të duhej të ndryshohej përpara se të mbaheshin zgjedhjet. Ai tha se rregullat aktuale thonë se zgjedhjet parlamentare duhet të mbahen 60 ditë pas heqjes së ligjit ushtarak dhe 90 ditë për zgjedhjet presidenciale.

Por do të duhej më shumë kohë për shkak të luftës dhe kjo do të kërkonte ndryshime ligjore.

Gazeta Economist pretendoi se Zelensky mbajti një takim javën e kaluar për të diskutuar një zgjedhje dhe udhëzoi stafin të përgatitej për një votim pasi Shtetet e Bashkuara të kishin detyruar Rusinë të pranonte një armëpushim, potencialisht që në fillim të Pashkëve.

Ky raport është mohuar nga disa burime qeveritare.

“Ka informacion të rremë atje,” tha një burim presidencial për median “BBC News Ukrainian” që tha se “nuk ka pasur një takim të tillë dhe nuk ka pasur një udhëzim të tillë”.

Burimi qeveritar tha se fokusi kryesor ishte arritja e paqes dhe kishte pak shpresë që lufta të përfundonte deri në Pashkë.

Pra, përballë kaq shumë mohimeve publike, pse disa ende mendojnë se zgjedhjet mund të jenë në prag?

Së pari, disa burime theksojnë se mbështetja e Zelenskyt në sondazhe është rritur që kur ai u ‘ngacmua’ nga Donald Trump dhe Zëvendëspresidenti JD Vance në Shtëpinë e Bardhë.

Një sondazh nga Instituti Ndërkombëtar i Sociologjisë i Kievit (KIIS) në mars sugjeroi se numri i ukrainasve që i besonin Zelenskit ishte disa pikë më shumë se muajin e kaluar në 69%.

Diplomatët thonë se presidenti mund të mendojë se tani ishte shansi i tij më i mirë për të fituar një mandat të dytë në vend që të presë derisa të shfaqen ndarjet politike pas luftës.

Së dyti, duke fituar një mandat të dytë, Zelensky do të quante bllof të Rusisë dhe do të forconte dorën e tij në çdo negociatë afatgjatë të paqes. Vetëm javën e kaluar presidenti Vladimir Putin tha se Kombet e Bashkuara duhet të marrin kontrollin e Ukrainës dhe të organizojnë një “zgjedhje presidenciale demokratike”. Supozimi i tij,  ndoshta i gabuar, është se Zelensky do të zëvendësohej.

Së treti, gjendja ushtarake duhet të rinovohet me votim parlamentar në fillim të majit. Zelensky mund ta përdorë atë orar për të njoftuar se ligji ushtarak do të lejohet të skadojë me zgjedhjet e mbajtura më vonë gjatë verës.

Së katërti, amerikanët janë të bindur se zgjedhjet po vijnë. Steve Witkoff, i dërguari special i Presidentit Trump, i tha podcastit Tucker Carlson më 21 mars se “Ata kanë rënë dakord për këtë. Do të ketë zgjedhje në Ukrainë.”

Zelensky mund ta përdorë këtë presion nga SHBA, duke i bërë jehonë narrativave ruse, si pretekst, duke u thënë votuesve se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të mbante zgjedhje.

Së pesti, disa burime ukrainase besojnë se pengesat logjistike ndaj zgjedhjeve mund të kapërcehen.

Miliona qytetarë janë zhvendosur jashtë shtetit, në vijën e frontit dhe në territoret e pushtuara. Përgjigja për këtë, thonë disa, është të lejohen njerëzit të votojnë duke përdorur një aplikacion të telefonit inteligjent të quajtur Diia. Kjo përmban dokumentet kryesore të njerëzve si pasaporta, karta e identitetit dhe patentë shoferi.

Përdorimi i Diia, argumentojnë disa, do t’i lejonte njerëzit të votonin shpejt, me çmim të ulët dhe të sigurt pa pasur nevojë të udhëtonin në një vendvotim jashtë shtetit ose në llogore. Ata theksojnë se ukrainasit e kanë përdorur me sukses për të votuar në Eurovision Song Contest. Ata gjithashtu vënë në dukje se Presidenti Zelensky i dha çdo ukrainas pothuajse 20 £ si kompensim dimëror dhjetorin e kaluar, me shumë që u regjistruan për të duke përdorur Diia.

Por mbeten shumë argumente kundër zgjedhjeve.

Përdorimi i Diia-s do të kërkonte legjislacion të ri që mund të jetë i vështirë për t’u kaluar në parlament. Diia mund të jetë e ndjeshme ndaj sulmeve kibernetike dhe dështimeve teknike. Qeveritë perëndimore mund të mos e konsiderojnë atë të besueshme; Rusia sigurisht që nuk do ta bënte.

Edhe nëse do të përdorej Diia, identifikimi i atyre që mund të votonin do të kërkonte ende kohë me regjistra të paplotë dhe të vjetëruar. Heqja e ligjit ushtarak gjatë një armëpushimi të përkohshëm mund të krijojë pasoja të papritura, duke përfshirë ikjen e qindra mijëra ushtarëve nga vija e frontit, ashtu si Rusia përgatiti një kundërsulm. Rusia mund të godasë radhët e votuesve në qendrat e votimit.

Çdo zgjedhje, sado e shpejtë e mbajtur, do të lejonte që uniteti i kohës së luftës të zëvendësohej nga grindjet politike. Zgjedhjet do t’i lejonin Rusisë të përdorte propagandë dixhitale dhe propagandë të tjera në përpjekje për të formësuar rezultatin.

Mbajtja e zgjedhjeve mund të shihet gjithashtu si pranim i argumenteve ruse se lidershipi i Volodymyr Zelensky është i paligjshëm për shkak të zgjedhjeve të pezulluara vitin e kaluar.

Ndoshta argumenti më i fortë kundër zgjedhjeve është se vetë ukrainasit nuk i duan ato. I njëjti sondazh i marsit nga KIIS zbuloi se rreth 78% e njerëzve kundërshtuan mbajtjen e zgjedhjeve edhe pas një zgjidhjeje të plotë të luftës./Mimoza Golikja

 

Fraksion.com