Për shumë njerëz në Evropë, Trump ka hapur vrima në ombrellën bërthamore të NATO-s

Nga Joseph Ataman

Kanë ikur vitet halcion të angazhimit të palëkundur amerikan për mbrojtjen e Evropës kundër Rusisë.

Këtu për të qëndruar – të paktën ndërsa Donald Trump është në Shtëpinë e Bardhë është diçka më transaksionale. Dhe aksionet nuk mund të ishin më të larta.

Evropa duhet të “përparojë në një mënyrë të madhe për të siguruar mbrojtjen e saj,” u tha zëvendëspresidenti i SHBA JD Vance vendimmarrësve në Mynih në shkurt.
Përgjigja e Evropës deri më tani ka qenë zotimi për të rritur shpenzimet në vend dhe për Ukrainën, me synimin për blerjen e armatimeve të prodhuara evropiane. Por gjithashtu është paraqitur një zgjidhje më radikale: një “ombrellë bërthamore” evropiane.

Nëse Shtetet e Bashkuara kanë qenë gjithmonë vëllai i madh i Evropës, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar janë gjithashtu fuqi të vjetra bërthamore – dhe disa liderë evropianë po pyesin nëse frenimi përfundimtar ndaj Moskës mund të vijë nga afër shtëpisë.

Ndërsa pjesa më e madhe e armëve bërthamore në botë janë në pronësi të SHBA ose Rusisë, Franca ka rreth 290 koka bërthamore, MB 225 nga raketat Trident të projektuara nga SHBA.
Javët e fundit panë një mori komentesh nga liderët evropianë që kërkonin të forconin mbrojtjen e tyre të përbashkët nën një ombrellë bërthamore britanike ose franceze, pasi besueshmëria e Uashingtonit duket se lëkundet.
Presidenti francez Emmanuel Macron në fillim të këtij muaji premtoi të “hapë debatin strategjik për mbrojtjen nga parandalimi ynë i aleatëve tanë në kontinentin evropian”.
Komentet e tij erdhën pasi kancelari i ardhshëm i Gjermanisë, Friedrich Merz, bëri thirrje për bisedime me Francën dhe Britaninë e Madhe për zgjerimin e mbrojtjes së tyre bërthamore.

Kryeministri polak Donald Tusk tha se propozimi francez nuk ishte “i ri” dhe kishte dalë disa herë në biseda, duke hedhur mbështetjen e tij pas idesë.

Udhëheqës të tjerë nga vende historikisht të urryera ndaj armëve bërthamore, si Suedia dhe Danimarka, mirëpritën gjithashtu hapat e Francës ndaj aleatëve evropianë.

Që kur gjenerali Charles de Gaulle krijoi forcën bërthamore të Francës në fund të viteve 1950, pjesërisht për të mbajtur Parisin në qendër të vendimmarrjes globale, programi i Francës ka qenë krenarisht sovran – “frëngjisht nga fundi në fund”, siç e përshkroi Macron.

Por për dekada të tëra gjatë Luftës së Ftohtë, Franca gjithashtu kërkoi të sillte aleatët evropianë nën mbrojtjen e saj bërthamore, tha për CNN Yannick Pincé, një historian në Qendrën Ndërdisiplinore të Francës për Studime Strategjike (CIENS).

Mbretëria e Bashkuar nuk ka bërë asnjë ofertë publike për të ndarë ose ndryshuar më tej mbrojtjen e saj bërthamore. Por kokat e saj të luftës mbeten të zotuara në komandën e NATO-s të dominuar nga SHBA, duke ofruar kështu tashmë një mbrojtje strategjike për aleatët evropianë.

Megjithatë, disa liderë ende shpresojnë për mbështetje të përforcuar nga SHBA.

Të enjten, presidenti polak Andrzej Duda i bëri thirrje Trump që të vendosë armë bërthamore amerikane në Poloni, duke e krahasuar këtë lëvizje me vendimin e Rusisë për të vendosur disa nga raketat e saj bërthamore në Bjellorusi në vitin 2023.
“Unë mendoj se nuk është vetëm se ka ardhur koha, por se do të ishte më e sigurt nëse ato armë do të ishin tashmë këtu,” tha Duda për Financial Times.

Paund për kile

Pa një arsenal në shkallën e Rusisë, Franca ka qenë vetëm “në gjendje të kërcënojë me hakmarrje strategjike, domethënë, duke e goditur kundërshtarin shumë fort për të vepruar si një parandalues”, tha historiani bërthamor Yannick Pincé për CNN.
Madhësia relativisht e vogël e gjoksit të luftës bërthamore të Francës në krahasim me atë të SHBA-së e bëri të lehtë shkarkimin, madje edhe midis gjeneralëve më të lartë të Perëndimit, i tha CNN gjeneralit në pension Michel Yakovleff, ish-zëvendës komandant i forcave të NATO-s në Evropë.

Përveç fuqisë së tij të madhe, madhësia dhe diversiteti i arsenalit amerikan i jep atij një avantazh tjetër kyç në luftën bërthamore: potencialin për të minimizuar çdo shkëmbim termonuklear. SHBA, “mund të përdorin atë që ne e quajmë një përgjigje të graduar,” tha Pince, për të kryer ndoshta edhe një goditje të vetme, në vend që të lëshojë të gjithë arsenalin e saj.

Në të kundërt, armatura bërthamore franceze – me nëndetëse të ngarkuara me raketa dhe bombardues të armatosur me raketa – ishte menduar historikisht si mjeti i fundit nëse forcat ruse të Luftës së Ftohtë kërcënonin atdheun francez, me gjasë duke lëshuar një breshëri në vendet kryesore në territoret e sferës sovjetike për të detyruar një tërheqje të armikut.

Janë dallime të tilla që përbëjnë një sfidë kryesore për çdo ombrellë bërthamore me qendër evropiane

“Një gjë që evropianët nuk e kanë është kultura bërthamore. Ata nuk e kuptojnë sepse gjithmonë kanë supozuar se amerikanët do ta bënin atë, “tha Yakovleff. “Unë dyshoj se Macron po mendon, nëse guxoj të them, të edukojë këdo që do, për dialogun bërthamor.”

Macron ka propozuar që aleatët të marrin pjesë në stërvitjet e fshehta bërthamore të vendit, për të parë nga afër aftësitë dhe vendimmarrjen e Francës.

Por ai ka qenë gjithashtu i qartë se nuk po ua jep “butonin bërthamor” aleatëve apo edhe Brukselit. Vendimi për të nisur një sulm bërthamor “ka mbetur gjithmonë dhe do të mbetet” në duart e tij, i tha ai Francës në një fjalim kombëtar.

Ushtria e Mbretërisë së Bashkuar ka qenë “shumë aktive në drejtim të rritjes së asaj që quhet IQ e parandalimit bërthamor në NATO”, tha Lukasz Kulesa, drejtor i programit të politikës bërthamore të përhapjes dhe të politikës bërthamore RUSI me qendër në Mbretërinë e Bashkuar, duke “u siguruar që të gjithë aleatët të jenë të vetëdijshëm dhe të kuptojnë gramatikën e parandalimit bërthamor”.

Kjo do të thotë se nëse propozimi i Macron do të bëhej realitet, “Franca nuk do të hynte në një fletë krejtësisht të zbrazët. Këto janë vende që për dekada janë mbuluar nga parandalimi i zgjeruar bërthamor”, tha për CNN Heather Williams, drejtoreshë e Projektit për Çështjet Bërthamore në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.

Megjithatë, më e rëndësishmja, SHBA-ja nuk ka thënë se po tërhiqet nga angazhimi i saj për të mbrojtur aleatët e NATO-s, theksoi ajo.

Këtë javë, një bombardues amerikan me aftësi bërthamore fluturoi mbi qendrën e Stokholmit për të shënuar njëvjetorin e pranimit të Suedisë në NATO – një zgjedhje shumë simbolike.

Ndërkohë, një raport i shkurtit nga Federata e Shkencëtarëve Amerikanë vuri në dukje, “prova në rritje nga tre vjet mbledhje të dokumentacionit dhe vëzhgimeve” që tregojnë se SHBA po përgatitet të ridislokojë koka bërthamore në bazën e saj kryesore ajrore në MB për herë të parë në më shumë se 15 vjet. CNN iu drejtua Departamentit Amerikan të Mbrojtjes për koment.

Një veprim i tillë mund të sinjalizojë se sa seriozisht e sheh Uashingtoni rritjen e temperaturave në Evropë.

Duke u larguar nga Moska

Megaton për megaton, arsenali i Evropës nuk krahasohet me atë të Moskës.

Rritja e arsenalit bërthamor të Evropës do të ishte një “pyetje vitesh, nëse jo dekadash” investimesh dhe zhvillimi, sipas Kulesa të RUSI.

Por parandalimi nuk është vetëm një çështje e numrit të raketave; demonstrimi i besueshmërisë operacionale të forcave bërthamore të Evropës është gjithashtu thelbësor.

Një bashkëpunim më koheziv me aleatët rreth forcave bërthamore do të ishte një nxitje e fortë për parandalimin, tha Kulesa. Kjo mund të sjellë furnizimin ajër-ajër nga aleatët në mbështetje të bombarduesve francezë ose aftësive luftarake anti-nëndetëse për të mbrojtur nën-manovrat bërthamore britanike ose franceze.

Duke pasur parasysh dekadat e tkurrjes së investimeve në ushtrinë britanike, janë ngritur pyetje mbi parandalimin që ofrojnë armët konvencionale dhe bërthamore të Britanisë, veçanërisht duke pasur parasysh mbështetjen e saj në një zinxhir furnizimi të SHBA-së.

Në tetë vitet e fundit, Mbretëria e Bashkuar ka pranuar publikisht dy teste të dështuara raketore bërthamore, njëra prej tyre në ujërat e Floridës, kur raketat e rreme nuk lëshuan siç ishte menduar.

Kryeministri britanik Keir Starmer muajin e kaluar premtoi atë që qeveria e përshkroi si “investimi më i madh në shpenzimet e mbrojtjes që nga Lufta e Ftohtë” në një botë gjithnjë e më të rrezikshme.

Aleatët e tjerë evropianë jo-bërthamorë po rrisin shpenzimet e tyre për armët konvencionale – dhe kjo gjithashtu ka rëndësi, thonë analistët.

Në thelb, “armët bërthamore nuk janë një instrument magjik,” tha Kulesa.

Çdo parandalim i vërtetë ndaj Rusisë do të ketë nevojë për forca konvencionale dhe bërthamore, tha ai, dhe nën Trump, “çështja është nëse mund të mbështeteni në angazhimin dhe përfshirjen amerikane”.

 

Fraksion.com