Plani i Trump për Gazën: Një test për udhëheqësit arabë

Aftësia e qeverive rajonale për të rezistuar do të kufizohet nga nevoja e tyre për mbështetjen e Uashingtonit.

 

Nga Hilal Khashan 

Në fillim të këtij muaji, Presidenti i SHBA Donald Trump njoftoi gjatë një konference për shtyp me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu planin e tij për të marrë nën kontroll Rripin e Gazës dhe për të rivendosur banorët e tij në Egjipt dhe Jordani. Një javë më vonë, ai përsëriti qëllimin e tij gjatë një konference për shtyp në Uashington me mbretin jordanez Abdullah II, i cili dukej i parehatshëm duke dëgjuar propozimin e Trump, por shmangu sfidën e presidentit për këtë çështje. Nga frika e një situate të ngjashme të sikletshme, presidenti egjiptian Abdel Fattah el-Sissi anuloi vizitën e tij në Uashington të caktuar për 18 shkurt.

Çështja palestineze ishte pika kryesore e politikës së jashtme arabe deri në Luftën Gjashtë Ditore të vitit 1967. Që atëherë, vendet arabe kanë kërkuar traktate të ndryshme paqeje me Izraelin dhe janë rritur të varura nga mbrojtja e SHBA-së për mbijetesën e tyre. Megjithëse ata nuk mund të mbështesin planin e Trump për të dëbuar palestinezët nga Gaza dhe për ta transformuar brezin në një “rivierë të Lindjes së Mesme”, ata as thjesht nuk mund të hedhin poshtë pohimet e tij. Trump i ka sfiduar liderët arabë që të hartojnë një plan alternativ për Gazën, duke e ditur se ata me gjasë nuk munden.

Risistemimi u rishikua

Shumë vëzhgues e kanë krahasuar propozimin e Trump për të rivendosur palestinezët në vendet fqinje me gatishmërinë e presidentit egjiptian Gamal Abdel Nasser për t’i pritur ata në Sinai në fillim të viteve 1950. Por kushtet që e shtynë Naserin të favorizojë rivendosjen e refugjatëve të Gazës ndryshojnë rrënjësisht nga situata në rajon sot. Pas Luftës Arabo-Izraelite të vitit 1948, ishte Agjencia e Kombeve të Bashkuara për Ndihmën dhe Punën për Refugjatët Palestinë në Lindjen e Afërt (UNRWA) ajo që propozoi rivendosjen e refugjatëve që kishin ikur në Gaza gjatë konfliktit, në përputhje me rezolutën 194 të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së. Arabët në përgjithësi e panë atë si një përpjekje humanitare, duke pasur parasysh gamën e gjerë të shërbimeve të ndihmës që ofroi agjencia, në vend të një plani likuidimi, siç e shohin kundërshtarët e propozimit të Trump.

Megjithatë, edhe iniciativa e sponsorizuar nga OKB-ja u rrëzua përfundimisht. Në vitin 1953, UNRWA dhe Egjipti, nën drejtimin e Naserit, nënshkruan një plan për të rivendosur 120,000 refugjatë nga Gaza. Dy vjet më vonë, ata ranë dakord që qyteti egjiptian i Qantara, i vendosur në lindje të Suezit dhe 220 kilometra (140 milje) në jugperëndim të Gazës, do të ishte vendndodhja e një vendbanimi të ri për refugjatët. Por në hakmarrje për refuzimin e Shteteve të Bashkuara dhe Britanisë për të financuar ndërtimin e Digës së Lartë Aswan, Nasser tërhoqi mbështetjen e tij nga projekti.

Reagimet Arabe

Çështja palestineze ka qenë prej kohësh një temë e ndjeshme në botën arabe, kështu që qeveritë arabe e dinë se nuk mund të shihen si mbështetëse të një plani të SHBA-së për të larguar palestinezët nga Gaza. Megjithatë, përgjigjet e vendeve arabe ndaj propozimit kanë qenë të dobëta dhe të pavendosura. Ata madje shtynë një samit urgjent të Ligës Arabe të planifikuar për në fund të këtij muaji për të diskutuar një plan alternativ për Gazën, me pretekstin se disa krerë shtetesh arabe kishin angazhime paraprake.

El-Sissi nisi një fushatë të ashpër mediatike për t’u përpjekur të bindë publikun egjiptian se Kajro nuk do t’i dorëzohet kërcënimeve dhe shantazheve. (Zyrtarët e Pentagonit u kishin lënë të kuptohet zyrtarëve egjiptianë se ndihma ushtarake, përfshirë riparimet e pajisjeve dhe pjesëve rezervë, mund të ndikohej nga pozicioni i Egjiptit për planin Trump.) Zyrtarët egjiptianë ndihmuan gjithashtu në organizimin e demonstratave kundër propozimit, duke shpresuar t’i përcjellin një mesazh Uashingtonit se populli egjiptian (dhe jo vetëm qeveria) e refuzoi planin e zhvendosjes. Myftiu i lartë i Egjiptit e quajti propozimin të papërgjegjshëm dhe provokues dhe tha se ai shkel normat ndërkombëtare dhe standardet humanitare – ndjenja që liderët arabë nuk guxojnë të thonë vetë.

El-Sissi ka pohuar gabimisht se zhvendosja e banorëve të Gazës në Egjipt do të ishte një kërcënim i drejtpërdrejtë për regjimin e tij, pasi palestinezët do të përhapnin një kulturë të rezistencës dhe do të promovonin interesat e tyre brenda Egjiptit. Në një fjalim publik, el-Sissi e përshkroi zhvendosjen e palestinezëve si një padrejtësi në të cilën Kajro nuk mund të marrë pjesë dhe këmbënguli se ai nuk do të toleronte asnjë veprim që dëmton sigurinë kombëtare egjiptiane, pa specifikuar se si do ta bënte këtë rivendosja e Gazanëve në Sinai. Por ai përsëriti gjithashtu vendosmërinë e tij për të punuar me Trump dhe tha se presidenti i SHBA ende dëshiron të arrijë një zgjidhje me dy shtete. Pavarësisht se beson se Izraeli nuk do të lejojë krijimin e një shteti palestinez, Egjipti të paktën zyrtarisht vazhdon të fokusohet në rëndësinë e bashkëpunimit me Shtetet e Bashkuara për të arritur një paqe të drejtë midis palestinezëve dhe Izraelit dhe krijimin e një shteti të pavarur palestinez.

Zyrtarët egjiptianë i thanë drejtorit të inteligjencës kombëtare amerikane se Kajro do të anulojë marrëveshjen e paqes me Izraelin nëse administrata Trump vazhdon të shtyjë për të zhvendosur banorët e Gazës ose ndalon rrjedhën e ndihmave të SHBA. Megjithatë, ajo që mund të bëjë el-Sissi është të pezullojë përkohësisht Marrëveshjet e Camp David, duke ditur se pasojat e shfuqizimit të plotë të traktatit do të ishin të patolerueshme për Kajron. Egjiptianët kanë frikë se ambiciet globale të Trump shkojnë përtej aneksimit të Kanadasë dhe Grenlandës dhe blerjes së burimeve minerale të Ukrainës. Ata besojnë se ai mund të shikojë shkretëtirën e Sinait, duke pasur parasysh vendndodhjen e saj strategjike, bollëkun e burimeve natyrore dhe atraksionet turistike.

Egjipti ka nxjerrë mësimet e luftës së vitit 1967. Nuk është serioze për një konfrontim ushtarak me Izraelin, pavarësisht se çfarë do të ndodhë me palestinezët në Gaza, dhe nuk do të krijojë kushtet për një tjetër konflikt katastrofik, pavarësisht zhurmës. Qeveria egjiptiane madje lëshoi ​​një deklaratë duke thënë se presidenti egjiptian dhe ai i SHBA ranë dakord për një numër temash gjatë një telefonate të fundit, duke shmangur çdo përmendje të propozimit të Trump për Gazën.

Diku tjetër në Lindjen e Mesme, shumica e vendeve arabe, duke përfshirë Jordaninë, lëshuan deklarata të fshehta duke hedhur poshtë thirrjet e Trump për të zhvendosur njerëzit nga Gaza. Por ata nuk arritën të shpallin asnjë masë për të kundërshtuar planin. Përgjigjet e tyre ka të ngjarë të mos shkojnë përtej denoncimeve verbale, një praktikë e nderuar me kohë për zyrtarët arabë.

Propozimi i Egjiptit

Kajro ka thënë se po përgatit një plan për të rindërtuar Gazën brenda tre deri në pesë vjet pa zhvendosur banorët e saj. Megjithatë, për disa arsye, propozimi është jopraktik dhe do të ishte i vështirë për t’u zbatuar. Ekspertët thonë se rindërtimi mund të zgjasë më shumë se një dekadë. Do të ishte pothuajse e pamundur të rindërtohej Gaza me palestinezët që mbeten në rrip, sepse është një zonë kaq e vogël. Megjithëse shkatërrimi vlerësohet në më shumë se 100 miliardë dollarë, Egjipti thotë se rindërtimi do të kushtojë gjysmën e kësaj shume. Vendet Arabe të Gjirit kanë premtuar të kontribuojnë me 20 miliardë dollarë, por angazhimi i tyre është i dyshimtë duke pasur parasysh se kanë thyer shumë premtime në të kaluarën. Pyetja më e madhe është se nga do të vijnë pjesa tjetër e parave, më shumë se 30 miliardë dollarë. Nuk ka gjasa që administrata Trump të sigurojë të gjithë ose një pjesë të saj, veçanërisht në dritën e lëvizjes së saj për të pezulluar pjesën më të madhe të ndihmës së saj të jashtme.

Ndërkohë, Egjipti po vuan nga një krizë ekonomike në përkeqësim. Që kur el-Sissi mori pushtetin pas grushtit të shtetit të tij në 2013, politikat e tij kanë shkaktuar inflacion të lartë, zhvlerësime të shumta të monedhës, rritje të borxhit të jashtëm dhe papunësi të lartë. Pakënaqësia e brendshme është e lartë dhe trazirat sociale shfaqen në horizont. Nevoja urgjente për ndihmën e SHBA-së ka të ngjarë të bëjë që el-Sissi të përmbushë planin e Trump për Gazën, megjithëse ai do të vazhdojë të rezistojë për të siguruar më shumë përfitime ekonomike nga Trump.

Trump e përjashtoi Egjiptin nga vendimi i tij i fundit për të ndërprerë ndihmën e huaj për shumë vende. Në fillim të këtij muaji, SHBA miratoi dy marrëveshje për shitjen e armëve në Egjipt, me vlerë rreth 930 milionë dollarë. Përveç kësaj, të vetmit sundimtarë arabë që Trump ka ftuar deri më tani në Shtëpinë e Bardhë janë mbreti jordanez dhe presidenti egjiptian. Ai shprehu gjithashtu interes për të ndërmjetësuar konfliktin 15-vjeçar midis Kajros dhe Addis Abeba mbi Digën e Rilindjes së Madhe Etiopiane.

Por Trump nuk ka nevojë të motivojë el-Sissin ose mbretin Abdullah për të pranuar planin e tij, sepse ai e di se ata nuk mund ta refuzojnë atë, pavarësisht deklaratave të tyre publike dhe bujëve mediatike. Trump e di se regjimet arabe janë diktatura shtypëse që varen nga miratimi dhe mbrojtja e SHBA për mbijetesën e tyre.

El-Sissi nuk ka ndjeshmëri për palestinezët dhe e sheh Hamasin si një degë të Vëllazërisë Myslimane. Menjëherë pas sulmit të Hamasit ndaj Izraelit në tetor 2023, el-Sissi propozoi zhvendosjen e popullit të Gazës në shkretëtirën e Negevit të kontaminuar radioaktivisht derisa Izraeli të përfundojë eliminimin e Hamasit. Ai sugjeroi gjithashtu një marrëveshje paqeje midis shteteve arabe dhe Izraelit në vitin 2017, tre vjet përpara se Trump të shpallte Marrëveshjet e Abrahamit, edhe pse më vonë ai e mohoi ta bënte këtë. Ekziston një hendek i madh midis asaj që thotë el-Sissi, kryesisht për konsum publik lokal, dhe asaj që ai do të thotë. Deklaratat e Trump, ndërkohë, shpesh kanë për qëllim të frikësojnë dhe nuk duhet të interpretohen si politikë konkrete. Por, pavarësisht se ku do të vendoset përfundimisht plani i tij për Gazën, liderët arabë nuk do të guxonin ta sfidonin atë./GPF

 

Fraksion.com