Pushtimet algoritmike: Si lufta e informacionit kërcënon krahun lindor të NATO-s

Më 6 dhjetor 2024, në një veprim të paprecedentë, Gjykata Kushtetuese e Rumanisë anuloi rezultatet e raundit të parë të zgjedhjeve presidenciale të 24 nëntorit, duke cituar provat e ofruara nga agjencitë e inteligjencës se procesi zgjedhor ishte “kompromentuar gjatë gjithë kohëzgjatjes së tij dhe në të gjitha fazat”.

Ky vendim dramatik, i pashembullt në historinë e Rumanisë që nga revolucioni i vitit 1989 kundër regjimit komunist, nënvizon natyrën në zhvillim të luftës hibride, një aspekt i së cilës përfshin manipulimin algoritmik dhe fushatat e dezinformimit të mundësuara nga kibernetike që synojnë dhe destabilizojnë demokracitë. Perspektiva e minimit të një aleati të NATO-s në krahun juglindor të Aleancës – jo përmes pushtimit ushtarak, por përmes manipulimit të mediave sociale të drejtuar nga algoritmet – shërben si një kujtesë e ashpër e dobësive të sigurisë kombëtare në epokën dixhitale. Implikimet shtrihen shumë përtej Rumanisë, duke theksuar nevojën urgjente për të integruar masa të forta të sigurisë së informacionit në kuadrin strategjik të NATO-s.

Rast studimor: Ndërhyrja e informacionit të huaj në zgjedhjet presidenciale rumune të vitit 2024

Në qendër të polemikave është Călin Georgescu, një kandidat ultranacionalist pro-rus, i cili ka lavdëruar hapur Gardën e Hekurt të Rumanisë – një lëvizje fashiste dhe antisemite aktive midis viteve 1927 dhe 1944 – duke iu referuar anëtarëve të saj si “heronj”. Përfundimi i tij i papritur në vendin e parë në raundin e parë – duke marrë pak më pak se 23% të votave, ndërsa kandidati i vendit të dytë siguroi pak më shumë se 19% – tronditi rumunët dhe vëzhguesit ndërkombëtarë, veçanërisht duke pasur parasysh profilin e tij minimal publik përpara zgjedhjeve. Suksesi i tij kapitalizoi mbi pakënaqësinë e përhapur në mesin e një segmenti të konsiderueshëm të popullsisë me establishmentin politik. Fushata e Georgescu përdori strategji të sofistikuara dixhitale, duke u mbështetur shumë në TikTok dhe Telegram për të manipuluar opinionin publik me përmbajtje të ngarkuar emocionalisht dhe shumë polarizuese. Në thelb të kësaj strategjie ishte një narrativë konspirative që e portretizonte vendin si të “shfrytëzuar” sistematikisht – njerëzit dhe burimet e tij të minuara nga ndikimi i BE-së, gjoja të ndihmuara nga një elitë e korruptuar kombëtare që u shërben interesave të jashtme. Në fakt, fushata e Georgescu-s nga askund u mbështet nga aktorë të jashtëm me një axhendë gjeopolitike. Në TikTok, llogaritë e lidhura me kandidaturën e tij grumbulluan miliona shikime dhe pëlqime. Analiza tregoi se kjo rritje rezultoi nga një përpjekje e koordinuar, me një pjesë të konsiderueshme të llogarive me origjinë nga Rusia dhe madje edhe Irani, duke përdorur strategjikisht algoritmet e platformës në pronësi kineze për të përforcuar mesazhin e tij. Telegrami luajti një rol plotësues, duke pritur grupe rajonale që përshtatnin mesazhe për shqetësimet lokale, duke imituar taktikat e njohura në Republikën e Moldavisë nga rrjetet pro-Kremlinit.

Raportet e deklasifikuara të inteligjencës zbuluan se 25,000 llogari të TikTok, disa prej të cilave ishin në gjendje të fjetur që nga viti 2016, u bënë aktive në javët para zgjedhjeve dhe filluan të mbështesin Georgescu-n. Të dhënat e angazhimit shfaqën një model të qartë të manipulimit artificial, që përfshin aktivitetin e drejtuar nga bot dhe përpjekjet e koordinuara të amplifikimit. Akuzat për fushata të klonuara ose të rrëmbyera thelluan dyshimet. Një hetim paraprak mjeko-ligjor tregoi për rrjedha dhe teknika të paligjshme financimi të lidhura me një aktor të sofistikuar shtetëror, duke nënkuptuar më tej ndërhyrje të jashtme. Një raport i publikuar në dhjetor 2024 nga Qendra e Politikës së Jashtme, një institut kërkimor me bazë në Mbretërinë e Bashkuar, zbuloi se një ekosistem i koordinuar i platformave në internet – duke përfshirë Telegram, Facebook, X dhe YouTube – u përdor për të shpërndarë përmbajtje pothuajse identike që promovonin Georgescu. Nga një mostër prej mbi 3,500 mesazhesh dhe publikimesh që përforcojnë personalitetin e tij, shumica e kanë origjinën nga Rusia ose aktorë të lidhur me Rusinë, duke përfshirë kanalet, llogaritë, faqet e internetit dhe mediat shtetërore si Russia Today (RT) dhe Sputnik, së bashku me filialet e shumta. Për më tepër, prodhimi i një kanali Telegram të quajtur Press TV – i regjistruar në Shtetet e Bashkuara, por i shënuar si i lidhur me mediat shtetërore të Iranit – sugjeroi një koordinim të mundshëm, duke pasur parasysh ngjashmërinë e habitshme në mesazhe. Midis 25 nëntorit dhe 4 dhjetorit, gazeta iraniane postoi ose ripostoi 15 mesazhe rreth Georgescu-t, duke përforcuar narrativat e përhapura nëpër platforma të shumta nga një rrjet i gjerë aktorësh të lidhur me Rusinë.

Sekretari i atëhershëm i Shtetit, Antony Blinken dhe ligjvënësit amerikanë akuzuan drejtpërdrejt Rusinë për orkestrimin e ndërhyrjes, duke tërhequr paralele me ngjarje të ngjashme më parë në 2024 gjatë zgjedhjeve presidenciale të Moldavisë. Moska mohoi përfshirjen, por zbulimet shkaktuan shqetësim të gjerë ndërkombëtar. Blinken theksoi nevojën urgjente për një përgjigje të fuqishme për të mbrojtur proceset demokratike në Evropën Lindore. Në dhjetor 2024, Komisioni Evropian hapi një hetim zyrtar se si TikTok menaxhon rreziqet e ndërhyrjes në zgjedhje në përgjigje të situatës në Rumani. Duke marrë parasysh situatën në Rumani, Ministria e Punëve të Jashtme të Gjermanisë lëshoi ​​një paralajmërim të ashpër, duke thënë se “Putini synon të na ndajë dhe të minojë unitetin brenda BE-së dhe NATO-s”.

Megjithëse presidenti i Rumanisë ka kompetenca të kufizuara, këto përfshijnë komandën e përgjithshme të forcave të armatosura dhe mbikëqyrjen e objektivave të politikës së jashtme të vendit. Platforma e Georgescu – po aq shqetësuese për Perëndimin sa metodat e tij – sfidoi drejtpërdrejt integrimin e Rumanisë në BE dhe NATO. Ai përçmoi bazën Deveselu, një gur themeli i Sistemit të Mbrojtjes së Raketave Balistike Aegis Ashore të Shteteve të Bashkuara, dhe premtoi të “rivlerësojë” rolin e saj. Ai pohoi gjithashtu se baza ushtarake Mihail Kogălniceanu, e vendosur të bëhet objekti më i madh i mbrojtjes i NATO-s në Evropë, do të shërbente si një pikënisje për luftë kundër Rusisë. Për më tepër, ai iu referua Ukrainës si një “shtet i shpikur” që do të shpërbëhej pas disfatës së saj, duke sugjeruar që Rumania të konsideronte të bënte pretendime territoriale të saj.

Këto pozicione përputhen ngushtë me narrativat e Kremlinit dhe përbëjnë një kërcënim të drejtpërdrejtë për kohezionin e NATO-s. Rumania është kritike për të mbështetur Ukrainën, duke shërbyer si një kanal kryesor për dërgesat ushtarake dhe duke lehtësuar eksportet e grurit ukrainas përmes Detit të Zi. Destabilizimi i Rumanisë në këtë moment mund të minojë mbështetjen ndërkombëtare për Ukrainën, të izolojë ekonomikisht dhe diplomatikisht Republikën e Moldavisë – e cila përballet me frikësimin në rritje rus përpara zgjedhjeve të saj parlamentare – dhe të neutralizojë një element kyç të infrastrukturës së SHBA-së dhe NATO-s. Aksionet gjeopolitike janë të thella. Rumania nuk është vetëm një anëtare e NATO-s, por një pikë kyçe në strategjinë e mbrojtjes lindore të Aleancës. Një Rumani e komprometuar do të prishte aftësinë e NATO-s për të projektuar stabilitet në rajonin e Detit të Zi dhe më gjerë.

Masat reaktive nuk janë të mjaftueshme për t’u mbrojtur kundër luftës së informacionit

Anulimi i zgjedhjeve në Rumani nënvizon kufizimet e masave reaktive në përballjen e kërcënimeve hibride. Sistemet demokratike mbeten të papajisura për t’u përballur me sfidat e epokës dixhitale, ku aktorët armiqësorë shtetërorë dhe subjektet private shfrytëzojnë dobësitë në sigurinë kibernetike, qeverisjen e mediave sociale dhe ndërgjegjësimin publik. Ndërhyrja në zgjedhjet e Rumanisë ilustron qasjen e Rusisë ndaj detyrimit informativ, i cili nuk mbështetet në një veprim të vetëm vendimtar, por më tepër në “fërkime të vazhdueshme operacionale” – një proces i qëndrueshëm, kumulativ që ndërton ndikim me kalimin e kohës dhe mund të aktivizohet strategjikisht kur nevojitet. Operacionet e informacionit të Rusisë në Rumani nuk u shfaqën spontanisht në javët apo muajt para zgjedhjeve; përkundrazi, ato ishin produkt i një përpjekjeje afatgjatë për të krijuar rrjete, për të formësuar narrativat dhe për të kultivuar një ekosistem dezinformimi që mund të mobilizohej në një moment kritik. Narrativat ruse që portretizojnë Rumaninë si viktimë të BE-së, NATO-s dhe elitave perëndimore u futën në hapësirat online shumë përpara ciklit zgjedhor – pasi narrativa të ngjashme janë vendosur në vende të tjera të NATO-s, duke derdhur karburant që mund të ndizet kur Rusia vendos të godasë një ndeshje. Kjo përputhet me doktrinën e Rusisë për krijimin dhe mbajtjen e një “sfondi pozitiv informativ” (polozhitel’nyi informatsionnyi fon), ku hapësira e informacionit formohet vazhdimisht në mënyrë që, kur kërkohet, narrativat specifike të mund të përforcohen me shpejtësi.

Anulimi i zgjedhjeve presidenciale pas zbulimeve të inteligjencës për ndërhyrje të huaja ishte, në vetvete, një sukses strategjik për Rusinë. Nëse Georgescu siguroi apo jo fitoren ishte dytësore; objektivi parësor ishte gërryerja e besimit në institucionet demokratike të Rumanisë dhe sinjalizimi për shtetet e tjera të NATO-s se zgjedhjet e tyre janë po aq të cenueshme. Rasti rumun duhet të shërbejë si një thirrje zgjimi për NATO-n dhe aleatët e saj, duke nënvizuar nevojën urgjente për të kaluar nga menaxhimi reaktiv i krizës në qëndrueshmëri proaktive dhe sistematike kundër luftës hibride të informacionit.

Strategjia e NATO-s për t’iu kundërvënë kërcënimeve hibride, e përshkruar për herë të parë në 2015 në përgjigje të aneksimit të paligjshëm të Krimesë nga Rusia, fokusohet në tre shtylla: gatishmëria, parandalimi dhe mbrojtja. Gatishmëria mbështetet në ndarjen e inteligjencës midis aleatëve dhe ushtrimet si Steadfast Defender 24, të cilat përfshijnë skenarë hibridë për të rritur gatishmërinë për konflikte që mjegullojnë kufijtë tradicionalë. Parandalimi thekson forcimin e qëndrueshmërisë shoqërore, adresimin e dobësive dhe dërgimin e një sinjali për kundërshtarët e mundshëm se NATO është gati të përgjigjet nëse provokohet. Shtylla e tretë e strategjisë – mbrojtja – mbështetet në paqartësitë strategjike në lidhje me kushtet që do të shkaktonin veprim kolektiv sipas nenit 5 të Traktatit të Uashingtonit. Ndërsa ky fleksibilitet i lejon NATO-s të përshtatë përgjigjet ndaj kërcënimeve specifike, ai gjithashtu sjell pasiguri që kundërshtarët mund të kërkojnë të shfrytëzojnë, veçanërisht në skenarët e luftës hibride. Nëse palët armiqësore perceptojnë se Aleanca është në mëdyshje ose e përçarë mbi pragun e Nenit 5, ato mund ta shfrytëzojnë këtë pasiguri për të sfiduar në mënyrë graduale vendosmërinë e NATO-s, duke shtyrë kufijtë pa shkaktuar një përgjigje kolektive.

Në vitin 2024, NATO përditësoi qasjen e saj për të trajtuar sofistikimin në rritje të kërcënimeve të informacionit si një komponent i luftës hibride, siç është përdorimi i AI dhe teknologjive të falsifikuara nga kundërshtarët për të gërryer besimin e publikut dhe për të destabilizuar shoqëritë. Miratimi i Tetorit të Qasjes kundër Kërcënimeve të Informacionit prezantoi mjete të drejtuara nga të dhënat si Vlerësimi i përmirësuar i Mjedisit të Informacionit (IEA), i projektuar për të analizuar grupe të mëdha të dhënash në kohë reale dhe për të mundësuar përgjigje proaktive ndaj tregimeve armiqësore. Në dhjetor, një botim i mëtejshëm përforcoi angazhimin e NATO-s për të mbrojtur institucionet demokratike përmes partneriteteve të forcuara me BE-në dhe aktorët globalë.

Pavarësisht nga përpjekjet e NATO-s, rasti i Rumanisë thekson boshllëqet e rëndësishme në strategjinë e Aleancës, duke nënvizuar nevojën urgjente për përshtatje. Dalin në pah katër çështje kryesore. Së pari, vendet anëtare të NATO-s demonstrojnë kapacitete të pabarabarta për të monitoruar dhe për t’iu përgjigjur në mënyrë efektive kërcënimeve të informacionit. Sipas rregullave të NATO-s, përgjegjësia kryesore për t’iu kundërvënë kërcënimeve të tilla i takon vendit të shënjestruar, megjithatë shumëve u mungojnë burimet dhe koordinimi i nevojshëm për veprim në kohë. Qendra Evropiane e Ekselencës për Kundër Kërcënimeve Hibride, e krijuar në prill 2017, ka ofruar një platformë për ndarjen e praktikave më të mira, metodat e testimit dhe ushtrimin e mbrojtjes. Ndonëse e vlefshme për përsosjen e qasjeve të vendosura, është më pak efektive kur kundërshtarët përdorin taktika që evoluojnë me shpejtësi, duke lënë boshllëqe në gatishmëri. Së dyti, vështirësia e qenësishme në atribuimin e veprimeve hibride – veçanërisht ato të kryera nëpërmjet proxy-ve ose sistemeve të sofistikuara të dezinformimit të mundësuar nga algoritme në platformat joperëndimore – pengon ndjeshëm proceset vendimmarrëse të NATO-s. Kjo vonesë u siguron agresorëve një avantazh kritik taktik, duke shfrytëzuar shpejtësinë dhe konfuzionin për të mposhtur kapacitetin e reagimit të shtetit të synuar. Së treti, ka një sasi në rritje të provave të besueshme të marrëveshjes së fshehtë strategjike midis Rusisë dhe Kinës, ku të dy fuqitë indirekt ose drejtpërdrejt errësojnë përfshirjen e njëra-tjetrës. Ky model është bërë i dukshëm në incidente të tilla si ndërprerja e kabllove në Detin Baltik, ku anijet kineze kanë avancuar interesat strategjike ruse. Në mënyrë të ngjashme, në fushën dixhitale, raportet e inteligjencës ukrainase sugjerojnë se hakerët kinezë kanë komprometuar deri në 600 faqe interneti përpara luftës – pretendime të vërtetuara më vonë nga agjencitë e inteligjencës amerikane. Së fundi, strategjia e NATO-s përballet me një sfidë të vazhdueshme për t’iu përgjigjur kërcënimeve hibride që individualisht bien nën pragun për të thirrur nenin 5 të Traktatit të Uashingtonit. Ndërsa Aleanca ka pohuar që nga viti 2016 se veprimet hibride, në tërësi, mund të justifikojnë mbrojtjen kolektive, operacionalizimi i kësaj përgjigje mbetet një detyrë kritike. Në vend që të mbështetet vetëm në nenin 5, NATO ka demonstruar përshtatshmëri duke koordinuar përgjigjet përmes mekanizmave të tjerë, siç është nisma e fundit detare e Baltic Sentry për të mbrojtur infrastrukturën nënujore. Sfida nuk qëndron në mungesën e një kuadri reagimi, por në sigurimin që qasja e NATO-s i pengon në mënyrë efektive kundërshtarët nga shfrytëzimi i taktikave nën-prag.

Një qasje e re: Rezistenca dinamike e informacionit

Për të adresuar në mënyrë efektive sfidat me të cilat përballet NATO në përballjen me kërcënimet hibride, Aleanca duhet të miratojë një kuadër të Qëndrueshmërisë së Informacionit Dinamik (DIR) të krijuar për të prishur strategjinë e Rusisë për fërkime të vazhdueshme operacionale. Kjo kërkon një fokus të dyfishtë: së pari, çmontimin e mekanizmave afatgjatë përmes të cilëve kundërshtarët futin dhe mbështesin ekosistemet e dezinformimit, dhe së dyti, parandalimi i shfrytëzimit taktik të kësaj baze në momente kritike, si zgjedhjet apo krizat gjeopolitike. Ky kuadër do të strukturohej rreth katër shtyllave të ndërlidhura, dy të parat në linjë me çmontimin e ekosistemeve afatgjatë të dezinformimit dhe dy të dytat të fokusuara në parandalimin e shfrytëzimit taktik të tyre në momente kritike.

Krijimi i një qendre informative për kërcënimet e informacionit në të gjithë NATO-n (ITIH) për të zbuluar dhe çmontuar rrjetet e aktorëve keqdashës që krijojnë ekosisteme dezinformimi afatgjatë. Duke përdorur AI dhe analizën e të dhënave në kohë reale, ITIH mund të identifikojë manipulime të dyshimta algoritmike dhe të sigurojë atribuimin në kohë, edhe kur agresorët përdorin proxies ose sisteme të sofistikuara të dezinformimit për të errësuar përfshirjen e tyre. Në rastin rumun, ITIH mund të kishte gjurmuar modelet e dezinformimit në TikTok, duke ekspozuar ndërveprimin midis narrativave ruse dhe amplifikimit algoritmik kinez, duke ofruar inteligjencë vepruese për të parandaluar dhe luftuar kërcënimet e informacionit përpara se ato të përshkallëzoheshin.

Forcimi i partneriteteve përmes një Aleance Globale Kundër-Hibride (GCHA) që përbëhet nga NATO, BE dhe partnerë ndërkombëtarë (Koreja e Jugut, Australi, Japonia, India, etj.) për të shkëmbyer vlerësimet e kërcënimeve, për të koordinuar përgjigjet dhe për të zbatuar masa duke përfshirë sanksionet, mbrojtjen kibernetike dhe komunikimet strategjike. Në rastin e Rumanisë, GCHA mund të kishte ushtruar presion diplomatik mbi platformat që strehojnë një përmbajtje të tillë dhe të ekspozonte marrëveshjen e fshehtë strategjike midis aktorëve rusë dhe kinezë.

Zhvilloni një Kornizë Hibride të Përshkallëzimit të Kërcënimeve (HTEF) për të parandaluar shfrytëzimin taktik të kërcënimeve të informacionit në momente kritike duke përcaktuar pragje të qarta për ndërhyrjen e NATO-s. Ky kuadër do të siguronte një përgjigje të koordinuar ndaj veprimeve hibride nën pragun, duke i mundësuar NATO-s të kundërshtojë dezinformimin ose sulmet e tjera hibride pa u përshkallëzuar në nenin 5. Në Rumani, HTEF mund të kishte shkaktuar masa mbrojtëse kolektive, të tilla si vendosja e ekspertëve mjeko-ligjorë dixhitalë ose fillimi i operacioneve të përbashkëta të sigurisë kibernetike, për të prishur operacionet e destinuara të sigurisë kibernetike.

Vendosni një Task Force për Narrativat elastike (RNTF) për të kundërshtuar dezinformimin në kohë reale dhe për të forcuar besimin e publikut në NATO dhe anëtarët e saj. E përbërë nga ekspertë të komunikimit strategjik të NATO-s, qeveritë aleate, specialistë të luftës hibride dhe zëra të pavarur (p.sh., DFRLab, Bellingcat), grupi i punës do të zgjerohej sipas nevojës për të përfshirë influencues vendas, gazetarë dhe ekspertë të sigurisë kibernetike. Duke u siguruar që kundër-narrativat janë të besueshme, të përhapura gjerësisht dhe të përforcuara strategjikisht, RNTF mund të angazhojë drejtpërdrejt audiencën. Në Rumani, ajo mund të kishte vendosur mesazhe të verifikuara në TikTok dhe platforma të tjera për të minuar gënjeshtrat dhe për të rivendosur besimin në proceset demokratike.

Ndryshe nga kërcënimet ushtarake konvencionale, të cilat shpesh paraqesin pragje të qarta dhe të identifikueshme të agresionit, lufta e informacionit lulëzon në paqartësi. Kundërshtarët errësojnë qëllimisht përfshirjen e tyre, veprojnë nën pragjet tradicionale të konfliktit dhe shfrytëzojnë boshllëqet ligjore, institucionale dhe procedurale për të manipuluar ekosistemet e informacionit. Ky kompleksitet e bën të vështirë krijimin e mekanizmave të qartë të reagimit, duke rezultuar shpesh në veprime të fragmentuara, të vonuara ose të paqëndrueshme – duke dobësuar parandalimin dhe duke mundësuar operacione me ndikim të qëndrueshëm.

Nëpërmjet katër dimensioneve të tij thelbësore, Rezistenca Dinamike e Informacionit (DIR) krijon një qasje të strukturuar dhe të koordinuar për t’iu kundërvënë kërcënimeve hibride. Duke përcaktuar pika të qarta veprimi në lidhje me inteligjencën, koordinimin, përshkallëzimin dhe komunikimin strategjik, DIR siguron që NATO dhe partnerët e saj të mbajnë një perceptim të përbashkët të kërcënimit, të njohin të njëjtat pragje ndërhyrjeje dhe të veprojnë në një mënyrë të parashikueshme dhe të unifikuar. Ky ndryshim siguron që përgjigjet të mos jenë thjesht reaktive, por edhe proaktive, duke përafruar inteligjencën, diplomacinë, sigurinë kibernetike dhe komunikimin strategjik për të ndërprerë sistematikisht rrjetet e dezinformimit dhe për të parandaluar shfrytëzimin taktik të tyre në momente kritike./nato.int

 

Fraksion.com