Rritja e prodhimit të mbrojtjes, NATO-BE kanë prioritete të përbashkëta
Nga Mimoza Golikja
Industria e mbrojtjes e BE-së duhet të kalojë në një modalitet të “ekonomisë së luftës”, do të shkruante rreth një vit më parë në platformën X, Thierry Breton Komisioneri për Tregun e Brendshëm të Bashkimit Evropian. “Më shumë se kurrë, bashkëpunimi midis BE-së dhe NATO-s është thelbësor. Industria e mbrojtjes e BE-së duhet të kalojë në një modalitet të ‘ekonomisë së luftës’. Një industri më e fortë e mbrojtjes e BE-së do ta bëjë atë më të fortë”, shkroi Breton, pas një takimi me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s.
Një BE më e fortë në mbrojtje do të thotë një NATO më e fortë. E ndërsa marrëdhënet NATO-BE, “janë më të forta se kurrë më parë”, Sekretari i Përgjithshëm Stoltenberg priti sërish Komisionerin Evropian për Tregun e Brendshëm, Thierry Breton, në selinë e NATO-s (13 shkurt 2024). Stoltenberg theksoi rëndësinë e bashkëpunimit NATO-BE për të adresuar prioritetet e përbashkëta, përfshirë rritjen e prodhimit të mbrojtjes dhe sigurimin e mbështetjes afatgjatë për Ukrainën.
E ndërsa Komisioneri Breton informoi mbi takimin me Këshillin e Atlantikut të Veriut, të kryesuar nga Zëvendëssekretari i Përgjithshëm Mircea Geoana, z. Geoana nga ana e tij nënvizoi se NATO po zbaton Planin e Veprimit të Prodhimit të Mbrojtjes, për të përshpejtuar prokurimin e përbashkët, për të rritur kapacitetin e prodhimit dhe për të rritur ndërveprueshmërinë, për të cilin liderët ranë dakord në Vilnius. “Dy vjet pas fillimit të luftës së agresionit të Rusisë kundër Ukrainës, është absolutisht e domosdoshme, si për Ukrainën ashtu edhe për sigurinë euroatlantike që ne të rrisim prodhimin tonë të mbrojtjes dhe të rigjallërojmë industritë tona të mbrojtjes”, tha Geoana në ë takim. Ai shtoi gjithashtu se që nga korriku i kaluar, Agjencia për Mbështetjen dhe Prokurimin e NATO-s (NSPA) ka rënë dakord për kontrata për rreth 10 miliardë dollarë, përfshirë raketat Patriot dhe municionet 155 milimetrash. “Aleatët kanë një grup të vetëm forcash. Pra, ne duhet të sigurojmë një qasje plotësuese për çështjet industriale të mbrojtjes, që respekton kompetencat e NATO-s, për shembull në përcaktimin e standardeve, dhe nuk krijon barriera midis aleatëve”.
Një vit më parë në janar 2023, NATO dhe BE kanë nënshkruar një deklaratë të tretë të përbashkët për të forcuar më tej partneritetin dhe për të adresuar një gamë më të gjerë çështjesh, përfshirë rritjen e konkurrencës gjeostrategjike, elasticitetin dhe mbrojtjen e infrastrukturës kritike.
Përgjegjësi më të madhe evropiane në çështjet e mbrojtjes
Bashkimi Evropian është një partner unik dhe thelbësor për NATO-n. Duke ndarë interesat strategjike dhe duke u përballur me kërcënime dhe sfida të ngjashme, NATO dhe BE punojnë krah për krah në menaxhimin e krizave, në zhvillimin e aftësive, në ofrimin e mbështetjes për partnerët e tyre të përbashkët në lindje dhe jug, si dhe për të adresuar sfidat e paraqitura nga rritja e konkursit të strategjive.
Marrëdhëniet ndërmjet NATO-s dhe BE-së u institucionalizuan në fillim të viteve 2000, duke u mbështetur në hapat e ndërmarrë gjatë viteve 1990 për të promovuar përgjegjësi më të madhe evropiane në çështjet e mbrojtjes (bashkëpunimi NATO-Bashkimi Evropian Perëndimor). NATO dhe BE luajnë role plotësuese, koherente dhe reciprokisht përforcuese në mbështetjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare.
Zhvillimi i aftësive evropiane të mbrojtjes është një element kyç i përpjekjeve të përbashkëta për ta bërë zonën euro-atlantike më të sigurt dhe kontribuon në ndarjen e barrës transatlantike. Në zhvillimin e këtyre aftësive, aleatët e NATO-s duhet të sigurojnë koherencë dhe komplementaritet dhe të shmangin dyfishimet e panevojshme. Bashkëpunimi i ngushtë ndërmjet NATO-s dhe BE-së është një element i rëndësishëm në zhvillimin e një qasjeje gjithëpërfshirëse ndërkombëtare për menaxhimin dhe operacionet e krizave, e cila kërkon aplikimin efektiv të mjeteve ushtarake dhe civile. NATO dhe BE qëndrojnë të bashkuar në dënimin e pushtimit brutal dhe të paprovokuar të Ukrainës nga Rusia dhe në mbështetjen e sovranitetit, integritetit territorial dhe të drejtës për vetëmbrojtje të Ukrainës.
Koncepti Strategjik 2022, dokumenti kryesor i politikës së Aleancës, i cili përcakton drejtimin strategjik të NATO-s për vitet e ardhshme, përshkruan Bashkimin Evropian si një partner unik dhe thelbësor për NATO-n dhe bën thirrje për një partneritet strategjik të zgjeruar dhe të forcuar.
Në janar 2023, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg, Presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel dhe Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen nënshkruan Deklaratën e tretë të Përbashkët mbi Bashkëpunimin NATO-BE për të forcuar dhe zgjeruar më tej partneritetin strategjik midis NATO-s dhe BE-së. Deklarata e tretë e Përbashkët bazohet në progresin e paprecedentë në bashkëpunimin midis dy organizatave që nga nënshkrimi i deklaratave të mëparshme në 2016 dhe 2018.
NATO dhe BE aktualisht kanë 22 vende anëtare të përbashkëta. Për zhvillimin e partneritetit strategjik midis NATO-s dhe BE-së, përfshirja e plotë e aleatëve jo-BE në përpjekjet e mbrojtjes së BE-së është thelbësore.
Çfarë roli ka NATO në prodhimin e industrisë së mbrojtjes
NATO luan një rol të rëndësishëm për të ndihmuar aleatët të zhvillojnë aftësitë e tyre ushtarake, përfshirë sistemet e armëve, automjetet dhe pajisjet e tjera kryesore. Zhvillimi i këtyre aftësive është një përgjegjësi kombëtare, por koordinimi i NATO-s i ndihmon anëtarët e saj të identifikojnë dhe të prokurojnë pajisjet që u nevojiten për të mbrojtur veten dhe aleatët e tyre në çdo kohë, përfshirë ekonomitë e shkallës. Ai gjithashtu siguron që sistemet kombëtare të jenë në gjendje të integrohen pa probleme dhe të punojnë së bashku kur është e nevojshme. Puna së bashku me industrinë e mbrojtjes është jetike për këto përpjekje.
Një industri e fuqishme dhe fleksibël e mbrojtjes kontribuon në forcimin e parandalimit dhe mbrojtjes së Aleancës. Aleatët e NATO-s janë të përkushtuar për të mbështetur kapacitetin e prodhimit industrial të mbrojtjes që kërkohet në kohë paqeje, krize dhe konflikti. NATO luan një rol kyç si një platformë për konsultime dhe vendosjen e standardeve, duke ndihmuar aleatët të harmonizojnë kërkesat e tyre për prokurimin e mbrojtjes dhe duke ndihmuar industrinë të kuptojë kërkesat e aleatëve në mënyrë që ata të mund të ofrojnë një furnizim të qëndrueshëm. Si pjesë e premtimit të NATO-s për investime në mbrojtje (sipas të cilit aleatët janë zotuar të shpenzojnë të paktën 2% të PBB-së për mbrojtjen), aleatët kanë rënë gjithashtu dakord që të paktën 20% e shpenzimeve të tyre të mbrojtjes duhet t’i kushtohen shpenzimeve kryesore të pajisjeve të reja, duke përfshirë kërkimin dhe zhvillimin, dhe ato të lidhura.
Në Samitin e Vilniusit të vitit 2023, udhëheqësit aleatë ranë dakord për Planin e Veprimit të Prodhimit të Mbrojtjes për të përshpejtuar prokurimin e përbashkët, për të rritur kapacitetin e prodhimit dhe për të përmirësuar ndërveprimin e aleatëve.
Plani i Veprimit i NATO-s për Prodhimin e Mbrojtjes
Pas pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë në shkurt 2022, aleatët e NATO-s po rrisin investimet në prodhimin e mbrojtjes, si për të rritur aftësitë e tyre për parandalim dhe mbrojtje, ashtu edhe për të rimbushur rezervat që janë varfëruar nga mbështetja e tyre ndaj Ukrainës.
Plani i Veprimit për Prodhimin e Mbrojtjes përcakton një sërë veprimesh dhe projektesh specifike për të mundësuar Aleancën të forcojë angazhimin me industrinë e mbrojtjes. Plani përbëhet nga tre tema kryesore: agregimi i kërkesës, adresimi i sfidave industriale të mbrojtjes dhe rritja e ndërveprimit. Rezultati i Planit do të marrë parasysh zhvillimet dhe përpjekjet e vazhdueshme në organizata të tjera ndërkombëtare, veçanërisht në Bashkimin Evropian.
Kërkesa agreguese
Përmbledhja e kërkesës nënkupton kombinimin e një numri të madh porosish pajisjesh nga aleatët e NATO-s dhe harmonizimin e kërkesave specifike. Kjo mund t’i sigurojë industrisë kërkesa të qarta dhe të parashikueshme, gjë që ndihmon tregun të kuptojë saktësisht se çfarë kanë nevojë aleatët dhe inkurajon industrinë të investojë në kapacitetin afatgjatë të prodhimit. Plani do të lehtësojë grumbullimin e kërkesës, duke përfshirë kontratat e prokurimit shumëvjeçare; të ndihmojë në identifikimin e mekanizmave më të shkathët të prokurimit dhe financimit; dhe të sigurojë një pasqyrë dhe qartësi të shtuar për industrinë mbi kërkesat e stokut dhe prodhimit.
Plani parashikon përdorim më të madh të të dy kornizave ekzistuese të NATO-s për agregimin e kërkesës, si dhe krijimin e mekanizmave të rinj fleksibël për të adresuar nevojat kritike. Grumbullimi i kërkesës nëpërmjet bashkëpunimit shumëkombësh, përfshirë përdorimin e projekteve të dukshmërisë së lartë të NATO-s, mund të ndihmojë në nxitjen e ndërveprueshmërisë më të madhe të sistemeve kyçe dhe këmbyeshmërisë së municioneve.
Kornizat ekzistuese kanë ndihmuar tashmë për të çuar përpara blerjet e rëndësishme të municioneve. Për shembull, nën kuadrin e NATO-s për Municionet Vendimtare të Luftës Tokësore, në vitin 2023 Agjencia e Mbështetjes dhe Prokurimit të NATO-s vendosi kontrata kornizë dhe urdhra për qindra mijëra pjesë të municioneve kryesore. Këto kontrata, me një vlerë të vlerësuar prej 2.4 miliardë euro (përfshirë 1 miliard euro në porosi të qëndrueshme) po ofrojnë një shumëllojshmëri të gjerë të llojeve të municioneve kritike si artileri 155 mm, raketa të drejtuara antitank dhe municione kryesore tankesh luftarake. Dërgesat e para sipas këtyre kontratave filluan në fund të vitit 2023. Në janar 2024, NATO përfundoi kontrata për 1.2 miliardë dollarë të tjerë municion artilerie, me NSPA që bleu rreth 220,000 predha artilerie 155 milimetrash.
Adresimi i sfidave industriale të mbrojtjes
Plani thekson nevojën për kapacitete industriale të mbrojtjes të mjaftueshme dhe të qëndrueshme. Ndërsa janë bërë më shumë porosi nga aleatët, koha e dorëzimit për lloje të caktuara municionesh është zgjatur. NATO po punon për të vendosur një grup metrikash që ndërtojnë një kuptim më të mirë të çështjeve të zinxhirit të furnizimit të industrisë së mbrojtjes dhe kapacitetit të përgjithshëm.
Bordi i ri i Prodhimit Industrial të Mbrojtjes, i krijuar si rezultat i Planit, mbledh së bashku ekspertë aleatë për planifikimin dhe prokurimin industrial të mbrojtjes, për të ndarë praktikat më të mira në planifikimin e mbrojtjes dhe çështje të tjera të rëndësishme si prokurimi dhe zinxhirët e furnizimit. Takimi inaugurues i Bordit u zhvillua më 13 dhjetor 2023 dhe çoi në krijimin e tre grupeve të punës që do të fokusohen në: kuptimin e kapaciteteve të përgjithshme industriale, zinxhirët e furnizimit dhe ndërveprueshmërinë dhe çështjet e lidhura me planifikimin industrial. Bordi raporton në Konferencën e Drejtorëve të Armatimeve Kombëtare të NATO-s (CNAD).
Plani i Veprimit gjithashtu nënvizon nevojën për të forcuar mekanizmat për angazhimin me industrinë dhe për të siguruar që perspektiva e tyre të merret plotësisht parasysh.
Rritja e ndërveprueshmërisë
Elementi i tretë i Planit është ndërveprueshmëria dhe standardizimi, me fokus fillestar në municionet vendimtare të Betejës Tokësore. Ndërveprueshmëria siguron që të gjithë aleatët të mund të veprojnë së bashku për të arritur qëllime të përbashkëta, përfshirë përdorimin e pajisjeve që plotësojnë standardet e NATO-s. Plani përshkruan një sërë aktivitetesh për të përmirësuar procesin e rishikimit të standardeve të materialit, për të rritur dukshmërinë mbi statusin dhe nivelin e zbatimit të standardeve në të gjithë Aleancën dhe për të mbështetur standardet e materialit të NATO-s në kërkesat kombëtare të aftësive të Aleatëve për industrinë.
Një version i përditësuar i Planit të Veprimit do të zhvillohet përpara fundit të vitit 2024.
Ruajtja e avantazhit teknologjik të NATO-s
Në Samitin e Uellsit të vitit 2014, aleatët e NATO-s miratuan Betimin e Investimeve në Mbrojtjes, sipas të cilit ata ranë dakord të angazhonin një minimum prej 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) për shpenzimet e mbrojtjes deri në vitin 2024, në mënyrë që të vazhdonin të siguronin gatishmërinë ushtarake të Aleancës.
Si pjesë e këtij zotimi, aleatët e NATO-s ranë gjithashtu dakord që të paktën 20% e shpenzimeve të mbrojtjes duhet t’i kushtohen shpenzimeve për pajisje të reja kryesore, përfshirë kërkimin dhe zhvillimin shoqërues. Kjo metrikë perceptohet si një tregues vendimtar për shkallën dhe ritmin e modernizimit; aty ku shpenzimet nuk arrijnë të përmbushin udhëzimin prej 20%, ekziston një rrezik në rritje i vjetërsimit të pajisjeve, rritjes së boshllëqeve të aftësive dhe ndërveprimit midis aleatëve dhe një dobësim i bazës industriale dhe teknologjike të mbrojtjes.
Përveç ndërmarrjes së hapave për të siguruar një nivel të qëndrueshëm të prodhimit industrial të mbrojtjes, NATO gjithashtu bashkëpunon me industrinë e mbrojtjes për inovacionin në mënyrë që të ruajë avantazhin teknologjik të Aleancës.
Teknologjitë në zhvillim dhe përçarës si inteligjenca artificiale, sistemet autonome, teknologjitë bioteknike dhe kuantike po ndryshojnë karakterin e konfliktit. NATO po punon me aleatët, partnerët dhe sektorin privat për të zhvilluar dhe adoptuar teknologji të reja, për të formësuar standardet globale dhe për të integruar parimet e përdorimit të përgjegjshëm që pasqyrojnë vlerat demokratike të Aleancës.
Mekanizmat kryesorë të koordinimit
NATO koordinon zhvillimin e aftësive dhe angazhimin me industrinë e mbrojtjes nëpërmjet Konferencës së Drejtorëve Kombëtar të Armatimeve (CNAD), komiteti kryesor që mbledh së bashku zyrtarët më të lartë kombëtarë përgjegjës për prokurimin e mbrojtjes në vendet anëtare dhe partnere të NATO-s.CNAD zbaton vendimet e marra nga Aleatët si pjesë e Procesit të Planifikimit të Mbrojtjes së NATO-s (NDPP). Nëpërmjet NDPP, NATO identifikon aftësitë që kërkon dhe promovon zhvillimin dhe blerjen e tyre nga Aleatët.
Grupi Këshillimor Industrial i NATO-s (NIAG) është një organ konsultativ i nivelit të lartë i industrialistëve të lartë nga aleatët e NATO-s dhe vendet partnere. Ai këshillon CNAD-in se si të nxisë bashkëpunimin e armatimeve nga qeveria në industri dhe nga industria me industrinë brenda Aleancës.
Agjencia e NATO-s për Mbështetjen dhe Prokurimin (NSPA) gjithashtu luan një rol në aktivitetet logjistike dhe të prokurimit të Aleancës. Ajo fiton, operon dhe mban një gamë të gjerë aftësish që mbështesin NATO-n, aleatët e saj, partnerët dhe organizatat e tjera ndërkombëtare.
Fraksion.com
