Pse Irani dhe Pakistani po godasin territorin e njëri-tjetrit – dhe çfarë lidhje ka kjo me Lindjen e Mesme?

Pakistani dhe Irani kanë kryer të dy sulme në territoret e njëri-tjetrit në një përshkallëzim të paprecedentë të armiqësive midis fqinjëve, në një kohë kur tensionet janë rritur ndjeshëm në të gjithë Lindjen e Mesme dhe më gjerë.

Të dy vendet ndajnë një kufi të paqëndrueshëm, që shtrihet rreth 900 kilometra (560 milje), me provincën Balochistan të Pakistanit në njërën anë dhe provincën Sistan dhe Baluchestan të Iranit nga ana tjetër.

Të dy kombet kanë luftuar prej kohësh me militantët në rajonin e trazuar Baloch përgjatë kufirit. Por ndërsa të dy vendet ndajnë një armik të përbashkët separatist, është shumë e pazakontë që secila palë të sulmojë militantët në tokën e njëri-tjetrit.

Sulmet e fundit vijnë ndërsa aleatët dhe përfaqësuesit e Iranit në Lindjen e Mesme – i ashtuquajturi bosht i rezistencës – nisin sulme ndaj forcave izraelite dhe aleatëve të tij në sfondin e luftës në Gaza.

Ja çfarë duhet të dini.

Çfarë ndodhi?

Zbulimi i hapjes në këtë sekuencë të shpejtë ngjarjesh filloi të martën kur Irani kreu sulme në provincën Balochistan të Pakistanit – duke vrarë dy fëmijë dhe duke plagosur disa të tjerë, sipas autoriteteve pakistaneze.

Irani pretendoi se kishte “shënjestruar vetëm terroristët iranianë në tokën e Pakistanit” dhe se asnjë shtetas pakistanez nuk ishte në shënjestër.

Por sulmi shkaktoi zemërim në Pakistan, i cili e quajti sulmin “një shkelje skandaloze të ligjit ndërkombëtar dhe frymës së marrëdhënieve dypalëshe midis Pakistanit dhe Iranit”.

Agjencia shtetërore e Iranit Tasnim tha se kishte shënjestruar bastionet e grupit militant sunit Jaish al-Adl, i njohur në Iran si Jaish al-Dhulm, ose Ushtria e Drejtësisë.

Grupi militant separatist vepron në të dy anët e kufirit Iran-Pakistan dhe ka marrë më parë përgjegjësinë për sulmet kundër objektivave iraniane. Qëllimi i tij përfundimtar është pavarësia për provincën Sistan dhe Baluchestan të Iranit.
Pakistani i armatosur bërthamor është me shumicë sunite – dega dominuese e Islamit – ndërsa Irani dhe “boshti i tij i rezistencës” është kryesisht shiitë.

Pakistani u kundërpërgjigj dy ditë më vonë me atë që e quajti një “seri sulmesh ushtarake me saktësi shumë të koordinuar dhe të shënjestruar në mënyrë specifike” në disa streha të supozuara separatiste në Sistan dhe Baluchestan.

Në njoftimin e sulmeve të enjten, ministria e jashtme e Pakistanit tha se një numër militantësh u vranë. Autoritetet iraniane thanë se të paktën shtatë persona u vranë në një seri shpërthimesh – tre gra dhe katër fëmijë.

Pakistani tha se për vite me radhë ishte ankuar se luftëtarët separatistë kishin “strehë dhe streha të sigurta” në Iran – dhe u detyrua t’i merrte gjërat në duart e veta me sulmet e së enjtes.

Pse tani?

Lufta e Pakistanit dhe Iranit kundër separatistëve që veprojnë në të dyja anët e kufijve të njëri-tjetrit nuk është e re.

Përleshjet vdekjeprurëse përgjatë kufirit të trazuar kanë ndodhur rregullisht gjatë viteve. Vetëm muajin e kaluar, Irani akuzoi militantët e Jaish al-Adl se sulmuan një stacion policie në Sistan dhe Baluchestan, që rezultoi në vdekjen e 11 oficerëve të policisë iraniane, sipas Tasnim.

Ajo që është shumë e pazakontë, megjithatë, është gatishmëria e secilës palë për të goditur objektivat përtej atyre kufijve, pa informuar më parë njëri-tjetrin. Dhe e gjithë kjo po ndodh në sfondin e bombardimit të Gazës nga Izraeli, i cili ka sjellë pasoja në rajon.

Konflikti më i madh rajonal mund ta ketë inkurajuar Iranin që të jetë më proaktiv në ndjekjen e objektivave përtej kufijve të tij, thonë ekspertët – veçanërisht ndërsa Shtetet e Bashkuara ecin në një litar midis armiqësive përshkallëzuese dhe përkuljes së fuqisë së vet ushtarake për të penguar lëvizjet e mëtejshme nga Irani.
Një ditë para sulmeve në Pakistan, Irani lëshoi raketa balistike në Irak dhe Siri, duke pretenduar se synonte një bazë spiunazhi për forcat izraelite dhe “grupet terroriste anti-Iran”.

Ndërkohë, luftimet e ashpra vazhdojnë midis Izraelit dhe grupit të fuqishëm të mbështetur nga Irani Hezbollah përtej kufirit me Libanin; dhe SHBA po luftojnë rebelët Houthi të mbështetur nga Irani në Jemen, të cilët kanë sulmuar anijet në Detin e Kuq në emër të hakmarrjes për sulmin e Izraelit në Gaza.

“Nëse nuk e dënoni Iranin dhe përfaqësuesit e tij … atëherë nuk ka kosto që ata të vazhdojnë t’i ndjekin ato aktivitete,” tha Karim Sadjadpour, anëtar i lartë në Carnegie Endowment for International Peace.

Ai shtoi se pozita dominuese e Iranit në Lindjen e Mesme, në kontrast me kombet e përfshira në konflikt si Jemeni dhe Siria, do të thotë se ai do të përfitojë nga paqëndrueshmëria rajonale dhe “mbushja e vakuumeve të pushtetit”. Dhe aktivitetet e Iranit tani shërbejnë për të çuar përpara disa nga qëllimet e tij kryesore, të cilat përfshijnë fuqizimin e palestinezëve dhe kundërveprimin e ndikimit amerikan në Lindjen e Mesme, tha ai.

Gjenerali në pension i ushtrisë amerikane Wesley Clark, një ish-komandant suprem i aleatëve të NATO-s, tha se armiqësitë e ndryshme pasqyrojnë Iranin që “përpjekjet për të çimentuar rolin e tij si lider në rajon”.

“Po kërkon hegjemoninë rajonale”, tha ai për CNN. “Dhe kur Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli janë atje, dhe Izraeli po zhvillon këtë fushatë kundër Hamasit, atëherë Irani ndjen nevojën për të kundërpërgjigjur dhe për të pohuar veten.”

Çfarë është me konfliktin kufitar?

Populli Baloch, i shkruar gjithashtu Baluch, jeton aty ku takohen Pakistani, Afganistani dhe Irani. Ata kanë shfaqur prej kohësh një brez të ashpër të pavarur dhe gjithmonë kanë inat që sundohen nga Islamabadi dhe Teherani, me kryengritjet që flluskojnë nëpër rajonin poroz kufitar për dekada.

Zona ku ata jetojnë është gjithashtu e pasur me burime natyrore, por separatistët Baloch ankohen se njerëzit e tyre, disa nga më të varfërit e rajonit, kanë parë pak pasuri të rrjedhë në komunitetet e tyre.

Balochistani, provinca më e madhe e Pakistanit për nga zona, ka dëshmuar një sërë sulmesh vdekjeprurëse në vitet e fundit, të nxitura nga një kryengritje dhjetëvjeçare nga separatistët që kërkojnë pavarësi nga vendi, të zemëruar nga ajo që ata thonë se është monopoli i shtetit dhe shfrytëzimi i mineraleve të rajonit. burimet.

Irani është përballur gjithashtu me një histori të gjatë kryengritjesh nga minoritetet e tij kurde, arabe dhe baloke.

Jaish al-Adl është vetëm një nga shumë grupet separatiste që veprojnë brenda Iranit. Fillimisht ishte pjesë e një grupi më të madh militant sunit të quajtur Jundallah, i cili u nda pasi lideri i tij u ekzekutua nga Irani në vitin 2010, sipas Qendrës Kombëtare të Kundër Terrorizmit të qeverisë së SHBA. Jaish al-Adl doli në vend dhe është caktuar një organizatë e huaj terroriste nga Departamenti i Shtetit i SHBA.

Grupi shpesh synon personelin iranian të sigurisë, zyrtarët e qeverisë dhe civilët shiitë, sipas Qendrës Kombëtare Kundër Terrorizmit.

Në vitin 2015, grupi mori përgjegjësinë për një sulm që vrau tetë roje kufitare iraniane, me militantë që thuhet se kalonin në Iran nga Pakistani. Dhe në vitin 2019, ajo mori përgjegjësinë për një sulm vetëvrasës që goditi një autobus që transportonte anëtarë të ushtrisë iraniane, duke vrarë të paktën 23 në Sistan-Baluçestan.

Të mërkurën, një ditë pas sulmeve të Iranit në Pakistan, Jaish al-Adl mori përgjegjësinë për një sulm ndaj një automjeti ushtarak iranian në Sistan dhe Baluchestan.

Ç’pritet më tej?

Sulmet e Iranit të martën ndezën një grindje diplomatike, me Pakistanin duke tërhequr ambasadorin e tij nga Irani dhe duke pezulluar të gjitha vizitat e nivelit të lartë nga fqinji i tij. Dhe pas sulmeve të Pakistanit, Irani të enjten kërkoi “një shpjegim të menjëhershëm” nga fqinji i tij, raportoi Tasmin.

Vendet e afërta janë shprehur, me Indinë që thotë se ka “zero tolerancë ndaj terrorizmit” dhe se sulmi ishte “një çështje midis Iranit dhe Pakistanit”. Kina u ka kërkuar të dy vendeve të ushtrojnë përmbajtje dhe të shmangin përshkallëzimin e mëtejshëm të tensioneve.

Të mërkurën, zëdhënësi i Departamentit të Shtetit të SHBA, Matt Miller tha se Uashingtoni po punonte për të parandaluar që Lindja e Mesme të shpërthejë në konflikt të shkallës së plotë.

“Ne kemi parë Iranin të shkelë kufijtë sovranë të tre fqinjëve të tij vetëm në dy ditët e fundit,” tha ai, duke iu referuar Pakistanit, Irakut dhe Sirisë. Kur u pyet për potencialin që Pakistani – një aleat i vjetër i SHBA-së – të hakmerret kundër Iranit, Miller tha: “Shpresojmë që kjo të jetë një çështje që mund të zgjidhet në mënyrë paqësore”.

Sulmi i mëpasshëm i Pakistanit në tokën iraniane tregon se ka vendosur të përgjigjet me më shumë se vetëm pasoja diplomatike.

Megjithatë, nuk është e qartë nëse Irani apo Pakistani do të dëshironin të zbresin në armiqësi të plota kundër grupeve separatiste që ata të dy i konsiderojnë si armik.

Të dyja palët lëshuan deklarata pas goditjeve të tyre përkatëse që lanë të kuptohet se një dëshirë për të mos parë që gjërat të përshkallëzohen.

Ministria e Jashtme e Pakistanit e quajti Iranin një “vend vëllazëror” dhe theksoi nevojën për “gjetjen e zgjidhjeve të përbashkëta”.

Kjo i bëri jehonë ministrit të jashtëm iranian, i cili e quajti Pakistanin një “vend mik” në fillim të kësaj jave dhe tha se sulmet e tyre ishin proporcionale dhe kishin për qëllim vetëm militantët./cnn

 

Fraksion.com