Metaverse: Një botë me një fjalë

Termi “metaverse” u përmend për herë të parë në “Snow Crash”, një roman fantastiko-shkencor i vitit 1992 nga shkrimtari amerikan Neal Stephenson. Ai përshkruan një botë virtuale që ekziston vetëm në internet, paralelisht me atë fizike, një shtrirje e sjelljes njerëzore ku njerëzit takohen dhe ndërveprojnë nëpërmjet avatarëve. “Avatar” vjen nga fjala sanskrite “avatara”, që do të thotë “një mishërim, mishërim ose manifestim i një personi ose ideje” – si në filmin “Avatar” nga regjisori kanadez James Cameron. Është një hapësirë virtuale zhytëse, këmbëngulëse, 3D ku njerëzit e përjetojnë jetën në mënyra që nuk munden në botën reale – për shembull, duke dëshmuar virtualisht një ngjarje historike në vend që të lexojnë për të. Mark Zuckerberg, bashkëthemelues i Facebook, konsideron se “Metaverse nuk është një gjë që ndërton një kompani. Është kapitulli tjetër i internetit në përgjithësi”.

Përtej filmave, kontakti im i parë direkt me metaversin ishte në vitin 2019, në Qendrën Peres për Paqe dhe Inovacion në Tel Aviv, ku një kufje më zhyti në realitetin virtual të një kabine për të kryer një ulje avioni. Sot, ka mbi 400 milionë përdorues aktivë mujorë të metaverse, vlera e tij e tregut global është 82 miliardë dollarë dhe Banka Goldman Sachs parashikoi një potencial prej 8 trilion dollarësh. Koncepti është zgjeruar për të përfshirë teknologji të tilla si Web 3.0 (përmbajtje semantike në ueb që mund të kuptohet nga makina të tjera), blockchains (një libër dixhital, jo i modifikueshëm për të ruajtur të dhënat), Realiteti i Shtuar/Realiteti Virtual (një përzierje e objekteve reale përmirësuar nga realiteti virtual), Inteligjenca Artificiale dhe Mësimi i Makinerisë (makinat që mësojnë drejtpërdrejt nga të dhënat pa ndërhyrjen njerëzore). Të integruara së bashku, këto teknologji mund ta bëjnë metaverse një mjedis virtual jashtëzakonisht të fuqishëm, me mundësi dhe rreziqe pothuajse të pakufishme – nga stimulimi i biznesit, arsimit dhe shëndetit, deri te ndryshimi i proceseve zgjedhore, diskriminimi dhe krimi kibernetik. Metaverse pasqyron jetën reale: për shembull, në dhjetor 2021, Barbados njoftoi se do të hapë një ambasadë virtuale në Decentraland, një botë metaverse, ndërsa Tuvalu, një shtet i vogël ishull në Paqësorin Jugor, po kthehet në metaverse për t’u bërë dixhitali i parë në botë. vendi.

Një raport mbi “Rreziqet dhe mundësitë e Metaverse” është duke u përgatitur nga Këshilli i Evropës (CoE). Në një draft të deklasifikuar, raportuesi, Andi Cristea, anëtar i Parlamentit Rumun, thekson se: “Metaverse ka potencialin për të zgjeruar të drejtat civile dhe sociale në mbarë botën dhe mund të ketë implikime masive për të ardhmen e demokracisë dhe qeverisjes. Rreziqet që lidhen me këtë teknologji përfshijnë shqetësimet e privatësisë, sigurinë kibernetike, varësinë, humbjen e lirisë, përhapjen e dezinformatave, rënien e besimit të publikut në institucionet tradicionale në sektorë si arsimi, qeverisja dhe media. Në rastin e metaverses, politikëbërësit duhet të gjejnë një ekuilibër delikat midis nxitjes së inovacionit dhe sigurimit të mbrojtjes së përdoruesve dhe shoqërisë në përgjithësi”. E ardhmja e metaverses është e ndërthurur me zhvillimin e AI. Që nga lëshimi nga OpenAI i ChatGPT në nëntor 2022 (Transformatorët e Trajnuar Gjenerativë, një model i të mësuarit të thellë që krijon përmbajtje të reja bazuar në të dhënat ekzistuese), AI gjeneruese është në rritje dhe “Grali i Shenjtë i AI” konsiderohet të jetë Inteligjenca e Përgjithshme Artificiale (makinat që zotërojnë inteligjencë të ngjashme me njeriun). 12 vjet më parë, bashkëthemeluesi i DeepMind, Shane Legg, parashikoi se deri në vitin 2028 AGI do të ketë 50% mundësi për t’u bërë realitet. Në maj të vitit 2023, CEO i Tesla, Elon Musk, bashkëthemeluesi i Apple, Steve Wozniak dhe historiani Yuval Noah Harari (autori i “Sapiens”) ishin midis 1,100 personaliteteve që nënshkruan një letër të hapur që kërkonte një moratorium gjashtëmujor mbi zhvillimin e sistemeve të avancuara të AI. Letra krahasoi rreziqet e paraqitura nga AI me luftën bërthamore dhe pandemitë dhe u kërkoi kompanive të teknologjisë që të ndërpresin menjëherë trajnimin e çdo sistemi të AI që do të ishte “më i fuqishëm se GPT-4”.

Në shkurt 2023, ish-sekretari amerikan i Shtetit, Henry Kissinger, kishte paralajmëruar se: “Në masën që ne përdorim më pak trurin tonë dhe më shumë makinat tona, njerëzit mund të humbasin disa aftësi. Aftësitë tona të të menduarit kritik, të të shkruarit dhe të projektimit mund të atrofizohen.” (“ChatGPT lajmëron një revolucion intelektual”, Wall Street Journal). Në tetor, zoti Kissinger shprehu sërish shqetësimin për inteligjencën artificiale gjeneruese: “Sapo këto makina të mund të komunikojnë me njëra-tjetrën, gjë që sigurisht do të ndodhë brenda pesë viteve, atëherë bëhet pothuajse një problem speciesh nëse specia njerëzore mund të ruajë individualitetin e saj në fytyrë. të këtij konkursi.” Ai beson se rezultati fantastiko-shkencor i njerëzve që u shërbejnë makinave “mund të shmanget, por vetëm duke kuptuar thelbin e kësaj inteligjence, e cila gjithashtu do të jetë në gjendje të gjenerojë këndvështrimin e vet. AI nuk është kuptuar ende. Ne duhet të jemi të kujdesshëm në atë që kërkojmë.” (Intervistë në TV Welt). Këtë nëntor, Yuval Noah Harari i tha gazetës The Guardian: “AI ka potencialin të krijojë pajisje financiare që vetëm AI mund t’i kuptojë. Dhe vetëm imagjinoni situatën ku ne kemi një sistem financiar që asnjë qenie njerëzore nuk është në gjendje ta kuptojë dhe për rrjedhojë nuk është në gjendje ta rregullojë. Dhe pastaj ka një krizë financiare dhe askush nuk e kupton se çfarë po ndodh.”

Shkencëtari politik amerikan Ian Bremmer dhe studiuesi britanik i AI Mustafa Suleyman besojnë se: “Ashtu si valët e teknologjive të kaluara, AI do të bashkojë rritjen dhe mundësitë e jashtëzakonshme me përçarje dhe rreziqe të mëdha. Por ndryshe nga valët e mëparshme, ajo do të inicojë gjithashtu një ndryshim sizmik në strukturën dhe ekuilibrin e fuqisë globale, pasi kërcënon statusin e shteteve-kombe si aktorët kryesorë gjeopolitikë botërorë. Ashtu si interneti dhe telefonat inteligjentë, AI do të përhapet pa respektuar kufijtë.” (“The AI Paradox”, Foreign Affairs, 16.08.2023), ata propozojnë “tekno-prudencializmin” si një zgjidhje për të zbutur rreziqet pa dëmtuar inovacionin e AI, të frymëzuar nga roli makroprudencial i luajtur nga institucionet financiare globale dhe sugjerojnë që Qeverisja e AI duhet të bazohet në pesë parime: masa paraprake – mos dëmtoni; i shkathët – qeverisja e AI duhet të jetë fleksibël; përfshirëse – institucionet që qeverisin AI do të kenë në tryezë si kompanitë teknologjike ashtu edhe qeveritë; i papërshkueshëm – të gjitha kompanitë e AI duhet të jenë pjesë e tij; dhe i shënjestruar, në vend të një madhësie që i përshtatet të gjithëve – sepse AI ndikon ndryshe në çdo sektor të ekonomisë globale.

Shkalla e paprecedentë e fuqisë dhe ndikimit të Big Tech gjeneroi thirrje në rritje për politikëbërësit në mbarë botën për të rregulluar AI. BE-ja është në proces për të krijuar Aktin e AI – grupi i parë në botë i rregullave gjithëpërfshirëse për të menaxhuar rreziqet e AI, duke mundësuar risitë. KiE po përpunon Konventën Kuadër për Inteligjencën Artificiale, të Drejtat e Njeriut, Demokracinë dhe Shtetin e Ligjit. G-7 nisi “Procesin e Hiroshima AI”, një forum i përkushtuar për harmonizimin e qeverisjes së AI. Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së shpalli një Trup Këshillimor me shumë palë mbi Inteligjencën Artificiale për të vlerësuar rreziqet dhe mundësitë e AI. Presidenti Joe Biden lëshoi një Urdhër Ekzekutiv i cili vendos standarde të reja për sigurinë dhe sigurinë e AI dhe kërkon që zhvilluesit e AI të ndajnë rezultatet e testeve të tyre të sigurisë me qeverinë amerikane. Dhe, më 1-2 nëntor 2023, në Bletchley Park në Buckinghamshire (selia sekrete e shkelësve të kodeve që goditën makinën naziste Enigma në Luftën e Dytë Botërore), MB mblodhi një Samit historik të Sigurisë së Inteligjencës Artificiale që mblodhi së bashku rreth 100 politikanë nga 28 vende (përfshirë SHBA-në). , MB, Franca, Gjermania, Kina, Japonia, Kenia, Nigeria, Brazili, India, Arabia Saudite), akademikë, shkencëtarë dhe drejtues të teknologjisë. Midis tyre, Zëvendëspresidentja e SHBA Kamala Harris, Kryeministri britanik Rishi Sunak, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres, presidentja e Komisionit të BE-së Ursula von der Leyen, Sekretarja e Përgjithshme e CoE Marija Pejcinovic Buric dhe Elon Musk – i cili u tha pjesëmarrësve: “Për herë të parë , ne kemi një situatë ku ka diçka që do të jetë shumë më e zgjuar se njeriu më i zgjuar. Këtu po shohim forcën më shkatërruese në histori.” Në samit, zhvilluesit e AI ranë dakord të punojnë me qeveritë për të testuar modele të reja kufitare të AI përpara se ato të lëshohen, dhe Deklarata Bletchley pranon se ekziston “potenciali për dëm serioz, madje edhe katastrofik, qoftë i qëllimshëm ose i paqëllimshëm, që rrjedh nga më të rëndësishmet. aftësitë e këtyre modeleve të AI”.

Poema “Punët dhe ditët” e autorit të lashtë grek Hesiod tregon se kur Prometeu vodhi zjarrin nga parajsa, Zeusi u hakmor duke i dhënë Pandorës një kuti të bukur si dhuratë dhe i kërkoi asaj që të mos e hapte kurrë. Por Pandora hapi kutinë dhe sëmundjet, dhuna, lakmia, çmenduria, vdekja dhe të këqijat e tjera u lëshuan përgjithmonë në botë. E vetmja që mbeti në kuti ishte shpresa. Kutia e Pandorës së Inteligjencës Artificiale tani është e hapur, por shpresa është ende brenda. Duke cituar përsëri Henry Kissinger: “Ndërsa bëhemi Homo Technicus, ne kemi një imperativ për të përcaktuar qëllimin e specieve tona. Varet nga ne që të japim përgjigjet e vërteta.”/Dr. Jon I. Jinga/ The America Times

Fraksion.com