PEN: Represioni ndaj shkrimtarëve po rritet

Në mbarë botën shkrimtarët, gazetarët dhe botuesit bien në shënjestrën e regjimeve të padrejta. Guximin për të shprehur mendimet ata e paguajnë me lirinë e tyre. Kështu u burgos Iryna Danylovych nga gadishulli ukrainas i Krimesë i pushtuar nga Rusia, Go Sherab Gyatso në Tibet që është pjesë e Republikës Popullore të Kinës, si dhe Soulaiman Raissouni në Marok dhe María Cristina Garrido Rodríguez në Kubë.

Të katër autorët janë “të rrezikuar në mënyrë akute”, paralajmërojnë 140 qendrat e PEN në mbarë botën në një apel të përbashkët. Najem Wali, i ngarkuar për Writers-in-Prison në Qendrën Gjermane PEN në Darmstadt, shton: “Përderisa njëri prej tyre nuk është i lirë, askush nuk është i lirë”.

Janë fate tragjike ato për të cilat PEN tërheq vëmendjen e publikut. “Shkrimtarët rezistojnë, angazhohen për drejtësi dhe shoqëri të lira”, thotë Wali për DW. “Për këtë arsye shumë perndiqen, kërcënohen, sulmohen, burgosen, dëbohen dhe shpesh vriten.” Një shembull i tillë është shkrimtari britaniko-amerikan me origjinë indiane, Salman Rushdie. Autori i “Vargjeve Satanike” mezi i mbijetoi një atentati në një skenë të hapur në gusht 2022. Së fundmi ai u nderua në Frankfurt mbi Main me Çmimin e Paqes të Tregtisë Gjermane të Librit.

Të arrestuar mbi bazë pretekstesh

Iryna Danylovych, gazetare ukrainase dhe aktiviste e të drejtave të njeriut, zbuloi abuzime në sistemin shëndetësor në Krimenë e pushtuar. Më 29 prill 2022 ajo u rrëmbye me forcë. Në të njëjtën ditë forcat ruse të sigurisë bastisën shtëpinë e saj dhe i konfiskuan telefonin dhe pajisjet teknike. Vetëm pasi kaluan dy javë avokati i saj e gjeti atë në një qendër paraburgimi në Simferopol.

Ajo u akuzua për posedim të dyshuar eksplozivi, u listua si “agjente e huaj” dhe u dënua me shtatë vjet burg. Për të protestuar për kujdesin e dobët mjekësor në burg, Danylovych hyri në mars në grevë urie. Sipas familjarëve të saj ajo është në gjendje të rëndë shëndetësore.

As shkrimtari, pedagogu dhe intelektuali tibetian Go Sherab Gyatso, i njohur edhe si “Gosher”, nuk i është në gjendje më mirë. Shoqata e shkrimtarëve është e shqetësuar edhe për shëndetin e tij për shkak të “mungesës së kujdesit mjekësor”. Gosher po vuan dënimin me 10 vjet burg. Sipas PEN ai u dënua në fund të 2021 pas një gjyqi të fshehtë. Më parë forcat e sigurisë e patën arrestuar atë në qytetin Chengdu në provincën Sichuan me dyshimin për “nxitje të secesionizmit”.

Gosher iu dorëzua Rajonit Autonom të Tibetit dhe atje iu ngrit zyrtarisht akuza. Në shkrimet e tij ai i kushtohet budizmit tibetian, si dhe gjuhës dhe kulturës së Tibetit. Ai kishte kritikuar qeverinë e Kinës për kufizimin e aksesit të fëmijëve tibetianë në arsimin në gjuhën e tyre amtare.

Shqetësim për shëndetin e të ndaluarve

Gazetari maroken Soulaiman Raissouni nga ana tjetër u arrestua në maj 2020 për sulm të dyshuar seksual, të cilin ai e kundërshton si të motivuar politikisht. Ai u mbajt për gati një vit në burg pa proces gjyqësor dhe më pas u dënua me pesë vjet burgim. Gjykimi u karakterizua me parregullsi dhe u zhvillua pa të dhe pa avokatët e tij mbrojtës, raporton PEN. Raissouni gjithashtu është përgjuar me anë të spyware pegasus. Pas një greve të gjatë urie shëndeti i tij nuk është i mirë dhe ankesa e tij për të kaluar në gjyqin e apelit u refuzua. Kombet e Bashkuara dhe Parlamenti Evropian shprehën shqetësimin për natyrën arbitrare të ndalimit të tij dhe kärkojnë lirimin e Raissouni.

Të bazuara në pretekste ishin edhe akuzat kundër poetes dhe aktivistes kubane María Cristina Garrido Rodríguez. Ajo u dënua me shtatë vjet burg në mars 2022 për “çrregullim të rendit publik”, “sulm”, “nxitje për të kryer një vepër penale”, “rezistencë”. Më parë ajo kishte marrë pjesë në protesta paqësore. Rodríguez po vuan dënimin në burgun e grave në Guatao. Atje ajo trajtohet mizorisht, shpjegon PEN.

“Mekanizmat për persekutimin e autorëve të padëshiruar janë”, siç thotë Najem Wali, “të njëjta kudo në botë”. Diktaturat i tremben fjalës së lirë, sepse ajo nënkupton kujtesë dhe mosharresë. Kjo mund të çojë në protesta. “Diktatorët sundojnë me shpresën se njerëzit nuk kanë parë asgjë dhe nuk kanë dëgjuar asgjë – dhe për këtë arsye heshtin.” Shkrimtari Wali e përjetoi vetë këtë, kur u arrestua në Irak në vitet 1980 dhe përfundoi në qendrat e torturës të sundimtarit Saddam Hussein. Që nga maji 2022 Wali është i ngarkuar për Writers-in-Prison dhe zëvendëspresident i Qendrës Gjermane PEN.

Pamje e zymtë e gjendjes së lirisë së shprehjes

Ndërkohë Komiteti Ndërkombëtar i Writers-in-Prison me qendër në Londër jep një pamje të zymtë të gjendjes së lirisë së shprehjes. PEN International regjistroi të paktën 68 shkrimtarë dhe gazetarë të vrarë ose të kërcënuar në raportin e tij vjetor të vitit 2022, “kryesisht në Amerikën Veriore dhe Jugore, Evropë, Azi-Paqësor dhe Lindjen e Mesme”.

Sipas Wali liria e shprehjes është aktualisht më e kërcënuar në Meksikë – e matur me numrin e gazetarëve dhe autorëve të vrarë. Por gjëra të ngjashme mund të vërehen edhe në Kinë, Rusi, Turqi, Siri, Zimbabve dhe El Salvador. Është e vështirë, thotë Wali, të përpilosh një listë të renditjes. Megjithatë ka “pika të nxehta” si Irani me lëvizjen protestuese të udhëhequr nga gratë.

Që nga viti 1980 shoqata e shkrimtarëve PEN përkujton çdo 15 nëntor fatin e autorëve të përndjekur. Dita e përkujtimit u iniciua nga Komiteti “Writers in Prison” i PEN-it ndërkombätar në përgjigje të asaj që ai e quan “numër në rritje të vendeve që përpiqen t`u mbyllin gojën autorëve përmes represionit”./DW