Ringjallja e Turqisë në pellgun e Detit të Zi; Ankaraja po kërkon të rivendosë lidershipin mbi një ish-sferë ndikimi në kurriz të Rusisë

Nga Kamran Bokhari 

Dobësimi i Rusisë, veçanërisht pas pushtimit të saj në Ukrainë, ka implikime serioze për krahun e saj jugor. Në vitet në vijim, aftësia e Moskës për të projektuar fuqi në pellgun e Detit të Zi do të bjerë dhe një nga përfituesit kryesorë do të jetë Turqia. Ndonëse aktualisht e mbingarkuar nga problemet politike dhe ekonomike në vend, në terma afatmesëm dhe afatgjatë, Turqia mund të pritet të mbushë boshllëkun strategjik të lënë nga gjurmët në rënie të Rusisë në rajonin e Kaukazit.

Madje vendet e rajonit kanë filluar të pranojnë publikisht rënien e Rusisë. Në një intervistë të 4 shtatorit me gazetën italiane La Repubblica, kryeministri armen Nikol Pashinyan tha se Rusia nuk kishte arritur të siguronte sigurinë e vendit të tij nga një Azerbajxhan gjithnjë e më agresiv, i cili që nga fundi i vitit 2020 ka fituar dorën e sipërme në rajonin e diskutueshëm të Nagorno-Karabakut. Duke iu përgjigjur pretendimeve, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u tha gazetarëve se vendi i tij vazhdon të jetë “garantuesi i sigurisë” në rajon. Peskov këmbënguli gjithashtu se Moska ka luajtur një rol të qëndrueshëm në stabilizimin e rajonit dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë. Më vete, zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse Maria Zakharova i quajti komentet e Pashinyanit “retorikë publike që shkon në vrazhdësi” dhe tha se, në vend që të fajësojnë të tjerët, armenët duhet të marrin përgjegjësinë për veprimet e tyre. Një ditë më parë, Ministria ruse e Mbrojtjes njoftoi se kishte zëvendësuar kreun e forcave të saj paqeruajtëse në Kaukazin e Jugut, ndryshimi i dytë në muajt e fundit.

Komentet e kryeministrit armen ishin të jashtëzakonshme, veçanërisht duke pasur parasysh se Jerevani ka qenë prej kohësh një aleat i ngushtë i Moskës dhe i varur nga Kremlini për sigurinë dhe mirëqenien e tij ekonomike. Reagimi i Rusisë ishte po aq i dukshëm, duke reflektuar se sa i dobët është bërë pozicioni i saj – të paktën në konfliktin midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, të dyja ish-republikat sovjetike që kanë mbajtur lidhje me Rusinë. Pashinyan shpjegoi paaftësinë e Moskës për të siguruar sigurinë e Armenisë si rezultat i preokupimit të Kremlinit me luftën në Ukrainë. Por fakti është se situata në Kaukazin e Jugut i paraprin konfliktit në Ukrainë.

Në verën e vitit 2020, luftimet midis Azerbajxhanit dhe Armenisë për Nagorno-Karabakh shpërthyen edhe një herë. Azerbajxhani rimori territoret që Armenia kishte kontrolluar që nga fundi i Luftës së Parë të Nagorno-Karabakut, e cila përfundoi në vitin 1994. Azerbajxhanasit ishin në gjendje të detyronin një ndryshim të madh në balancën rajonale të fuqisë në një pjesë të madhe për shkak të mbështetjes ushtarake dhe të inteligjencës nga aleati i tyre Turqia. Turqit përfituan nga një hapje në atë që ishte padiskutim pjesë e sferës së ndikimit të Rusisë.

Për dekada pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Moska kishte qenë garantuesi i sigurisë së rajonit – gjë që shpjegon pse konflikti i Nagorno-Karabakut u la i ngrirë në favor të Armenisë për një çerek shekulli. Turqia dhe Azerbajxhani panë një mundësi në fokusin e Rusisë tek fqinji i saj perëndimor që nga rrëzimi në shkurt 2014 i qeverisë pro-ruse në Kiev. Ankaraja dhe Baku e kuptuan se Moska ishte e hutuar dhe nuk kishte gjasa të ndërhynte në Nagorno-Karabakh – pavarësisht faktit se kishte dhe ka ende trupa të stacionuara në zonë. Basti i tyre u shpërblye. Kur luftimet në vitin 2020 u përshkallëzuan, më së shumti që mund të bënin rusët ishte të kryesonin zyrtarisht ndërprerjen e armiqësive më vonë atë vit.

Operacioni paqeruajtës i Rusisë, i cili filloi pas konfliktit në vitin 2020, ishte i paefektshëm sepse Moska me gjasë po përgatitej tashmë për luftën në Ukrainë, e cila besonte se do të forconte pozicionin e saj në raport me Perëndimin ose të paktën do të parandalonte rënien e saj të mëtejshme. Nëntëmbëdhjetë muaj pas fushatës në Ukrainë, rusët e gjejnë veten në një pozitë shumë më të dobët duke pasur parasysh performancën e tmerrshme të forcave ruse në terren, koston ekonomike të sanksioneve perëndimore dhe, së fundmi, luftimet e brendshme brenda Kremlinit të ilustruar nga kriza e Wagner.

Ndonëse Pashinyan vetëm së fundmi e shprehu atë në publik, ai ka kohë që po i shikon rusët të ngecin. Komentet e tij tregojnë se ai e kupton se vendi i tij nuk mund të mbështetet më tek Rusia dhe se i duhet një strategji e re. Ai gjithashtu e kupton se, pavarësisht nga njohja zyrtare nga SHBA në prill 2021 të gjenocidit armen të vitit 1915 në duart e Perandorisë Osmane, Uashingtoni ka bërë shumë pak për të sfiduar rreshtimin turko-azerbajxhanas në Kaukazin e Jugut. Në të vërtetë, po bëhet gjithnjë e më e qartë se interesat e SHBA-së dhe Turqisë po konvergojnë, veçanërisht duke pasur parasysh situatën në Ukrainë. Kjo është arsyeja pse, pavarësisht nga kundërshtimi në vend, Pashinyan është përpjekur të punojë me turqit për të izoluar vendin e tij nga një Azerbajxhan gjithnjë e më i sigurt.

Armenët nuk janë të vetmit në Rusinë afër jashtë vendit që kuptojnë ndryshimet tektonike që po ndodhin. Gjeorgjianët gjithashtu po vëzhgojnë nga afër situatën. Ata kanë shumë në rrezik me praninë e forcave ruse në dy rajone të shkëputura, Abkhazi dhe Osetinë e Jugut. Çdo dobësim i mëtejshëm i Moskës mund t’i lejojë ata të rimarrin kontrollin mbi këto dy territore. Me shenja të afërsisë në rritje midis Ankarasë dhe Tbilisit, Gjeorgjia sigurisht që nuk do ta refuzonte ndihmën e Turqisë nëse do t’i ofrohej.

Tani për tani, turqit janë të përqendruar në shfrytëzimin e konfliktit të Ukrainës për të rritur ndikimin e tyre në pellgun verior të Detit të Zi, të cilin rusët e morën nga Perandoria Osmane në fund të shekullit të 18-të. Që nga viti 2014, turqit kanë kundërshtuar aneksimin e Krimesë nga Rusia, popullsinë tatare të së cilës ata e shohin si të afërmit e tyre etnik. Kohët e fundit, roli i Ankarasë në ndërmjetësimin e marrëveshjes së drithit të Detit të Zi, tashmë të zhdukur, midis Rusisë dhe Ukrainës dhe përpjekjet e saj për ta ringjallur atë, janë një pjesë e vogël, por kyçe e strategjisë së Turqisë këtu. Në fund të fundit, turqit po kërkojnë të rivendosin udhëheqjen mbi sferën e tyre të mëparshme të ndikimit në kurriz të Rusisë./GPF

Fraksion.com