Logjike por e papritur: Të dëshmosh rrugën e Finlandës drejt NATO-s nga një distancë e afërt

Nga Matti Pesu

Më 4 prill 2023, Flamuri i Kryqit Blu i Finlandës u ngrit në selinë e NATO-s, duke shënuar hyrjen e vendit në Aleancë. Pranimi zyrtar i Finlandës në NATO ishte kulmi i një rruge anëtarësimi 11-mujore që u shkaktua pas luftës së paprovokuar të agresionit të Rusisë kundër Ukrainës në shkurt 2022. Shumica dërrmuese e finlandezëve mbështetën anëtarësimin e kombit të tyre në NATO dhe shumë dolli u ngritën atë ditë në fillim pranverë. Ndonëse anëtarësimi në Aleancë pa Suedinë – e cila mbeti të priste përfundimin e procesit të saj të anëtarësimit – vendosi një pengesë të lehtë në rastin festiv.

Për zyrtarët finlandezë dhe profesionistë të tjerë të sigurisë kombëtare, sulmi në shkallë të plotë i Rusisë dhe oferta pasuese e Finlandës në NATO ishin ngjarje që përcaktuan karrierën. Kryerja e një ndryshimi doktrinor mes një situate të tensionuar sigurie ishte një detyrë e frikshme dhe me rrezikshmëri të lartë, e cila u ndërlikua më tej nga vëmendja e paprecedentë e medias. Për fat të mirë, kushtet për anëtarësimin finlandez përfundimisht rezultuan të favorshme. Aleanca e priti Finlandën krahëhapur, Rusia ishte ose e paaftë ose e pavullnetshme për t’u hakmarrë dhe, më e rëndësishmja, pranimi bashkoi finlandezët në të gjithë spektrin politik.

Kam ndjekur procesin dramatik të NATO-s si analist në Institutin Finlandez të Çështjeve Ndërkombëtare (FIIA). Lufta dhe transformimi që rezultoi në politikën e jashtme dhe të sigurisë së Finlandës ishin ngjarje të rëndësishme që formësuan thellësisht punën e FIIA. Për mua, do të thoshte të lija mënjanë projektet në vazhdim dhe t’i kushtoja vëmendjen time të plotë zhvillimeve në zhvillim në sigurinë evropiane dhe finlandeze. Që nga fillimi i vitit 2022, kam botuar disa studime dhe artikuj, kam dhënë qindra intervista, kam mbështetur politikëbërjen në seancat dëgjimore parlamentare, kam udhëtuar gjerësisht për të shpjeguar kthesën e politikës finlandeze, kam pritur grupe të shumta ekspertësh të huaj dhe misione faktmbledhëse në Helsinki dhe kam folur në dhjetëra ngjarjet në Finlandë dhe gjetkë. Shumë nga këto përpjekje kanë qenë kolegjiale dhe janë kryer me bashkëpunëtorët e mi të shkëlqyer të FIIA-s.

Në pamje të pasme, udhëtimi finlandez drejt NATO-s mund të duket mjaft i drejtpërdrejtë dhe logjik. Përkundrazi, oferta e saj për anëtarësim ishte një reagim i papritur ndaj pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës nga Rusia. Procesi i diskutimit kombëtar që pasoi ishte gjithashtu i mbushur me paqartësi. Duke marrë një qasje personale, duke ndërthurur aktivitetet e mia dhe duke arsyetuar me zhvillimet historike në politikën finlandeze të sigurisë që ndodhën në vitet 2022-2023, shpresoj të tregoj se ndryshimi i politikave të Finlandës ishte vërtet shumë i kushtëzuar nga zhvillimet në peizazhin e brendshëm dhe mjedisin e sigurisë ndërkombëtare. para dhe pas pushtimit rus, jo një rezultat i paracaktuar i sulmit.

Re të errëta mbi Evropë

Fillimi i udhëtimit të Finlandës drejt NATO-s mund të datohet në fillim të viteve 1990. Ajo iu bashkua Programit të Partneritetit për Paqe në 1994 dhe u bë menjëherë një kontribues në operacionet e Aleancës për menaxhimin e krizave. Nga fundi i viteve 1990 deri në fillim të viteve 2010, vendi ndërmori më pas disa hapa të rëndësishëm që e afruan atë me NATO-n.

Megjithatë, në vend që të shqyrtojmë kohëzgjatjen e rrugës së Finlandës drejt NATO-s, le të fillojmë nga vjeshta e vitit 2021 kur Rusia filloi të grumbullonte trupa pranë kufijve të Ukrainës. Moska e vuajti në mënyrë ogurzi ngritjen e paprecedentë me kërkesa për “garanci sigurie” kundër zgjerimit të mëtejshëm të NATO-s. Në pamje të pasme, këto zhvillime gjatë periudhës tetor-dhjetor 2021 vendosën skenën për ofertën e Finlandës në NATO. Apelet gjithnjë e më të zëshme të Rusisë për një sferë ndikimi u panë si një kërcënim i drejtpërdrejtë për hapësirën e manovrimit të Finlandës. Politikanët e rinj dolën në favor të anëtarësimit në NATO. Mediat finlandeze papritmas po mbusheshin me analiza se çfarë do të thoshte anëtarësimi i Finlandës në NATO. Në fillim të vitit 2022, mediat e huaja gjithashtu morën parasysh evolucionin e mundshëm në politikën e jashtme të Finlandës, gjë që e zmadhoi më tej diskutimin e vazhdueshëm brenda vendit.

Megjithëse lidershipi politik finlandez mbrojti status quo-në dhe bëri thirrje për qetësi, debati nuk iu shmang publikut finlandez. Në fakt, përqindja e finlandezëve pa një pikëpamje të caktuar për anëtarësimin në NATO filloi të rritet në kurriz të atyre që kundërshtonin. Dukej se debati aktiv bëri që një pjesë më e madhe e popullsisë të pranonte të rishqyrtonte qëndrimin e tyre për anëtarësimin në NATO.

Pikëpamjet e mia për ndryshimin e mundshëm në politikën e jashtme finlandeze ishin të kujdesshme. Si student dhe studiues i ri, unë mbrojta fuqishëm anëtarësimin e Finlandës në NATO. Kur u rrita, zelli im për kauzën u ndez disi. Helsinki kishte ndërtuar një rrjet të gjerë të partneriteteve të mbrojtjes, të përqendruara në mbrojtjen territoriale, dhe kishte ruajtur aftësi të forta ushtarake kombëtare. Rusia ishte bërë gjithashtu më agresive dhe e paparashikueshme. Me pak fjalë, megjithëse mendoja se ushtarakisht do të kishte kuptim të hyja në Aleancë, isha gjithashtu i mendimit se anëtarësimi në Aleancë nuk ia vlente ta ekspozonte vendin ndaj rreziqeve të rënda të sigurisë. Në javët e para të vitit 2022, unë isha – pa dyshim – në kampin e pritjes dhe shikimit.

Nga ky këndvështrim, bëra çmos për të kontribuar në diskutimin rreth anëtarësimit finlandez në NATO. Në një artikull op-ed në të përditshmen më të madhe finlandeze, unë pohoja se spekulimet e paprecedentë ndërkombëtare rreth anëtarësimit finlandez në NATO ishin një simptomë e paqartësisë në përpjekjet e komunikimit strategjik finlandez, të cilat duhet të qartësojnë rolin unik të Finlandës si një kontribues joaleat në mbrojtjen kolektive në Evropa Veriore. Për më tepër, deri në mes të shkurtit, unë argumentova në një gazetë prestigjioze të sigurisë kombëtare se Finlanda nuk kishte gjasa të anëtarësohej në NATO së shpejti, por ajo mund të konsiderojë anëtarësimin nëse Rusia bëhet më agresive, nëse Shtetet e Bashkuara ushtronin ndikim të fortë ose nëse Suedia vendos te bashkohesh. Artikulli kishte meritat e tij, por argumenti kryesor nuk u vjet mirë.

Sulmi në shkallë të plotë si një tronditje transformuese

Herët në mëngjesin e 24 shkurtit 2022, isha në një taksi në rrugën time për në studion televizive. Unë u ftova për të diskutuar mundësinë e garancive të mundshme perëndimore të sigurisë për Ukrainën – një pyetje që u trajtua në Konferencën e Sigurisë së Mynihut në fillim të shkurtit. Ndërsa isha në taksi, vendosa të kontrolloja lajmet dhe kuptova se diskutimi i ditës nuk do të ishte më për vendin e Ukrainës në strukturat evropiane të sigurisë. Pushtimi rus kishte filluar.

Sulmi në shkallë të plotë i Rusisë ndaj Ukrainës shndërroi një kapitull të ri në sigurinë evropiane. Udhëheqja e lartë finlandeze dënoi menjëherë agresionin rus dhe njoftoi se Finlanda do të fillonte të kërkonte masa të reja për të përmirësuar sigurinë e saj. Pushtimi ishte gjithashtu një pikë kthese profesionale për ekspertët e sigurisë. Papritur, u shfaq një dëshirë e pangopur publike për informacion rreth luftës dhe ajri u mbush me shqetësime të prekshme në lidhje me sigurinë kombëtare finlandeze. Gjatë udhëtimit tim për në punë, dëgjova njerëz që diskutonin për sulmin rus dhe alternativat e Finlandës. FIIA ishte plotësisht e fokusuar në luftën dhe diskutimet paralele për sigurinë finlandeze. Interesimi mediatik nga shtypi vendas dhe i huaj ishte i paprecedentë. Puna ime e vetme ishte të ndiqja ngjarjet në zhvillim dhe të ofroj ekspertizën time në diskutimet e vazhdueshme publike dhe diskutimet e politikave.

Më 28 shkurt, katër ditë pasi Rusia nisi pushtimin e saj, Kompania e Transmetimeve Finlandeze publikoi një sondazh të rëndësishëm. Për herë të parë në historinë e Finlandës, 53 për qind e popullsisë ishin në favor të anëtarësimit në NATO. Sondazhi ishte i mrekullueshëm. Deri në dhjetor 2021, 51 për qind e finlandezëve ishin kundër anëtarësimit në NATO – një shifër kjo në përputhje me sondazhet e mëparshme të kryera që nga mesi i viteve 1990. Kthimi i këndvështrimeve popullore i dha urgjencë dramatike procesit kombëtar të politikëbërjes.

Reagimi im fillestar ndaj humorit të ndryshuar të publikut ishte hezitues. Unë e konsideroja opinionin e transformuar popullor si gung-ho, dhe isha gjithashtu i shqetësuar se publiku po kërkonte nga lidershipi diçka që – në rrethanat mbizotëruese – nuk do të ishte e realizueshme. Unë gjithashtu nënvlerësova efektin transformues që kthesa në pikëpamjet e qytetarëve do të kishte përfundimisht në perceptimet e politikëbërësve mbi dëshirueshmërinë e anëtarësimit në NATO.

Si studiues, gjithmonë përpiqem të mbaj një distancë analitike ndaj interesave të mia shkencore. Megjithatë, pati momente gjatë pranverës së 2022-shit kur historikiteti i plotë i ngjarjeve thjesht më habiti. Kur Zyra e Presidentit të Republikës së Finlandës njoftoi se Presidenti Sauli Niinistö do të udhëtonte në Uashington DC për të takuar Presidentin Joe Biden, u dridhura. Më dukej e pabesueshme që presidenti amerikan do të priste homologun e tij finlandez mezi një javë pas nisjes së një lufte të madhe në Evropë. Unë e ndava publikimin me kolegun tim duke e pyetur nëse ai e kishte parë lajmin. “Ata do ta bëjnë tani”, tha ai. Doli të ishte një parashikim i saktë që udhëtimi do të niste ofertën e Finlandës në Aleancë.

Objektivi kryesor i vizitës më 4 mars 2022 ishte në të vërtetë të pyeste për pikëpamjet e SHBA-së dhe mbështetjen e mundshme konkrete për pranimin e Finlandës në NATO. Vizita nisi një proces të brendshëm të politikëbërjes dhe nga mesi i marsit, pati një mirëkuptim të përbashkët midis politikëbërësve finlandezë se vendi ishte në rrugën e tij drejt NATO-s. Afati kohor, megjithatë, mbeti i paqartë.

Unë i ndoqa këto ngjarje me vëmendje, ndërsa në të njëjtën kohë meditoja pikëpamjet dhe preferencat e mia. E mbaj mend mirë momentin në ditët e para të marsit kur më bëri përshtypje se moskërkimi i anëtarësimit në NATO do të ishte një rrezik më i madh në rrethana sesa status quo-ja. Më 10 mars, postova një postim në Twitter – të cilin e quajta ‘Telegrami i gjatë’ – ku i kërkoja Finlandës të ndiqte anëtarësimin në NATO edhe pse procesi mund të jetë i mbushur me rreziqe dhe anëtarësimi mund të mos jetë real në të ardhmen e afërt. Sipas mendimit tim, koha e aplikimit të Finlandës ishte thelbësore.

Koha nga diskutimi deri në marrjen e vendimit aktual ishte dukshëm më e shkurtër nga sa mendova fillimisht. Pavarësisht shpejtësisë së konsiderueshme, megjithatë kishte padurim në debatin publik finlandez. Shumë komentues e kritikuan udhëheqjen për zvarritjen e saj. Isha mirëdashëse për strategjinë e durueshme të Finlandës për arritjen e një konsensusi të fortë kombëtar, sigurimin e mbështetjes së fortë të aleatëve për ofertën eventuale dhe koordinimin me Suedinë. Strategjia funksionoi jashtëzakonisht mirë dhe më 18 maj, ambasadorët finlandez dhe suedez në NATO ia dorëzuan aplikacionet e tyre përkatëse Sekretarit të Përgjithshëm Jens Stoltenberg.

Muaj të gjatë para kulmit

Finlanda dhe Suedia u ftuan t’i bashkohen Aleancës në Samitin e Madridit më 29 qershor 2022. Përmbushja e këtij hapi qetësoi atmosferën në Finlandë, megjithëse interesi për rrugën e Finlandës drejt NATO-s mbeti i lartë në vend dhe në mbarë botën. Finlandezët ndoqën nga afër ratifikimet e aleatëve dhe çdo miratim ishte një shkak për një festë të vogël.

Fillimi i hapit të ri në udhëtimin e Finlandës në NATO ndryshoi fokusin e punës sime analitike. Tani, detyra më e rëndësishme ishte fillimi i të menduarit për konturet e mundshme të politikës eventuale të NATO-s të Finlandës dhe konceptimi i rolit të saj në Aleancë. Në dhjetor 2022, kolegu im Tuomas Iso-Markku dhe unë botuam një raport të gjerë mbi politikën në zhvillim të Finlandës në NATO. Ishte jashtëzakonisht motivuese për të kryer kërkime pioniere mbi një temë kaq të rëndësishme dhe unë jam ende krenar për këtë studim të mirëpritur.

Nga fundi i vitit 2022, filloi të dukej më e mundshme që Finlanda mund të ratifikohej përpara Suedisë, duke shkaktuar një debat të gjallë kombëtar nëse Helsinki duhet të ecë përpara me anëtarësimin e tij në NATO përpara Stokholmit. Unë argumentova se procedimi në hap me suedezët duhet të jetë përparësia absolute dhe një hyrje e vetme duhet të konsiderohet vetëm nëse nuk dëmton marrëdhëniet e Finlandës me Aleancën dhe me Suedinë. Kur Finlanda përfundimisht vendosi t’i bashkohej klubit përpara fqinjit të saj, unë, së bashku me kolegun tim, e patë të nevojshme t’i shpjegoja audiencës suedeze arsyet për vendimin e Finlandës. Në fund të fundit, marrëdhënia e Finlandës me Suedinë është lidhja e saj dypalëshe më e vlefshme. Prandaj, besimi i ndërsjellë midis dy vendeve duhet të ruhet dhe të kultivohet.

Konkluzioni

Nëse dikush merr një pamje më të gjatë, anëtarësimi finlandez në NATO mund të duket një hap logjik përfundimtar në udhëtimin e gjatë të vendit drejt strukturave politike dhe ushtarake perëndimore. Deri diku, kjo është e vërtetë. Megjithatë, me një vështrim më të afërt, vendimi për t’u anëtarësuar në NATO ishte një reagim i papritur dhe i papritur ndaj luftës së agresionit të Rusisë. Me fjalë të tjera, pranimi i Finlandës në Aleancën transatlantike ishte një rezultat i papërcaktuar i faktorëve të veçantë në peizazhin politik finlandez dhe në mjedisin ndërkombëtar të sigurisë. Nëse opinioni publik nuk do të kishte ndryshuar ose nëse Rusia do të kishte qenë më e suksesshme në fushën e betejës, Finlanda mund ta konsideronte shumë të pasigurt dhe të rrezikshme anëtarësimin në NATO.

Kam pasur fatin të dëshmoj transformimin historik të politikës së jashtme dhe të sigurisë të Finlandës nga një distancë e afërt. Madje, deri diku kam qenë pjesëmarrës në procesin e diskutimit kombëtar në cilësinë time eksperte. Ishte një përvojë mësimore dhe kthjelluese. Nga njëra anë, zhvillimet e papritura dhe të papritura në sigurinë finlandeze dhe evropiane më mësuan një përulësi të madhe kur bëhet fjalë për parashikimin e së ardhmes. Nga ana tjetër, kam më shumë besim se më parë se analistët luajnë role të rëndësishme në lidhje me politikëbërjen dhe informimin e shoqërisë. Unë bëra shaka se për një herë, u ndjeva i rëndësishëm për shoqërinë.

Pikëpamja ime e vendosur është se anëtarësimi në NATO ishte gjëja e duhur për t’u bërë. Kjo forcon ndjeshëm sigurinë e Finlandës. Për më tepër, në asnjë moment tjetër në historinë e Finlandës vendimi nuk mund të ishte marrë në një mënyrë që do të kishte bashkuar popullin finlandez. Ky ishte rasti në pranverën e vitit 2022. Dhe ky unitet kombëtar jep një themel të fortë për rolin në zhvillim të Finlandës në NATO./nato.int

Dr. Matti Pesu është një studiues kryesor në politikën e jashtme finlandeze, sigurinë e Evropës Veriore dhe programin e NATO-s në Institutin Finlandez të Çështjeve Ndërkombëtare.

 

Fraksion.com