Kur u shfaq herë të parë shqipja? Studimet e fundit zbulojnë origjinën e gjuhëve indo-evropiane
Gjuhët e familjes indo-evropiane fliten nga pothuajse gjysma e popullsisë së botës, përfshirë edhe shqipen, por origjina e tyre dhe modelet e përhapjes janë të diskutueshme.
Studiuesit analizuan me modelet filogjenetike Bayesian 109 gjuhë moderne dhe 52 gjuhë historike indo-evropiane.
Rezultatet e tyre tregojnë se gjuha indo-evropiane është shfaqur rreth 8120 vjet më parë dhe origjina fillestare ishte në jug të Kaukazit, sot shtrihen shtetet si Armenia, Gjeorgjia dhe Azerbajxhani.
Megjithatë, mbetet e paqartë se ku u fol fillimisht gjuha e përbashkët stërgjyshore e kësaj familjeje proto-indo-evropiane, kur dhe pse u përhap përmes Euroazisë.
Në këtë studim, sipas Sience, u testuan hipotezat anadollake dhe stepës nga të dhënat gjuhësore.
“Ne raportojmë një kornizë të re për kronologjinë dhe sekuencën e divergjencës së gjuhëve indo-evropiane, duke përdorur metoda filogjenetike Bayesian të aplikuara në një grup të dhënash të reja të fjalorit bazë në 161 gjuhë indo-evropiane. Analizat e mëparshme filolinguistike kanë prodhuar rezultate kontradiktore. Ne diagnostikuam dhe zgjidhëm shkaqet e kësaj mospërputhjejeje, në veçanti janë dy. Së pari, grupet e të dhënave të përdorura kishin kampionim të kufizuar gjuhësor dhe mospërputhje të gjerë të kodimit. Së dyti, disa analiza zbatuan supozimin se gjuhët moderne të folura rrjedhin drejtpërdrejt nga gjuhët e shkruara të lashta dhe jo nga varietetet e folura paralele. Së bashku, këto probleme metodologjike shtrembëruan vlerësimet e gjatësisë së degëve dhe konkluzionet e datave. Ne paraqesim një grup të ri të dhënash të njohjes, origjina e fjalëve të përbashkëta në të gjithë indo-evropianishten. Ky grup të dhënash eliminon mospërputhjet e kaluara dhe ofron një mostër gjuhësore më të plotë dhe më të ekuilibruar, duke përfshirë 52 gjuhë jomoderne për një grup më të dendur pikash të gjatësisë kohore”, sipas studimit.
Boshti kohor tregon kronologjinë e zgjerimit gjeografik dhe divergjencës së familjes së gjuhëve indo-evropiane
Rezultatet e studimit nuk përputhen as me hipotezën e stepës dhe as me hipotezën e bujqësisë. Dëshmitë e fundit të ADN-së sugjerojnë se dega e Anadollit nuk mund të merret në stepë, por në jug të Kaukazit.
Analizat filogjenetike Bayesian të fjalorit bazë kanë prodhuar rezultate kontradiktore, me disa që mbështesin një zgjerim bujqësor jashtë Anadollit 9000 vjet më parë, ndërsa të tjerët mbështesin një grupim me persona që merreshin me kuaj nga Stepa Pontiko-Kaspiane 6000 vjet më parë.
Analiza filogjenetike e mundësuar nga prejardhja e këtij grupi të dhënash tregon se pak gjuhë të lashta janë paraardhës të drejtpërdrejtë të gjuhëve moderne.
Edhe pse kjo datë nuk është në përputhje me hipotezën e stepës, ajo nuk përjashton një atdhe fillestar në jug të Kaukazit, me një degë të mëvonshme drejt veriut në stepë dhe më pas nëpër pjesën tjetër të Evropës. Sipas studimit, kjo hipotezë hibride pajtohet me provat e lashta të ADN-së të publikuara së fundmi nga stepa dhe Gjysmëhëna Pjellore Veriore, që i referohet Azisë perëndimore Afrikës së Veriut, Izrealit apo Egjiptit.
Fraksion.com
