Mbështetja e NATO-s për Ukrainën do të vazhdojë për aq kohë sa të duhet

Nga Mimoza Golikja

 

Duke marrë pjesë në takimin e fundit virtual të Grupit të Kontaktit të Mbrojtjes për Ukrainën më 18 korrik 2023 Sekretari i Përgjithshëm Jens Stoltenberg përshkroi vendimet kryesore të marra në Samitin e Vilniusit për të mbështetur Ukrainën për një kohë të gjatë.

Në samit, aleatët ranë dakord për një paketë prej tre elementësh që e afrojnë Ukrainën me anëtarësimin në NATO. Së pari, ata ranë dakord të heqin kërkesën për Planin e Veprimit, duke ndryshuar rrugën e anëtarësimit të Ukrainës nga një proces me dy hapa në një proces me një hap. Së dyti, aleatët krijuan Këshillin NATO-Ukrainë, një organ i përbashkët i të barabartëve për konsultim dhe vendimmarrje dhe Sekretari i Përgjithshëm kryesoi takimin inaugurues me pjesëmarrjen e Presidentit Zelenskyy në Vilnius. Së treti, aleatët ranë dakord për një program shumëvjeçar mbështetës për Ukrainën, duke mbuluar nevoja kritike si pajisjet e çminimit, karburantet dhe furnizimet mjekësore. Zoti Stoltenberg tha se programi i NATO-s do të fokusohet gjithashtu në ndërtimin e ndërveprueshmërisë dhe sigurimin që Ukraina të kalojë nga pajisjet dhe doktrinat sovjetike në standardet e NATO-s. Ai tha se aleatët dhe partnerët do të duhet të vazhdojnë t’i ofrojnë Ukrainës ndihmën ushtarake që i nevojitet për të mbizotëruar dhe se NATO do të qëndrojë pranë Ukrainës për aq kohë sa duhet.

Aleatët dhe Ukraina  së bashku  në  Këshillin NATO-Ukrainë

Këshilli NATO-Ukrainë është organi i përbashkët ku aleatët dhe Ukraina u ulën për herë të parë  si pjesëmarrës të barabartë për të çuar përpara dialogun politik, angazhimin, bashkëpunimin dhe aspiratat e Ukrainës për anëtarësim në NATO. Ai parashikon konsultime, vendimmarrje dhe aktivitete të përbashkëta. Ai shërben gjithashtu si një mekanizëm konsultimi për krizën midis NATO-s dhe Ukrainës.

Këshilli NATO-Ukrainë u lançua në Samitin e NATO-s 2023 në Vilnius, si pjesë e një pakete tre-pjesëshe të mbështetjes që e afron Ukrainën me NATO-n. Paketa përfshin gjithashtu një program shumëvjeçar ndihme për të ndihmuar forcat e armatosura ukrainase të bëhen plotësisht të ndërveprueshme me forcat aleate dhe një riafirmim se Ukraina do të bëhet anëtare e NATO-s kur aleatët të bien dakord dhe të plotësohen kushtet. Aleatët individualë dhe Ukraina takohen si pjesëmarrës të barabartë në Këshill. Këshilli mund të mblidhet në nivel të krerëve të shteteve dhe qeverive, ministrave të Jashtëm dhe të Mbrojtjes, ambasadorëve ose në nivel ushtarak, duke përfshirë shefat e mbrojtjes.

Takimi inaugurues i Këshillit NATO-Ukrainë u zhvillua më 12 korrik 2023 në Samitin e Vilniusit. Këshilli u takua në nivel të krerëve të shteteve dhe qeverive me pjesëmarrjen edhe të  presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyy.

 Ndryshimi nga Komision në Këshill, sfondi që nga krijimi

Këshilli NATO-Ukrainë, tashmë ka zëvendësuar Komisionin NATO-Ukrainë, i cili ishte organi vendimmarrës përgjegjës për zhvillimin e marrëdhënieve NATO-Ukrainë dhe për drejtimin e aktiviteteve bashkëpunuese nga viti 1997 deri në 2023. Komisioni NATO-Ukrainë u krijua nga Karta NATO-Ukrainë mbi një “Partneritet Dallues” të nënshkruar nga krerët e shteteve dhe qeverive të Ukrainës dhe aleatëve në Madrid në vitin 1997. Detyra e tij ishte të siguronte zbatimin e duhur të dispozitave të Kartës, të vlerësonte gjerësisht zhvillimin e marrëdhënieve NATO-Ukrainë, planifikimin e anketimit për aktivitetet e ardhshme dhe të sugjeronte mënyrat për të përmirësuar ose zhvilluar më tej bashkëpunimin. Në dhjetor 2008, ministrat e Jashtëm të NATO-s vendosën të rrisin më tej punën nën Komisionin përmes zhvillimit të një Programi Kombëtar Vjetor (ANP), për të ndihmuar në udhëheqjen e përpjekjeve për reforma të Ukrainës.

Ndryshimi nga Komisioni në Këshill në vitin 2023 tregon forcimin e lidhjeve politike dhe integrimin në rritje të Ukrainës me NATO-n. Në formatin e Këshillit, Ukraina ulet përkrah të gjitha vendeve anëtare të NATO-s si një pjesëmarrëse e barabartë (në vend që të jetë aleatët e NATO-s që takohen me një partner, siç ishte në formatin e Komisionit).

Këshilli kryesohet dhe thirret nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s. Ai gjithashtu mund të thirret nga anëtarë individualë të këshillit për konsultime për krizën, përfshirë Ukrainën. Kjo ndryshon nga formati i mëparshëm, ku Ukraina u ftua të merrte pjesë në mbledhjet e Komisionit nga NATO.

Roli i Këshillit NATO-Ukrainë dhe Komisionit NATO-Ukrainë, në mbështetjen e NATO-s për Ukrainën

Këshilli NATO-Ukrainë ofron një forum për konsultime midis aleatëve dhe Ukrainës mbi çështjet e sigurisë me interes të përbashkët, duke përfshirë luftën e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës.

Pas aneksimit të paligjshëm të Krimesë nga Rusia dhe ndërhyrjes ushtarake në Ukrainën lindore në vitin 2014, Komisioni NATO-Ukrainë mbajti disa seanca të jashtëzakonshme. Më 2 mars 2014, aleatët dhe Ukraina thirrën një mbledhje të jashtëzakonshme të Komisionit, duke dënuar veprimin ushtarak të Rusisë kundër Ukrainës. Në takimin e tyre në prill 2014, ministrat e Jashtëm të Komisionit dënuan aneksimin ilegal dhe të paligjshëm të Krimesë nga Rusia dhe deklaruan se NATO dhe Ukraina do të intensifikojnë bashkëpunimin dhe do të promovojnë reformat e mbrojtjes përmes programeve të ndërtimit të kapaciteteve dhe zhvillimit të aftësive. Komisioni gjithashtu u takua në nivel të krerëve të shteteve dhe qeverive në Samitin e Uellsit 2014 dhe në samitet pasuese të NATO-s, duke riafirmuar mbështetjen e Aleancës për sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht. Komisioni vazhdoi të takohej rregullisht gjatë viteve në vijim, duke koordinuar mbështetjen e shtuar të NATO-s për Ukrainën.

Në janar 2022, Komisioni NATO-Ukrainë u takua për të diskutuar vendosjen ushtarake të Rusisë rreth Ukrainës dhe brenda territoreve të saj të okupuara. Disa javë më vonë, Komisioni mbajti një takim të jashtëzakonshëm më 22 shkurt 2022, dy ditë para se Rusia të niste pushtimin e saj në shkallë të plotë të Ukrainës. Aleatët dënuan inkursionin e mëtejshëm rus në Ukrainë dhe shkeljen flagrante të ligjit ndërkombëtar, duke i kërkuar Rusisë të zgjedhë rrugën e diplomacisë.

Pas pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë dhe gjatë gjithë luftës, NATO dhe Ukraina u konsultuan për situatën e sigurisë dhe mbështetjen e aleatëve për Ukrainën përmes Komisionit NATO-Ukrainë. Këto konsultime vazhdojnë përmes Këshillit NATO-Ukrainë.

 Pavarësia e Ukrainës, jetike për zonën euroatlantike

Një Ukrainë e fortë dhe e pavarur është jetike për stabilitetin e zonës euroatlantike. Marrëdhëniet midis NATO-s dhe Ukrainës datojnë në fillim të viteve 1990 dhe që atëherë janë zhvilluar në një nga partneritetet më thelbësore të NATO-s. Që nga viti 2014, në vazhdën e aneksimit të paligjshëm të Krimesë nga Rusia, bashkëpunimi është intensifikuar në fusha kritike. Që nga pushtimi i plotë i Rusisë në vitin 2022, NATO dhe aleatët kanë ofruar nivele të paprecedentë mbështetjeje.

Dialogu dhe bashkëpunimi filluan kur Ukraina e sapo pavarur iu bashkua Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (1991) dhe programit të Partneritetit për Paqe (1994). Marrëdhëniet u forcuan me nënshkrimin e Kartës së 1997 mbi një Partneritet të Veçantë, i cili themeloi Komisionin NATO-Ukrainë (NUC) për të çuar përpara bashkëpunimin. Që nga viti 2009, NUC ka mbikëqyrur procesin e integrimit euroatlantik të Ukrainës, duke përfshirë reformat në kuadër të Programit Kombëtar Vjetor (ANP). Bashkëpunimi është thelluar me kalimin e kohës dhe është reciprokisht i dobishëm, me Ukrainën që kontribuon në mënyrë aktive në operacionet dhe misionet e udhëhequra nga NATO. Përparësi i jepet mbështetjes për reformën gjithëpërfshirëse në sektorin e sigurisë dhe mbrojtjes, e cila është jetike për zhvillimin demokratik të Ukrainës dhe për forcimin e aftësisë së saj për të mbrojtur veten.

Që nga Samiti i NATO-s në Varshavë në korrik 2016, mbështetja praktike e NATO-s për Ukrainën është përcaktuar në Paketën Gjithëpërfshirëse të Ndihmës (CAP) për Ukrainën. Në qershor 2017, Parlamenti ukrainas miratoi legjislacionin që rivendos anëtarësimin në NATO si një objektiv strategjik të politikës së jashtme dhe të sigurisë. Në vitin 2019, amendamenti përkatës i Kushtetutës së Ukrainës hyri në fuqi. Në shtator të vitit 2020, Presidenti Volodymyr Zelenskyy miratoi Strategjinë e re të Sigurisë Kombëtare të Ukrainës, e cila parashikon zhvillimin e partneritetit të veçantë me NATO-n me qëllim anëtarësimin në NATO.

Që nga aneksimi i paligjshëm i Krimesë nga Rusia dhe fillimi i agresionit të saj në Ukrainën lindore në vitin 2014, NATO ka përforcuar mbështetjen e saj për zhvillimin e aftësive dhe ndërtimin e kapaciteteve në Ukrainë. Aleatët dënojnë dhe nuk do ta njohin aneksimin ilegal dhe të paligjshëm të Krimesë nga Rusia. Ata kanë dënuar po aq agresionin e vazhdueshëm të Rusisë dhe aktivitetet destabilizuese në Ukrainën lindore dhe rajonin e Detit të Zi që nga viti 2014. NATO ka rritur praninë e saj në Detin e Zi, si dhe ka rritur bashkëpunimin detar me Ukrainën dhe Gjeorgjinë.

NATO dënon luftën e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës në termat më të ashpër të mundshëm. Ky agresion minon rëndë sigurinë dhe stabilitetin ndërkombëtar dhe është një shkelje e hapur e ligjit ndërkombëtar. Aleatët e NATO-s, në bashkëpunim me rezolutat përkatëse të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, kërkojnë që Rusia të ndalojë menjëherë luftën, të tërheqë të gjitha forcat e saj nga Ukraina dhe të angazhohet në diplomaci të vërtetë. Aleanca dënon gjithashtu përpjekjen e paligjshme të Rusisë për të aneksuar katër rajone të Ukrainës, Donetsk, Luhansk, Kherson dhe Zaporizhzhia. Referendumet e rreme në këto rajone u projektuan në Moskë dhe iu imponuan Ukrainës. Ato nuk kanë legjitimitet dhe NATO nuk do t’i njohë. Këto toka janë Ukraina dhe do të jenë gjithmonë Ukrainë.

“NATO qëndron përkrah popullit të Ukrainës dhe presidentit, parlamentit dhe qeverisë legjitime, të zgjedhur në mënyrë demokratike. Aleanca do të mbajë gjithmonë mbështetjen e saj të plotë për integritetin territorial dhe sovranitetin e Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht”./Ushtria

 

Fraksion.com