“Deglobalizimi, stagflacioni dhe plasja e flluskës së teknologjisë”; Tendencat që do të përcaktojnë vitet e ardhshme
Nga Antonia Colibasanu
Bota po ndryshon gjithmonë, por disa ndryshime janë më të rëndësishme se të tjerat. Pushtimi rus i Ukrainës ka të ngjarë të mbahet mend si fillimi i një epoke të re në gjeoekonomi. Në përgjigje të luftës, Perëndimi filloi sanksionet kundër Rusisë, duke përshkallëzuar luftën ekonomike që Kremlini filloi kur bllokoi Ukrainën nga tregtia me botën përmes porteve të saj. Moska u përgjigj duke reduktuar në mënyrë drastike eksportet e gazit natyror në Evropë. Pasiguria dhe masat kërkuese nisën një krizë energjetike. Dhe lufta ripërtëri fokusin në ndarjen në rritje midis Perëndimit dhe një blloku revizionist të sapolindur të udhëhequr nga Kina dhe Rusia. Është e vështirë të shihet një rrugë kthimi drejt status quo ante bellum, por disa tendenca kryesore që do të përcaktojnë dekadën e ardhshme janë bërë të qarta.
Proteksionizmi dhe riorganizimi global
Për vite përpara COVID-19, Kina, Rusia, Irani dhe Koreja e Veriut sfiduan rendin ekonomik, financiar, të sigurisë dhe/ose gjeopolitik që Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj krijuan pas Luftës së Dytë Botërore. Epoka e globalizimit të pamëshirshëm kishte filluar të ngadalësohej apo edhe të kthehej. Pandemia i shtyu gjërat në tepricë, duke përshpejtuar rikthimin dhe të ashtuquajturin miqësi dhe duke privuar ekonomitë në zhvillim nga investimet e huaja.
Lufta në Ukrainë dhe pasojat e saj ekonomike po i shtrëngojnë edhe më shumë vendet në zhvillim. Në vitin 2022, shumica e tyre shtynë të bëjnë një zgjedhje mes Perëndimit dhe Rusisë, duke shpresuar për një zgjidhje të konfliktit që do të lehtësonte dhimbjen e tyre ekonomike. Një shembull i tillë është Hungaria, e cila, si shumë prej këtyre vendeve, varet nga energjia ruse dhe mallrat e tjera për të mbështetur ekonominë e saj dhe kështu është e kujdesshme ndaj prishjes së lidhjeve me Moskën. Budapesti ka kërkuar të ngadalësojë përparimin e sanksioneve perëndimore kundër Rusisë. Të tjerët e kanë shmangur miratimin e sanksioneve anti-ruse krejtësisht.
Për Evropën, konflikti midis Rusisë dhe Perëndimit ka tronditur besimin e publikut dhe të korporatave për të ardhmen e afërt dhe e ka bërë gati të pamundur të bërit biznes me subjektet ruse. Diku tjetër, bizneset shpenzojnë kohë dhe burime për të kontrolluar nëse operacionet e tyre do të kenë sanksione, duke kërkuar alternativa kurdoherë që është e mundur. Deti i Zi është një zonë lufte de facto, e cila ka avantazhin e inkurajimit të investimeve në infrastrukturën tokësore dhe anën negative të shtrenjtimit të tregtisë detare.
Sado të rëndësishme të jenë zhvillimet në Evropë, Kina dhe stabiliteti i saj i brendshëm mund të jenë sfida më e rëndësishme ekonomike në 2023. Duke u përballur me protestat në rritje në fund të vitit, qeveria kineze braktisi politikën e saj zero-COVID pa një plan B të dukshëm. Të dhënat zyrtare janë të pakta dhe jo të besueshme, dhe qeveritë lokale dhe rajonale janë vënë në krye të menaxhimit të situatës. Është e paqartë nëse kjo do të bëhet një dhimbje koke për udhëheqësin kinez Xi Jinping, veçanërisht pasi bie midis fillimit të tranzicionit politik në nëntor dhe përfundimit të tij në mars, kur shumica e zyrtarëve do të konfirmojnë postet e tyre të reja. Ndërkohë, Shtetet e Bashkuara po përshkallëzojnë luftën tregtare me Kinën.
Rezultati ka të ngjarë të jetë një rimëkëmbje e brishtë ekonomike për Kinën në vitin 2023. Dobësia e qëndrueshme e sektorit të pasurive të paluajtshme ka tejkaluar impulset pozitive në fusha të tjera ekonomike dhe frika e një krize financiare po rëndon mbi investimet private. Rritja e papunësisë tek të rinjtë i shton një element të rrezikshëm përzierjes. Pekini ka ndërmarrë hapa kohët e fundit për të zgjidhur krizën e likuiditetit të sektorit të pasurive të paluajtshme, por i duhet stabilitet politik që masat të jenë efektive.
Ky nuk është një lajm i mirë për ekonominë globale. Aq sa Perëndimi do të donte të mbrohej nga ngjarjet në Kinë, Evropa dhe SHBA varen ende nga prodhimi kinez i inputeve të rëndësishme. Bllokimet kineze krijuan ngërçe në zinxhirët e furnizimit dhe paqëndrueshmëria politike dhe ekonomike e vendit mund t’i zgjasë ato. Konsumi dhe aktiviteti industrial në SHBA dhe Evropë janë tashmë në tërheqje, dhe nuk i duket fundi krizës së energjisë. Një krizë në Kinë vetëm do t’i përkeqësonte gjërat.
Stagflacioni dhe Gjelbërimi
Përveç ngadalësimit të ekonomisë globale, për herë të parë që nga vitet 1970 bota po përballet njëkohësisht me inflacion të lartë. Drejtuesit e kësaj periudhe të inflacionit përfshijnë politikat monetare dhe fiskale tepër të lirshme që u mbajtën në fuqi për një kohë të gjatë, ristrukturimin e tregtisë globale të shkaktuar nga pandemia dhe rritjen e mprehtë të kostos së energjisë, metaleve industriale, plehrave dhe ushqimit. rezultat i pushtimit rus të Ukrainës. Të zemëruar nga shpërndarja e pabarabartë e fitimeve të globalizimit, votuesit kërkuan më shumë mbështetje nga qeveria për punëtorët dhe ata që mbetën pas. Sado me qëllime të mira, politika të tilla rrezikojnë një spirale inflacioniste pasi pagat dhe çmimet luftojnë për të mbajtur ritmin me njëra-tjetrën. Rritja e proteksionizmit gjithashtu kufizon tregtinë dhe pengon lëvizjen e kapitalit, duke kufizuar përmirësimet në anën e ofertës.
Në masën që kriza energjetike po shkakton inflacion të lartë, investimet në burimet e rinovueshme do të zbusin presionin inflacioniste. Megjithatë, kapaciteti i burimeve të rinovueshme do të marrë kohë për t’u zhvilluar, dhe ndërkohë, ka nën-investim në kapacitetin e karburanteve fosile. Kjo e fundit do të ketë përparësi. Për më tepër, tranzicioni i gjelbër do të kërkojë zhvillimin e zinxhirëve të rinj të furnizimit për metale të caktuara dhe do të rrisë koston e energjisë në përgjithësi, duke krijuar atë që quhet “greenflation”.
Kjo përkon me një popullsi që plaket me shpejtësi jo vetëm në vendet e zhvilluara, por edhe në Kinë dhe disa ekonomi të tjera në zhvillim. Të rinjtë priren të prodhojnë më shumë, ndërsa të moshuarit shpenzojnë kursimet e tyre dhe konsumojnë më shumë shërbime. Dhe për shkak të pasigurisë së tregut të shkaktuar nga pandemia dhe lufta në Ukrainë, të rinjtë po prodhojnë më pak dhe ngurrojnë të investojnë, gjë që përkthehet në një ngadalësim të përgjithshëm ekonomik. Prandaj, ashtu si ekonomia globale do të vazhdojë të fragmentohet deri në vitin 2023, po ashtu do të vazhdojë edhe inflacioni.
E ardhmja e Teknologjisë
Lufta në Ukrainë ka shkaktuar përçarje edhe në industrinë e teknologjisë. Ndërsa shumica e sektorëve janë ndikuar nga rënia e investimeve dhe gjendja sfiduese e punëve në përgjithësi, teknologjia duket të jetë goditja më e rëndë. Twitter, për shembull, ka shkurtuar fuqinë punëtore me 50 për qind dhe kompania mëmë e Facebook, Meta, ka lënë të shkojnë 11,000, rreth 13 për qind, të punonjësve të saj. Amazon thuhet se shkurtoi 10,000 vende pune, që përfaqëson rreth 1 për qind të fuqisë punëtore të saj globale. Ndërkohë, FTX, shkëmbimi i dytë më i madh i kriptomonedhave në botë, i vlerësuar së fundmi në 32 miliardë dollarë, është shpërthyer. Pasojat e plota të kolapsit të tij janë ende të paqarta, por firmat e tjera të kriptos tashmë i kanë ndjerë efektet.
Ditët e fillimit të viteve 2000 kanë ikur, kur tregjet globale ishin relativisht të qëndrueshme dhe zinxhirët e furnizimit të ndërtuar mbi fuqinë e lirë të punës ishin të besueshëm. Në ato kohë, kompanitë vareshin gjithnjë e më shumë nga interneti për të rritur biznesin e tyre dhe firmat e teknologjisë përfitonin nga normat e ulëta të interesit. Por faktorët që ndihmuan në nxitjen e rritjes së shpejtë të fillimit të viteve 2000 janë sot në mënyrë progresive të paqëndrueshme, ndërsa ekonomia globale po kalon nëpër fazat e hershme të ristrukturimit.
Ashtu si kompanitë në sektorë të tjerë, shumë biznese teknologjike nuk do të rimëkëmben, ndërsa të tjerat do të përshtaten dhe do të rikthehen ngadalë. Mundësi të reja do të shfaqen. Ristrukturimi i zinxhirëve të prodhimit dhe furnizimit do të kërkojë teknologji dhe automatizimi do të rritet, veçanërisht ndërsa popullsia plaket. Më e rëndësishmja, qeveritë ka të ngjarë të shfrytëzojnë mundësinë për të drejtuar industrinë e teknologjisë në drejtime specifike. Është folur shumë për rolin e mediave sociale në politikë dhe në formësimin e politikave, dhe si rezultat, ligjvënësit janë përpjekur të rregullojnë gjëra të tilla si privatësia dhe konkurrenca, pasi ato lidhen me platformat e mediave sociale. Siguria kibernetike është gjithashtu një çështje gjithnjë e më shqetësuese për qeveritë në mbarë botën dhe ka të ngjarë të vazhdojë të jetë me rritjen e sofistikimit të sulmeve kibernetike. Prandaj, qeveritë do të shtyhen të bëhen më të sigurta në rregullimin e teknologjisë përtej aplikimeve të saj ushtarake.
Konkluzioni
Tendencat kryesore në gjeoekonomi për vitin 2023 dhe më tej janë të ndërlidhura. Sfidat që ato paraqesin do të kërkojnë një qasje sistematike dhe koherente, por udhëheqja politike në vendet anembanë botës po përpiqet të vazhdojë. Shpejtësia e ndryshimit kërkon një grup mjetesh të ndryshme nga sa janë mësuar qeveritë, duke i lënë ato të përpiqen dhe ndonjëherë të dështojnë për t’u përshtatur me realitetet e reja. Bashkëpunimi është gjithnjë e më i vështirë, por në fakt është forcuar në disa fusha të kufizuara, si lufta ekonomike e Perëndimit kundër Rusisë pas pushtimit të Ukrainës.
Kështu, edhe pse deglobalizimi fiton vrull, ndërvarësia nuk po zhduket plotësisht. Vetë ristrukturimi do të jetë një proces global. Thjesht nuk mund të shmanget fakti që bota sot është e ndërlidhur në mënyra që nuk janë parë më parë. Perspektivat e ndryshme do të duhet të pajtohen dhe vendi i njerëzve në shoqëri përtej vlerës së tyre ekonomike si konsumatorë dhe vlerës politike si votues do të duhet të njihet. Sjellja njerëzore, dhe për rrjedhojë sjellja shtetërore, drejtohet nga gjithçka, nga politika dhe ekonomia, te kultura dhe psikologjia, madje edhe nga teknologjia. Ky kompleksitet do të nxisë sfidat dhe zgjidhjet e mundshme të së nesërmes./GPF
Fraksion.com
