Mungesa e lidershipit është edhe forca edhe dobësia e lëvizjes protestuese të Iranit

Protestat antiqeveritare që kanë tronditur Iranin që nga vdekja e Mahsa Amini më 16 shtator janë të paprecedentë në shkallë dhe kohëzgjatje. Por mungesa e një lideri të qartë të protestave po provon të jetë edhe një forcë edhe një dobësi – kjo e bën më të vështirë shtypjen e tyre, por gjithashtu pengon zhvillimin e një lëvizjeje politike të qëndrueshme.

Tre muaj pas fillimit të protestave antiqeveritare të shkaktuara nga vdekja e Mahsa Amini, një gruaje të re kurde që vizitonte Iranin, nga duart e policisë famëkeqe të moralit, regjimi islamik ka intensifikuar goditjen e tij ndaj demonstruesve.

Dy burra të akuzuar për pjesëmarrje në protesta janë ekzekutuar këtë javë dhe dhjetëra të tjerë mund të kenë të njëjtin fat, sipas Amnesty International.

Megjithatë, mungesa e lidershipit të lëvizjes protestuese po e bën më të vështirë për Republikën Islamike të shtypë demonstratat. Në vend të liderëve, lëvizja ka martirë dhe simbole – dhe shumë prej tyre janë gra të reja.

Sepse ishin femrat e reja – të tërbuara nga arrestimi i Amini-t dhe vdekja e mëpasshme në paraburgim, pasi dyshohet se shkelën kodin e veshjes së vendit duke e veshur “në mënyrë të pahijshme” hixhabin e saj – që e nisën lëvizjen. Grave iraniane mbi 9 vjeç kërkohet që të mbulojnë flokët e tyre në publik.

Në ditët pas vdekjes së saj, gratë dhe vajzat hoqën hixhabet e tyre dhe dolën në rrugë në mijëra e tyre.

Atyre iu bashkuan të rinj, studentë, kurdë, indigjenë të Baluçistanit, si dhe shitës e punëtorë.

Lëvizja e gjerë është një “mobilizim kolektiv i aktorëve jo-kolektivë”, thotë historiani dhe shkencëtari politik Jonathan Piron.

Simbolet nxisin revoltën

Edhe pse secili prej këtyre grupeve po proteston kundër regjimit iranian, duket se nuk i bashkon shumë ata përtej imazheve të demonstruesve të vrarë.

Gra si Amini, 22 vjeç dhe Nika Shakarami, 16, e cila u vra gjatë rrugës për në një tubim, janë bërë figura të revoltës.

Një video e filmuar tek varri i Majidreza Rahnavard, 23 vjeç, të cilin regjimi e vari të hënën për përfshirje në protesta, tregonte gra duke qarë me zemërim, “Majidreza Rahnavard, martire e vendit”.

“Të vdekurit veprojnë si simbole, sepse figura e martirit (shehidit) është qendrore për kulturën shiite,” thotë David Rigoulet-Roze, një profesor i shkencave politike dhe bashkëredaktor i “La République islamique d’Iran en crise systémique”. (Republika Islamike e Iranit në krizë sistemike), botuar qershorin e kaluar.

“Riti shiit i ceremonisë 40-ditore pas vdekjes përbën një problem për qeverinë, e cila përpiqet të vjedhë trupat e demonstruesve të vrarë për të shmangur funeralet familjare dhe tubimet në varre. Këto veprojnë si ‘karburant’ dhe mbajnë lëvizjen , duke e ringjallur atë 40 ditë pas çdo vdekjeje.”

Ai shton: “Por këto janë figura të ngjashme me martirët, vdekje emblematike – jo udhëheqës.”

Fleksibiliteti kundrejt shtypjes

Pa asnjë lider për t’i mbledhur ata, protestuesit i janë drejtuar internetit për të organizuar demonstratat e tyre.

“Mediat sociale luajnë një rol kyç në lëvizje,” thotë Rigoulet-Roze. “Disa platforma tashmë janë pezulluar nga autoritetet për një kohë të gjatë. Të vetmet që ishin të aksesueshme, si Instagram dhe WhatsApp, gjithashtu tani janë bllokuar.”

“Është një sfidë për protestuesit që të shpërndajnë informacion duke pasur parasysh taktikat represive të regjimit,” thotë ai.

“Por protestuesit iranianë janë shumë fleksibël, vazhdon Rigoulet-Roze. Ata janë pjesë e ‘Gen Z’, e cila është shumë e shkathët dhe kanë përdorur VPN (rrjete private virtuale që maskojnë aktivitetin në internet) për të anashkaluar censurën për një kohë të gjatë. ”

Në tetor, regjimi vendosi të kriminalizojë shitjen e VPN-ve – në një përpjekje për të shtypur më tej përdorimin “i paligjshëm” të internetit.

Por edhe një herë, demonstruesit po tregohen krijues – duke përshtatur metodat e tyre të komunikimit dhe organizimit duke u bërë thirrje njerëzve që të mblidhen në një datë të caktuar pa zbuluar vendin e saktë të takimit. Grupe të vogla më pas takohen dhe shpërndahen pas rreth 15 minutash për të shmangur arrestimin.

Megjithëse fleksibiliteti i lëvizjes së protestës e ka lejuar atë të mbijetojë këto tre muajt e fundit, është gjithashtu një nga dobësitë e saj.

“Mungesa e lidershipit do të thotë se regjimi nuk ka liderë për të arrestuar dhe asnjë objektiv të qartë për të shtypur siç mundi të bënte në 2009 gjatë “lëvizjes së gjelbër”, thotë Piron.

“Por nga ana tjetër, protestuesit nuk kanë prodhuar alternativë politike, demonstruesit duan që regjimi aktual të përfundojë, por nuk kanë propozuar alternativë dhe nuk janë të organizuar në nivel kombëtar, edhe pse janë të organizuar në nivel lokal. .”

Studentët në fakultetin e letërsisë në kryeqytetin e Iranit, Teheran, lëshuan një deklaratë të hënën duke mbështetur studentët dhe punëtorët e ndaluar. Maulvi Abdul Hamid, imami sunit në Zahedan (kryeqyteti i provincës Sistan dhe Balochistan) i bëri thirrje qeverisë që “të shohë faktet dhe të dëgjojë britmat e njerëzve” pasi dy protestues u ekzekutuan.

Në nivel kombëtar, regjimi ka parandaluar shfaqjen e një figure të vetme opozitare dhe ka vendosur sindikatat nën kontrollin e tij.

Reformistët e Iranit, të cilët për një kohë u drejtuan nga ish-presidenti Mohammad Khatami, tani shihen si të parëndësishëm ndërsa Khatami shihet si një njeri i sistemit. Nga ana e tij, Khatami ka shprehur mbështetje për protestuesit, duke thënë se slogani i saj kryesor – “Gruaja, jeta, liria” – ishte “e bukur”.

‘Lufta e acarimit’

Edhe pse shumë aktive, diaspora iraniane gjithashtu mbetet e fragmentuar dhe e ndarë pasi ajo përbëhet nga liberalë dhe njerëz që mbështesin ish-monarkinë.

Rigoulet-Roze thotë se në vitin 1979, “kishte një shkallë konsensusi” për Ajatollah Khomeinin, klerikun revolucionar të Iranit dhe themeluesin e Republikës Islamike, i cili pas revolucionit jetoi për një kohë në mërgim në Francë. “Ky nuk është rasti sot. Shumica e iranianëve nuk u besojnë disa figurave të opozitës në mërgim, veçanërisht sepse ata mbështesin sanksionet e SHBA, të cilat shkaktuan vuajtje të mëdha për popullatën.”

Mungesa e një figure unifikuese dhe një alternativë politike të përvijuar qartë mund të dëshmojë thembra e Akilit të lëvizjes, thotë Piron. Për më tepër, protestuesit janë kryesisht shumë të rinj, me një moshë mesatare 24 vjeç, sipas Lidhjes Iraniane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut.

“Lëvizja e protestës është në një situatë të vështirë sepse rrezikon të shuhet nëse nuk ka lider apo propozim të qartë”, përfundon Piron. “Zemërimi po përhapet nga grupi në grup, por mungesa e një alternativë po pengon më shumë njerëz të dalin në rrugë, edhe pse ata ndoshta mbështesin në heshtje protestuesit dhe një ndryshim thelbësor po ndodh në shoqëri. Një lloj lufte rrënimi ka nisur.”

 

Fraksion.com