Kaukazi; Konsultimet politike të NATO-s me Armeninë, Azerbajxhanin dhe Gjeorgjinë

Nga Msc. Mimoza Golikja

Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s për Kaukazin dhe Azinë Qendrore, Javier Colomina, udhëtoi një javë më parë, në Kaukazin e Jugut, për të vizituar Armeninë, Azerbajxhanin dhe Gjeorgjinë. Ai zhvilloi konsultime politike me Presidentin dhe Kryeministrin e Armenisë, Kryeministrin e Gjeorgjisë dhe Presidentin e Azerbajxhanit, si dhe me zyrtarë të tjerë të lartë të qeverisë. Në Gjeorgji ai gjithashtu mori pjesë në një seancë të Komisionit Parlamentar të Sigurisë dhe Mbrojtjes dhe u takua me përfaqësues të shoqërisë civile. Diskutimet u fokusuan në çështjet e sigurisë rajonale dhe perspektivat për dialog të mëtejshëm politik dhe bashkëpunim praktik me këto vende partnere të rëndësishme, veçanërisht në kontekstin e pushtimit të paprovokuar dhe brutal të Rusisë në Ukrainë dhe të përgatitjeve përfundimtare për Samitin e NATO-s 2022 në Madrid, në fund të qershorit. Ky ishte udhëtimi i tij i dytë zyrtar në Kaukazin e Jugut, që nga emërimi i tij në shtator 2021.

NATO dhe Azerbajxhani, partneritet dhe bashkëpunim

Azerbajxhani bashkëpunon me vendet anëtare të NATO-s dhe vendet e tjera partnere në shumë fusha, përfshirë reformën e sigurisë dhe të mbrojtjes dhe kundër terrorizmit. Mbështetja për përpjekjet reformuese të vendit është gjithashtu një prioritet. Marrëdhëniet me NATO-n filluan në vitin 1992, kur Azerbajxhani iu bashkua Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut. Ky forum për dialog u pasua në vitin 1997 nga Këshilli i Partneritetit Euro-Atlantik, i cili bashkon të gjithë aleatët dhe vendet partnere në zonën euro-atlantike. Ndërsa bashkëpunimi dypalësh filloi kur Azerbajxhani iu bashkua programit të Partneritetit për Paqe (PfP) në 1994. Falë pjesëmarrjes së rregullt në aktivitetet e PfP, Azerbajxhani ka qenë në gjendje të kontribuojë aktivisht në sigurinë euro-atlantike duke mbështetur operacionet e mbështetjes së paqes të udhëhequra nga NATO. Aktivitetet bashkëpunuese, planet e reformave dhe proceset e dialogut politik janë të detajuara në Planin e Veprimit të Partneritetit Individual të Azerbajxhanit (IPAP), për të cilin është rënë dakord bashkërisht. Nga ana tjetër NATO nuk ka asnjë rol të drejtpërdrejtë në negociatat që synojnë zgjidhjen e konfliktit të Nagorno-Karabakut, të cilat po zhvillohen në kuadër të Grupit Minsk të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE). Megjithatë, NATO inkurajon të gjitha palët që të vazhdojnë përpjekjet e tyre që synojnë një zgjidhje paqësore të konfliktit.

Por Azerbajxhani ka dhënë mbështetje për operacionet dhe misionet e udhëhequra nga NATO. Nga viti 1999 deri në vitin 2008, trupat nga Azerbajxhani ishin pjesë e forcës paqeruajtëse të udhëhequr nga NATO në Kosovë (KFOR). Azerbajxhani mbështeti në mënyrë aktive Forcën Ndërkombëtare të Asistencës për Sigurinë (ISAF) të udhëhequr nga NATO në Afganistan nga viti 2002 deri në fund të operacionit të udhëhequr nga NATO në 2014. Vendi gjithashtu mbështeti Misionin e Mbështetjes Vendimtare (RSM) për të trajnuar, këshilluar dhe ndihmuar Forcat afgane të sigurisë dhe kontribuan në Fondin e Mirëbesimit të NATO-s, të Ushtrisë Kombëtare Afgane.  Azerbajxhani ka një interes afatgjatë në mbrojtjen e infrastrukturës kritike të energjisë, duke përfshirë kundër sulmeve terroriste, dhe Ministria e Sigurisë Kombëtare ka punuar me elementë të NATO-s për të krijuar një Qendër Ndërkombëtare të Trajnimit Anti-Terrorizëm.

Armeni – NATO, bashkëpunim në fushën e mbrojtjes,  në çështjet politike dhe të sigurisë

Armenia nga ana tjetër është një vend që  partner i Aleancës që kontribuon në operacionet e udhëhequr nga NATO dhe bashkëpunon me aleatët dhe vendet e tjera partnere në shumë fusha të tjera. Një prioritet kyç për NATO-n është të forcojë dialogun politik dhe të ofrojë këshilla dhe ndihmë të fokusuar në mbështetje të përpjekjeve për reformën demokratike, institucionale dhe të mbrojtjes në Armeni. Marrëdhëniet me NATO-n Armenia i filloi në vitin 1992, kur Armenia iu bashkua Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut. Ky forum për dialog u pasua në vitin 1997 nga Këshilli i Partneritetit Euro-Atlantik, i cili bashkon të gjithë aleatët dhe vendet partnere në zonën euro-atlantike. Bashkëpunimi dypalësh NATO-Armeni, filloi kur Armenia iu bashkua programit të Partneritetit për Paqe (PfP) në 1994. Armenia është një kontribues aktiv në operacionin e udhëhequr nga NATO në Kosovë. Programi i bashkëpunimit të Armenisë me NATO-n është përcaktuar në një Plan Veprimi të Partneritetit Individual (IPAP), i cili është rënë dakord bashkërisht. Gama e gjerë e IPAP do të thotë që Armenia bashkëpunon me NATO-n jo vetëm në sferën e mbrojtjes, por edhe në çështjet politike dhe të sigurisë, standardet demokratike, sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit.

Edhe këtu si në Azerbajxhan, NATO nuk ka asnjë rol të drejtpërdrejtë në negociatat që synojnë zgjidhjen e konfliktit të Nagorno-Karabakut, të cilat po zhvillohen në kuadër të Grupit Minsk të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE). Megjithatë, NATO inkurajon të gjitha palët që të vazhdojnë përpjekjet e tyre që synojnë një zgjidhje paqësore të konfliktit.

Që nga viti 2002, nga ana e saj, Armenia ka marrë pjesë në Procesin e Planifikimit dhe Rishikimit të PfP (PARP), i cili ndihmon në zhvillimin e aftësisë së forcave të Armenisë për të punuar me forcat e NATO-s në operacione. Një prioritet kyç për Armeninë është të sigurojë kontrollin demokratik të forcave të armatosura. NATO ka mbështetur gjithashtu futjen e personelit civil në Ministrinë Armene të Mbrojtjes. Në vitin 2008, Armenia iu bashkua Programit të NATO-s për Rritjen e Arsimit të Mbrojtjes (DEEP) për të ndihmuar në reformimin e institucioneve të saj profesionale të arsimit ushtarak. DEEP kontribuoi në hartimin e Konceptit të Arsimit Ushtarak Armen, zhvillimin e disa kurseve të specializuara të trajnimit dhe krijimin e Universitetit të Kërkimit të Mbrojtjes Kombëtare në Jerevan. Në vitin 2013, Ministria Armene e Mbrojtjes iu bashkua programit të NATO-s për Ndërtimin e Integritetit (BI). Pasi Armenia të përfundojë Procesin e Vetë-Vlerësimit dhe Rishikimit të NATO-s (i cili filloi në 2014), vendi do të përfitojë nga mbështetja e përshtatur e NATO-s BI për të përmirësuar praktikat e qeverisjes së mirë dhe për të reduktuar rreziqet e korrupsionit në sektorin e mbrojtjes. NATO dhe aleatët individualisht kanë mbështetur përpjekjet e Armenisë për të zhvilluar ndërveprimin me forcat e NATO-s të Batalionit Paqeruajtës Armen dhe për të mundësuar që ajo të bëhet një strukturë me mbështetje luftarake shoqëruese dhe njësi mbështetëse të shërbimit luftarak. Por edhe  Armenia gjithashtu  nga ana e saj ka kontribuar me trupa në Forcën e NATO-s në Kosovë (KFOR) që nga viti 2004. Nga viti 2009, Armenia gjithashtu mbështeti Forcën Ndërkombëtare të Asistencës për Sigurinë (ISAF) të udhëhequr nga NATO në Afganistan dhe, pas përfundimit të misionit të ISAF, mbështeti përpjekjet e udhëhequra nga NATO për të trajnuar, këshilluar dhe ndihmuar forcat afgane të sigurisë, në misionin Mbështetja e Vendosur (RSM). Kurse NATO mbështet Armeninë nëpërmjet një Fondi të Mirëbesimit, i cili ka objektivin e dyfishtë për të mbështetur çmilitarizimin, çmontimin dhe asgjësimin e automjeteve ushtarake të çmontuara, si dhe të ofrojë edukim për rrezikun e minave mbi mbetjet shpërthyese të luftës (ERW). Armenia punon me Qendrën e Koordinimit të Reagimit ndaj Fatkeqësive Euro-Atlantike të NATO-s (EADRCC) për të përmirësuar gatishmërinë dhe aftësitë e reagimit ndaj emergjencave, për t’u marrë me fatkeqësitë dhe kërcënimet asimetrike, për të përmirësuar planifikimin e emergjencës dhe për të kontribuar në operacionet ndërkombëtare të ndihmës ndaj fatkeqësive. NATO dhe Armenia kanë bashkëpunuar gjithashtu për krijimin e Qendrës Kombëtare të Menaxhimit të Krizave në Jerevan. Që nga viti 1993, Armenia është angazhuar me Programin e NATO-s Shkenca për Paqe dhe Siguri (SPS). Fushat kryesore për bashkëpunim kanë përfshirë mbrojtjen kundër agjentëve kimikë, biologjikë, radiologjikë dhe bërthamorë (CBRN), kundër terrorizmit dhe teknologjisë së përparuar. Armenia organizon një Javë vjetore të NATO-s, për të rritur ndërgjegjësimin publik për bashkëpunimin e NATO-s dhe Armenisë.

 Gjeorgjia aspiron të anëtarësohet në Aleancë

Gjeorgjia është një nga partnerët më të ngushtë të NATO-s në Kaukaz. Ajo aspiron të anëtarësohet në Aleancë. Me kalimin e kohës, një gamë e gjerë bashkëpunimi praktik është zhvilluar midis NATO-s dhe Gjeorgjisë, e cila mbështet përpjekjet për reforma të Gjeorgjisë dhe synimin e saj për integrimin euroatlantik. Gjeorgjia  nga ana e saj kontribuon në operacionin ‘Sea Guardian’ të udhëhequr nga NATO dhe bashkëpunon me aleatët dhe vendet e tjera partnere në shumë fusha të tjera.

Gjeorgjia rifitoi pavarësinë në vitin 1991. Një vit më pas, NATO vendosi marrëdhënie me Gjeorgjinë  kur ajo u bashkua me Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut. Ky forum për dialog u pasua në vitin 1997 nga Këshilli i Partneritetit Euro-Atlantik, i cili bashkon të gjithë aleatët dhe vendet partnere në zonën euro-atlantike. Bashkëpunimi praktik dypalësh filloi kur Gjeorgjia iu bashkua Partneritetit për Paqe (1994) dhe u thellua pas “Revolucionit të Trëndafilave” në 2003, kur qeveria e re avancoi më tej për reforma më ambicioze. Aleatët ranë dakord në Samitin e Bukureshtit të vitit 2008 që Gjeorgjia do të bëhet anëtare e NATO-s, me kusht që të plotësojë të gjitha kërkesat e nevojshme, ky vendim që atëherë është rikonfirmuar në samitet e njëpasnjëshme të NATO-s. Pas krizës Rusi-Gjeorgji në gusht 2008, aleatët vazhdojnë të mbështesin integritetin territorial dhe sovranitetin e Gjeorgjisë brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht dhe i bëjnë thirrje Rusisë të anulojë njohjen e rajoneve gjeorgjiane të Abkhazisë dhe Osetisë së Jugut si shtete të pavarura. Që nga viti 2008, Komisioni NATO-Gjeorgji (NGC) ofron kornizën për dialog të ngushtë politik dhe bashkëpunim në mbështetje të përpjekjeve për reforma dhe aspiratave euro-atlantike. Përgatitjet për anëtarësim eventual janë çuar përpara përmes zhvillimit dhe zbatimit të Programeve Kombëtare Vjetore të njëpasnjëshme. Në korrik 2018, krerët e shteteve dhe qeverive u takuan me Gjeorgjinë dhe miratuan një Deklaratë që shënoi dhjetëvjetorin e NGC. Në Samitin e NATO-s të vitit 2014 në Uells, u lançua një paketë e konsiderueshme masash për të forcuar aftësinë e Gjeorgjisë për të mbrojtur veten dhe për të avancuar përgatitjet e saj për anëtarësim. Hapat e mëtejshëm për të ndihmuar në forcimin e aftësive mbrojtëse u morën në samitet e NATO-s në Varshavë në 2016 dhe në Bruksel në 2018. Një paketë thelbësore e rifreskuar NATO-Gjeorgji (SNGP) me afate të reja kohore dhe ambicie të përditësuara u miratua në dhjetor 2020.

Një Zyrë Ndërlidhëse e NATO-s u krijua në Gjeorgji në vitin 2010 për të mbështetur përpjekjet reformuese të vendit dhe programin e saj të bashkëpunimit me NATO-n. Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s për Kaukazin dhe Azinë Qendrore është përgjegjës për koordinimin e përgjithshëm të politikës së partneritetit të NATO-s në këto dy rajone të rëndësishme strategjike. Përfaqësuesi Special punon ngushtë me udhëheqësit rajonalë për të rritur bashkëpunimin e tyre me Aleancën dhe ofron mbështetje të nivelit të lartë për punën e Zyrës Ndërlidhëse të NATO-s për Kaukazin në Tbilisi, Gjeorgji. Gjeorgjia ofron mbështetje të vlefshme për Operacionin ‘Sea Guardian’ të udhëhequr nga NATO.

Nga ana tjetër, Gjeorgjia kontribuoi me trupa në Forcën e Kosovës (KFOR) nga viti 1999 deri në vitin 2008. Gjeorgjia ishte një nga kontribuuesit më të mëdhenj të trupave të vendeve joanëtare të NATO-s në Forcën Ndërkombëtare të Asistencës për Sigurinë në Afganistan, e cila përfundoi misionin e saj në vitin 2014. Ajo ishte gjithashtu një nga kontribuuesit kryesorë të përgjithshëm në misionin vijues Resolute Support (2015-2021) për të trajnuar, këshilluar dhe ndihmuar forcat afgane. Gjeorgjia mori pjesë në Operacionin ‘Active Endeavour’, një operacion kundër-terrorist i mbikqyrjes detare në Detin Mesdhe, kryesisht përmes shkëmbimit të inteligjencës. Që nga viti 2016, vendi mbështet ndërgjegjësimin e situatës detare në kontekstin e operacionit detar ‘Sea Guardian’.

NATO nga ana e saj ka reaguar ndaj krizës Rusi-Gjeorgji. Në një takim urgjent më 19 gusht 2008, ministrat e Jashtëm të NATO-s bënë thirrje për një zgjidhje paqësore dhe të qëndrueshme të konfliktit bazuar në respektimin e pavarësisë, sovranitetit dhe integritetit territorial të Gjeorgjisë. Ata shprehën keqardhje për përdorimin e forcës, e cila nuk është në përputhje me angazhimet për zgjidhjen paqësore të konflikteve që si Gjeorgjia ashtu edhe Rusia kanë marrë në bazë të Partneritetit për Paqe si dhe marrëveshjeve të tjera ndërkombëtare. Aleatët shprehën shqetësim të veçantë për veprimet joproporcionale ushtarake të Rusisë në rajonet separatiste të Osetisë së Jugut dhe Abkhazisë, duke bërë thirrje për tërheqjen e menjëhershme të trupave të saj nga zonat siç kërkohet sipas kushteve të marrëveshjes me gjashtë pika të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian. Me kërkesën e Gjeorgjisë, aleatët ranë dakord të ofrojnë mbështetje në një sërë fushash, siç janë vlerësimin e dëmeve në infrastrukturën civile dhe gjendjen e ministrisë së mbrojtjes dhe forcave të armatosura; mbështetja e rivendosjes së sistemit të trafikut ajror; dhe këshillimin për çështjet e mbrojtjes kibernetike. Më 27 gusht 2008, aleatët dënuan dhe bënë thirrje për anulimin e vendimit të Rusisë për të njohur rajonet e Osetisë së Jugut dhe Abkhazisë të Gjeorgjisë si shtete të pavarura. Ata vazhdojnë të mbështesin integritetin territorial dhe sovranitetin e Gjeorgjisë brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht. Ata nuk i njohin zgjedhjet që janë zhvilluar që atëherë në rajonet e shkëputura, as nënshkrimin e të ashtuquajturave traktate midis Rusisë dhe këtyre rajoneve. Aleatët mirëpresin përpjekjet e Gjeorgjisë për të kërkuar një zgjidhje për krizat me rajonet e Osetisë së Jugut dhe Abkhazisë me mjete paqësore. Ata gjithashtu mirëpresin hapat që Gjeorgjia ka ndërmarrë në mënyrë të njëanshme ndaj Rusisë në vitet e fundit.

 

Fraksion.com