Çfarë do të thotë Zelensky kur flet për neutralitet?

Në një intervistë të dielën me gazetarët rusë, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky foli gjerësisht për një pikë të rëndësishme në negociatat e mundshme të paqes: mundësinë e neutralitetit për Ukrainën.

“Ne jemi të gatshëm ta pranojmë këtë”, tha Zelensky. “Kjo është pika më e rëndësishme.”

Zelensky dhe zyrtarët ukrainas kanë thënë prej kohësh se janë të gatshëm të flasin për neutralitetin e Ukrainës nëse NATO nuk është e gatshme ta pranojë vendin si anëtar të aleancës.

Kjo, në teori, do të përmbushte një nga kërkesat e presidentit rus Vladimir Putin: që Ukraina të heqë dorë nga aspiratat e saj për NATO.

Por nuk është aq e thjeshtë sa kaq. Zelensky gjithashtu e ka bërë të qartë se Ukraina do të refuzonte “neutralitetin” pa garanci ligjërisht të detyrueshme sigurie. Dhe me Ukrainën nën pushtimin nga Rusia, udhëheqësi ukrainas ka thënë se nuk është i interesuar për premtimet boshe.

“Unë jam i interesuar të sigurohem që të mos jetë vetëm një copë letër a la Memorandumi i Budapestit,” tha ai.

Zelensky i referohej një momenti pak të kujtuar në historinë e pas Luftës së Ftohtë. Me rënien e BRSS, Ukraina – të paktën në letër – kishte në zotërim rezervën e tretë bërthamore më të madhe në botë.

Rusia ruajti kontrollin operacional të këtyre armëve, por Ukraina nënshkroi një marrëveshje në 1994 për të hequr dorë nga armët bërthamore të stacionuara në territorin e saj në këmbim të garancive të sigurisë, duke përfshirë mbrojtjen e integritetit territorial dhe pavarësisë politike të Ukrainës. Kjo është diçka që Rusia, nënshkruese e Memorandumit të Budapestit, e shkeli me vendosmëri me aneksimin e Krimesë në 2014 dhe pushtimin e Ukrainës në shkurt.

Mykhailo Podolyak, një këshilltar i lartë i Zelensky, ka thënë se garancitë e sigurisë duhet, në thelb, të përfshijnë një angazhim nga garantuesit për të ndihmuar Ukrainën në rast agresioni.

Dhe është e rëndësishme të shtohet se neutraliteti – i një lloji që Putini mund ta shohë të këndshëm – nuk është diçka që Zelensky thjesht mund ta ofrojë. Aspirata për anëtarësim në NATO është e sanksionuar në kushtetutën e Ukrainës.

Kjo është ajo ku Zelensky u dha intervistuesve rusë një mësim të vogël për proceset demokratike të Ukrainës. Garancitë e sigurisë, shpjegoi ai, do të duhej të pasoheshin nga një referendum në Ukrainë.

“Pse? Sepse ne kemi një ligj për referendumet”, tha Zelensky. “Ne e kemi kaluar. Ndryshimet e këtij apo atij statusi… Dhe garancitë e sigurisë presupozojnë ndryshime kushtetuese. E kupton, apo jo? Ndryshimet kushtetuese.”

Dhe këtu qëndron dallimi. Rusia ka një sistem politik të ndërtuar rreth një njeriu – Putinit – dhe Zelensky është kreu i një shteti demokratik. Edhe nëse neutraliteti është në tryezën e bisedimeve, populli ukrainas do të duhet të thotë fjalën e tij./Nathan Hodge, CNN

Fraksion.com