Plani i Rusisë për të tërhequr Azerbajxhanin

Nga Ekaterina Zolotova 

Moska po bën çmos për të joshur Bakun që t’i bashkohet aleancës së saj euroaziatike.

Rusia shpenzoi pjesën më të madhe të vitit 2021 duke u përpjekur të rivendoste tamponët që humbi pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Ajo vendosi trupa në kufirin e saj perëndimor me Ukrainën, rriti integrimin me Bjellorusinë, vazhdoi misionin e saj paqeruajtës në Kaukaz dhe thelloi bashkëpunimin me vendet e Azisë Qendrore. Në vitin 2022, Moska do të zhvendosë fokusin e saj në një vend në Kaukazin e Jugut që ka balancuar mes Perëndimit dhe Rusisë prej vitesh: Azerbajxhani. Dhe do ta bëjë këtë duke përdorur Bashkimin Ekonomik Euroaziatik, një bllok rajonal post-sovjetik që dominon, si një mjet shtrëngimi.

Dora e Fshehur

Muajin e kaluar, presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev vizitoi Brukselin me ftesë të Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s. Gjatë takimit të tyre, Aliyev tha se Azerbajxhani është një partner i besueshëm i NATO-s dhe mban lidhje të ngushta me aleatët e NATO-s, veçanërisht me Turqinë. Komentet si këto irritojnë Kremlinin, i cili dëshiron të kufizojë sa më shumë praninë e NATO-s përgjatë periferisë së saj. Azerbajxhani është një pjesë kritike e kësaj strategjie, pasi ndan Rusinë nga forcat e NATO-s në Turqi.

Zonat Bufere të Rusisë

Kohët e fundit, Moska ka përdorur një kombinim të bashkëpunimit ekonomik dhe përfshirjes ushtarake (në formën e operacionit të saj paqeruajtës në Nagorno-Karabakh) për të ruajtur terrenin e saj në Kaukaz. Por duke marrë parasysh problemet e saj ekonomike në thellim dhe shumëllojshmërinë e prioriteteve të tjera, aftësia e Rusisë për të konkurruar për ndikim ekonomik këtu po dobësohet. Për shembull, ajo përbën vetëm 5 për qind të eksporteve të Azerbajxhanit, ndërsa Italia dhe Turqia (të dyja vendet e NATO-s) përbëjnë përkatësisht 30 për qind dhe 18 për qind. Baku po rrit gjithashtu bashkëpunimin ushtarak me Turqinë, e cila mbështeti Azerbajxhanin në luftën e vitit 2020 në Nagorno-Karabakh.

Moska, megjithatë, ka një dorë të fshehur për të luajtur. Azerbajxhani është shumë i varur nga eksportet e naftës dhe gazit në Perëndim. Sot, rreth 68 për qind e eksporteve totale të vendit janë naftë bruto dhe produkte të lidhura me to, dhe 15.9 për qind janë gazra nafte dhe hidrokarbure të tjera të gazta. Kremlini, i cili i kupton më mirë se shumica grackat e mbështetjes kaq shumë në eksportet e energjisë, ka të ngjarë të parashikojë që Baku do të dëshirojë të diversifikojë shitjet e saj jashtë shtetit për të zvogëluar cenueshmërinë e saj ekonomike. Por kjo do të jetë e vështirë për një vend si Azerbajxhani, duke marrë parasysh nivelin e konkurrencës dhe mungesën e kërkesës për produktet e tij joenergjetike. Kështu, në prag të vizitës së presidentit të Azerbajxhanit në Bruksel, Kremlini i kujtoi Bakut përfitimet e partneritetit të tij.

Vetëm disa ditë përpara se Aliyev të nisej për në takimin e NATO-s, kryetari i nderit i Këshillit Ekonomik Euroaziatik, një organ rregullator i Bashkimit Ekonomik Euroaziatik, tha se Azerbajxhani mund të fitonte statusin e vëzhguesit në bllok, anëtarësimi i të cilit përfshin Rusinë, Bjellorusinë, Kazakistanin, Kirgistani dhe Armenia. Anëtarësimi në bashkimin doganor të bllokut mund të ketë përfitime të konsiderueshme për Azerbajxhanin, i cili merr rreth 18 për qind të importeve të tij nga Rusia.

Moska ka dhënë gjithashtu sugjerime delikate diku tjetër për avantazhet e bashkëpunimit të saj. Publikime të ndryshme të mediave ruse së fundmi kanë reklamuar lidhjet e forta midis Azerbajxhanit dhe anëtarëve të EAEU. Për shembull, filiali i Azerbajxhanit i faqes ruse të Sputnik News shtypi një artikull muajin e kaluar duke theksuar përfitimet e anëtarësimit. Sipas botimit, anëtarësimi i Azerbajxhanit në EAEU do të rriste eksportet e vendit në sektorin bujqësor dhe jo-naftëtar me 280 milionë dollarë. Ai gjithashtu pretendonte se anëtarësimi mund të rriste produktin e brendshëm bruto të Azerbajxhanit me 0.6 për qind mbi nivelet aktuale dhe se çdo banor i Azerbajxhanit do të përfitonte me 1013 dollarë – një shumë e konsiderueshme në një vend GDP-ja për frymë e të cilit është vetëm 4202 dollarë.

Kremlini gjithashtu përmendi kohët e fundit një studim të vitit 2018 nga Qendra Analitike për Qeverinë e Federatës Ruse që zbuloi se pothuajse 40 për qind e komunitetit të biznesit të Azerbajxhanit do të mirëpriste marrëdhënie më të ngushta ekonomike me EAEU. Këto shifra, shpreson Kremlini, do të tingëllojnë tërheqës në një vend, ekonomia e të cilit po rimëkëmbet nga pandemia, por ngadalë. Megjithëse Azerbajxhani vuajti nga efektet ekonomike të pandemisë më pak se fqinjët e tij – kryesisht për shkak të eksporteve të tij të energjisë – papunësia, varfëria dhe emigracioni (kryesisht në Rusi) mbeten probleme të rëndësishme.

Tregtia e Azerbajxhanit

Megjithatë, Rusia e di se nuk mund të mbështetet vetëm në tregun e brendshëm të EAEU-së për të tërhequr Azerbajxhanin, pasi edhe ekonomitë e disa prej anëtarëve të tjerë të bllokut janë në vështirësi. Kështu, EAEU është në bisedime për një marrëveshje të përhershme të tregtisë së lirë me Iranin. (Të dy palët nënshkruan një marrëveshje të përkohshme tregtare në 2018.) Blloku gjithashtu ka marrëveshje të tregtisë së lirë me Serbinë, Vietnamin dhe Singaporin, dhe deri në vitin 2025, India, Izraeli dhe Egjipti do të shtohen në listë. Kjo do të thotë se duke iu bashkuar bllokut, Azerbajxhani do të ketë akses në një numër tregjesh shtesë, jo vetëm në ato të pesë anëtarëve të tij.

Një përfitim tjetër është se do të ndihmonte në zbutjen e armiqësive me rivalin historik të Azerbajxhanit, Armeninë. Kryeministri armen, Nikol Pashinyan tha se vendi i tij nuk do të kundërshtonte pranimin e Azerbajxhanit nëse ai do të kontribuonte për paqen rajonale. Deklarata është një degë ulliri e qartë duke pasur parasysh përplasjet e shpeshta mes dy vendeve.

Pengesat

Por ka edhe pengesa në rrugën e Rusisë për të tërhequr Azerbajxhanin në EAEU. Së pari, marrja e anëtarësimit, apo edhe statusi i vëzhguesit, mund të jetë një proces i gjatë që kërkon konsensus midis të gjithë anëtarëve të EAEU. Duke pasur parasysh kërkesat ligjore për t’u bashkuar me bllokun, si dhe tensionet e vazhdueshme me Armeninë, negociatat mund të ndërlikohen. Moskës mund t’i duhet të kujdeset për Azerbajxhanin për një kohë për ta mbajtur atë të interesuar, gjë që është e vështirë të bëhet duke pasur parasysh konkurrencën në rajon.

Së dyti, Baku duhet të marrë parasysh reagimet e aleatëve të tjerë të saj. Azerbajxhani po rrit tregtinë me vendet evropiane dhe aleatët e ngushtë me Turqinë. Ajo preferon të balancojë mes Perëndimit dhe Rusisë, në vend që të mbajë anë.

Së treti, EAEU ka problemet e veta të brendshme. Shtetet anëtare nuk pajtohen për një sërë çështjesh dhe nuk janë gjithmonë të gatshme të pranojnë për të kapërcyer ndarjet e tyre. Është gjithashtu duke konkurruar për ndikim me Komonuelthin e Shteteve të Pavarura, një tjetër institucion i udhëhequr nga Rusia që përbëhet nga kombe post-sovjetike. Për më tepër, tregu i përbashkët i EAEU-së është ende në zhvillim, me çështje mbi funksionimin e tregut të përbashkët të gazit dhe energjisë dhe migrimin nga vendet më pak të zhvilluara në vendet më të zhvilluara.

Në fund të fundit, Azerbajxhani duhet të shohë përfitimet e anëtarësimit; Azerbajxhani mesatarisht duhet të mbështesë procesin e integrimit; dhe nuk duhet të ketë kufizime për lëvizjen e lirë të mallrave, madje edhe përmes rajonit të Nagorno-Karabakut të përfshirë nga konflikti. Pa përmbushur këto kushte, Azerbajxhani nuk ka gjasa të dëshirojë të bashkohet me bllokun. Do të jetë e vështirë të arrihet në afat të mesëm, por për Moskën, kjo është koha më e mirë për të bërë lëvizjen e saj, pasi Baku kërkon partnerë të besueshëm për të ringjallur ekonominë e saj dhe partnerët e saj tradicionalë janë të zhytur në problemet e tyre. Tërheqja e Azerbajxhanit në EAEU do të ishte një fitore për Kremlinin. Nuk është një rrugë e lehtë, por është ajo që Moska do të ndjekë gjatë gjithë vitit të ardhshëm./GPF

 

Fraksion.com