Debati mbi “Amerikën së pari”

Nga George Friedman 

Që nga vitet 1930, ka pasur një debat në Shtetet e Bashkuara mbi një politikë të jashtme të bazuar në “America First”, një politikë nacionaliste që i jep përparësi objektivave të SHBA-së mbi të tjerat. Është një ide që në periudha të ndryshme ka qenë qendrore për demokratët dhe republikanët. Qëndrimet kanë variuar nga e djathta që kërkon që SHBA të mos marrë përgjegjësinë për fatin e kombeve të tjera, dhe e majta që dënon Shtetet e Bashkuara për të vepruar si polici botërore. E majta ka mbështetur një strategji që Shtetet e Bashkuara duhet të mbeten të përfshira në botë përmes aleancave. Në të djathtë, ka pasur besimin se SHBA-ja duhet të mbetet e përfshirë në botë, në mënyrë që, për shembull, të mundë komunizmin. Ajo ka marrë karakterin e një parimi moral dhe të veprimit të matur në të dyja prirjet ideologjike dhe si një detyrim moral edhe në të dyja.

Çështja e marrëdhënies së duhur të Shteteve të Bashkuara me pjesën tjetër të botës ka qenë një çështje qendrore që nga themelimi i Amerikës. Thomas Jefferson paralajmëroi kundër ngatërrimit të aleancave, ndërsa Xhorxh Uashingtoni dhe Benjamin Franklin po manovronin në përpjekje për të përfshirë Francën në Revolucionin Amerikan. Amerika u themelua si një alternativë ndaj Evropës dhe një rend i ri i epokave. Ishte gjithashtu një komb në mesin e shumë njerëzve dhe për njëfarë kohe një komb shumë i dobët. Marrëdhënia amerikane me botën ka qenë gjithmonë e paqartë si çështje praktike dhe morale dhe në periudha të ndryshme për të dyja palët.

Nocioni modern i Amerikës së pari u shfaq në vitet para Luftës së Dytë Botërore. Shtetet e Bashkuara ishin tërhequr në Luftën e Parë Botërore, në shumë mënyra kundër vullnetit të saj, dhe pikëpamja e përgjithshme dhe e arsyeshme ishte se pak fitohej nga lufta, e cila ishte gati të rindizej. E majta e pa ndërhyrjen kundër Hitlerit si një detyrim moral. E djathta argumentoi se detyrimi kryesor moral i Shteteve të Bashkuara ishte për mirëqenien e amerikanëve dhe se nëse ndërhyrja ishte një domosdoshmëri morale, Stalini do të ishte një objektiv më i përshtatshëm.

Shtetet e Bashkuara supozuan se oqeanet që ndajnë SHBA-në nga Evropa do ta mbronin Amerikën nga marrëzitë e Evropës. Problemi me këtë arsyetim ishte se nuk do të ishte. Ndërsa Hitleri pushtoi Francën dhe nisi një luftë kundër Evropës, u shfaq një rrezik i madh. Britania kishte marinën më të fuqishme në botë. Nëse Gjermania mundte Britaninë, ajo mund të merrte kontrollin e anijeve të saj, dhe pasoi që ajo të merrte kontrollin e Atlantikut të Veriut dhe të përbënte një kërcënim ekzistencial për Shtetet e Bashkuara. Lëvizja Amerika e Parë e pa ndërhyrjen si një akt bamirësie, jo si një imperativ strategjik. Amerika e Parë mbivlerësoi sigurinë e Shteteve të Bashkuara në një botë të rrezikshme. Izolacioni ishte i rrezikshëm.

Pas Luftës së Dytë Botërore, pikëpamja amerikane ishte se kostoja e jetëve amerikane ishte rezultat i dështimit për të vepruar më shpejt kundër Gjermanisë dhe Japonisë. Si rezultat, ajo reagoi ndaj fuqisë sovjetike duke zvogëluar forcën e saj të kohës së luftës, por kurrë nuk u demobilizua. Shtetet e Bashkuara krijuan aleancën më të ndërlikuar të mundshme, NATO-n, dhe ndërmorën një politikë sipas së cilës, siç tha Presidenti John Kennedy, “ne do të paguajmë çdo çmim, do të mbajmë çdo barrë, do të përballojmë çdo vështirësi, do të mbështesim çdo mik, do të kundërshtojmë çdo armik për të siguruar. mbijetesën dhe suksesin e lirisë.” Ky ishte, sigurisht, angazhimi më ekstrem që mund të bënte çdo komb. Ishte vazhdimi logjik i intervencionimit liberal dhe hapi derën për një sërë luftërash, duke filluar nga Vietnami, që vazhdojnë edhe sot e kësaj dite. Dhe ai u mbështet në përgjithësi nga krahu i djathtë. Izolacionizmi dhe Amerika e Para ishin diskredituar, duke u parë siç kishin qenë si parime imorale, dhe angazhimi i madh i Kenedit ishte thjesht përmbledhja e interesit amerikan.

Në Vietnam, lufta nuk shkoi as keq e as mirë. Thjesht shkoi. Dhe ndërsa shkoi, gjendja shpirtërore që përmbahej në deklaratën e Kenedit u vyshk.  Doktrina Kennedy u sulmua nga e majta, e cila argumentoi se SHBA, duke marrë përgjegjësinë për botën, ishte bërë një përbindësh imperialist, duke bërë një luftë të pamëshirshme që nuk ishte punë e saj. Pikëpamja shkonte përtej Vietnamit, te nocioni se ndikimi dhe fuqia amerikane në mbarë botën po shfrytëzonte dhe shtypte të drejtat e kombeve të tjera. E majta bëri rastin për tërheqjen amerikane nga bota, jo si një doktrinë Amerika e Parë, por si një doktrinë me të cilën ishte imorale që Shtetet e Bashkuara të ishin policia botërore. Mënjanë nuancat, zbatimi praktik ishte Amerika e Parë pa festimin e Amerikës.

Ndërhyrja në fjalimin e Kenedit ishte një reagim kundër Amerikës së Parë të para Luftës së Dytë Botërore. Nën sulmin nga e majta, parimi mbijetoi. Shtetet e Bashkuara kanë kaluar më shumë kohë në luftë që nga viti 2000 sesa në çdo shekull të mëparshëm në total. (Dhe që nga 11 shtatori, ajo ka zhvilluar luftë kryesisht pa sukses.) Koha nuk është  fuqi, por ajo ende riformëson të kuptuarit e kombit për veten.

Amerika e Para është një doktrinë e arsyeshme e vetëkuptueshme nëse do të thotë vendosja e interesave amerikane në qendër të shqyrtimit. Çdo komb në botë vendos interesat e veta në radhë të parë. Aleancat duhet t’i shërbejnë interesit kombëtar, ashtu si edhe izolimi. Asnjëra nuk është vetë doktrina strategjike. Ato janë mjete për një qëllim. Qeveria ka detyrim moral të mbrojë kombin. Ndonjëherë kjo kërkon aleatë dhe ndonjëherë luftë, por për të ndërmarrë vizionin e Kenedit do të ishte krijimi i një sërë detyrimesh që mund të thyejnë një komb dhe në fakt i kanë kushtuar shumë Shteteve të Bashkuara.

Dhe nëse ideja që amerikanët të vënë Amerikën në vend të parë është e vetëkuptueshme, atëherë ajo që do të thotë kjo në praktikë është delikate dhe komplekse. Izolacionistët në të djathtë menduan se Shtetet e Bashkuara ishin të pathyeshme në qëndrimin e tyre. Izolacionistët e së majtës i mendonin Shtetet e Bashkuara një shtypës brutal. Të dyja analizat ishin të thjeshta, të dëmshme dhe të pavërteta. Por në themel të çdo strategjie kombëtare duhet të jetë kuptimi i interesit kombëtar, i cili nuk është asnjëherë i thjeshtë dhe as i vetëkuptueshëm. Dhe sfidon ideologjitë e thjeshtuara. Bota është një vend i rrezikshëm, dhe edhe nëse nuk duam luftë, lufta mund të na dojë. Dhe një parim moral që kërkon luftë të vazhdueshme është i padurueshëm.

Çështja është gjithmonë se çfarë do të bëjmë tani. Jo atë që kemi bërë më parë, madje as atë që do të bëjmë më vonë. E ardhmja na befason gjithmonë. Çështja është të jemi të zhytur në mendime dhe delikate dhe të vendosim gjithmonë Amerikën në vend të parë, gjë që mund të na çojë në shumë pjesë të botës. Amerika e para nuk është izolacionizëm, është angazhimi ynë moral ndaj kombit./GPF

Fraksion.com