Avantazhi më i madh i Rusisë në Afrikë

Nga Ekaterina Zolotova dhe Abubakar Alhassan

 

Zbulimi rreth aktiviteteve të Moskës në kontinent i jep asaj më shumë kredi sesa meriton.

Kohët e fundit është folur shumë për praninë në rritje të Rusisë në Afrikë, dhe në të vërtetë, ajo ka shumë operacione ushtarake dhe ekonomike në të gjithë kontinentin. Mercenarët rusë janë të pranishëm në disa vende afrikane, duke përfshirë Libinë dhe Republikën e Afrikës Qendrore. Moska është në bisedime për forcimin e bashkëpunimit ushtarak me Mozambikun dhe ndërtimin e një baze të re ushtarake në Sudan. Dhe vetëm në tre muajt e fundit, Kremlini nënshkroi marrëveshje bashkëpunimi ushtarak me Nigerinë dhe Etiopinë. Megjithatë, duke pasur parasysh madhësinë relative të pranisë së Rusisë këtu dhe problemet themelore me të cilat do të përballet nëse dëshiron të rrisë përfshirjen e saj më tej, shqetësimet që vendet perëndimore kanë ngritur mbi angazhimin e Moskës në kontinent janë të tepërta. Fuqitë e tjera të jashtme – më së shumti, Shtetet e Bashkuara, Evropa dhe Kina – kanë baza shumë më të mëdha në kontinent dhe ka pak arsye për të pritur që kjo të ndryshojë së shpejti.

Interesat ruse

Përfshirja e Rusisë në Afrikë filloi me të vërtetë pas Luftës së Dytë Botërore. Bashkimi Sovjetik u bë një aleat kyç për shumë shtete të reja afrikane gjatë Luftës së Ftohtë, duke ofruar mbështetje financiare dhe politike si një mbrojtës i lëvizjeve çlirimtare antikoloniale. Në vitet 1960-70, Bashkimi Sovjetik kishte vendosur marrëdhënie diplomatike me pothuajse të gjitha shtetet e pavarura të Afrikës. Ai gjithashtu rriti sasinë e ndihmës që u dha shteteve afrikane, jo vetëm në formën e kredive, por edhe investimeve në sektorin industrial. Në mesin e viteve 1980, Bashkimi Sovjetik kishte kontribuar në zhvillimin e rreth 300 ndërmarrjeve industriale, 155 objekteve bujqësore dhe rreth 100 institucioneve arsimore. Projektet kryesore të përbashkëta në Afrikën Sub-Sahariane përfshinin hidrocentralin Capanda në Angola (një nga hidrocentralet më të mëdhenj në kontinent), kompleksin më të madh të minierave të boksitit në Guine, një fabrikë minierash dhe përpunimi në Kongo dhe një fabrikë çimentoje në Mali. Bashkimi Sovjetik kishte ndërtuar gjithashtu baza detare dhe objekte logjistike në Somali, Etiopi, Egjipt, Libi, Tunizi, Angola dhe Guine.

Megjithatë, niveli i angazhimit ra pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Rusia tërhoqi shumë nga burimet e saj financiare dhe ushtarake, të cilat nevojiteshin për të ndihmuar në ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në vend. Ndërkohë, disa prej regjimeve të mbështetura nga sovjetikët në kontinent filluan të shemben ndërsa vendet iu nënshtruan tranzicioneve politike. Shtetet afrikane zhvilluan lidhje më të thella me Shtetet e Bashkuara dhe më pas Kinën – vende që ishin të gatshme dhe të afta të siguronin investimet për të cilat kombet afrikane kishin shumë nevojë. Megjithatë, me kalimin e kohës, Rusia u bë gjithnjë e më e interesuar në rivendosjen e statusit të saj të fuqisë globale, veçanërisht pasi iu bashkua përleshjes në Siri, një vend tjetër që ka qenë në qendër të konkurrencës globale të fuqisë.

Për Moskën, pra, një nga qëllimet e saj në angazhimin në Afrikë është të ringjallë reputacionin e saj si një fuqi e madhe. Por këtu ka edhe interesa të tjera gjeopolitike dhe kryesori ndër to është marrja e aksesit në Detin Mesdhe. Kremlini pranon se prania në Afrikën e Veriut do t’i mundësonte të forconte ndikimin e tij ushtarak dhe ekonomik në Mesdhe dhe t’i jepte akses në rrugët kryesore tregtare. Rusia gjithashtu e sheh furnizimin me burime energjetike në Evropë nga Afrika, veçanërisht Libia, si një kërcënim për rëndësinë e saj në tregun evropian të energjisë.

Rusia posaçërisht dëshiron të forcojë praninë e saj në Afrikën verilindore. Këtu, ajo sheh një mundësi për të rritur eksportet e armëve, një burim kyç i të ardhurave joenergjetike për buxhetin rus, në vende si Egjipti dhe Sudani, të cilët tashmë janë blerësit kryesorë të armëve ruse. Në vitin 2020, Sudani nënshkroi një marrëveshje për të ndërtuar një bazë detare ruse në Detin e Kuq – e cila do t’i jepte Moskës akses më të madh në Kanalin shumë të rëndësishëm të Suezit, një pikë mbytjeje përmes së cilës kalon 10 për qind e tregtisë detare në botë – edhe pse autoritetet sudaneze janë tani duke u përpjekur të rinegociojë kushtet e marrëveshjes. Të kesh një prani më të madhe si në Mesdhe ashtu edhe në Detin e Kuq do të rriste ndikimin e Kremlinit mbi NATO-n, me të cilën marrëdhëniet kanë qenë veçanërisht të tensionuara kohët e fundit.

Ndërkohë, me interes janë edhe zonat perëndimore, jugore dhe qendrore të Afrikës të pasura me burime. Afrika perëndimore dhe qendrore kanë depozita të mëdha kobalti, diamantesh dhe bakri, përveç naftës dhe gazit, si dhe tokave të rralla dhe metaleve të çmuara si platini, paladiumi, ari dhe minerali i uraniumit. Edhe pse Rusia ka rezervat e veta të konsiderueshme të shumë prej këtyre burimeve, nxjerrja e tyre nuk është e lehtë apo e lirë. Minierat e uraniumit, për shembull, janë shumë më pak të kushtueshme në Afrikë dhe kostoja e prodhimit të naftës në Rusi është rritur për të katërtin vit radhazi. Ndërkohë, depozitat ruse të arit, diamanteve dhe uraniumit po shterohen me shpejtësi.

Përveç kësaj, Afrika është një destinacion në rritje për mallrat ruse, veçanërisht për eksportet joenergjetike. Ndërsa lista e tregjeve të mundshme të Rusisë po zvogëlohet për shkak të sanksioneve perëndimore, vendet afrikane kanë mbetur pak a shumë të hapura për të bërë biznes me Moskën. Kështu, kontinenti është një treg gjithnjë e më i rëndësishëm për eksportet ruse – duke filluar nga produktet bujqësore deri te mallrat më të sofistikuara si pajisjet ushtarake. Edhe në vitin 2020, gjatë një pandemie globale, eksportet ruse në Afrikë u rritën me 7 për qind në 2.4 miliardë dollarë – kryesisht të përbërë nga grurë dhe armë, me Algjerinë dhe Egjiptin që janë blerësit më të mëdhenj. Kompanitë e mëdha minerare ruse si Alrosa, Rusal, NordGold, Uralchem ​​dhe Renova si dhe gjigantët e naftës dhe gazit Gazprom, Rosneft dhe Lukoil janë të gjitha aktive në Afrikë.

Kufijtë e Rusisë

Rusia, megjithatë, është larg arritjes së qëllimeve të saj atje. Pavarësisht disa sukseseve në industritë e përparuara, kompanitë ruse janë të përfshira kryesisht në sektorin me vlerë të ulët të shtuar. Dhe firmat që kanë një prani në Afrikë janë ndër më të mëdhatë dhe më të lidhurat me Rusinë, që do të thotë se mund të përballojnë rrezikun, duke e ditur se biznesi i tyre nuk do të ndikohet shumë nëse operacionet e tyre në Afrikë marrin një zhurmë. Për bizneset e vogla dhe të mesme, megjithatë, tregjet afrikane mbeten të paarritshme. Përveç kësaj, kompanitë ruse duhet të konkurrojnë me firma më të mëdha nga vendet që kanë lidhje të vendosura prej kohësh në rajon. Për më tepër, tregtia dypalëshe midis Rusisë dhe Afrikës si pjesë e tregtisë totale mbetet relativisht e ulët për të dyja palët – afërsisht 1 për qind (edhe pse pak më e lartë në Afrikën e Veriut). Për sa i përket qarkullimit tregtar dhe investimeve, Rusia është një lojtar shumë më i vogël se Kina, Shtetet e Bashkuara, Evropa dhe madje edhe Turqia dhe India e sapoardhur.

Eksportet e Afrikës në Rusi

Importet afrikane nga Rusia

Prania ushtarake e Rusisë në Afrikë është gjithashtu e kufizuar. Megjithëse është një ofrues i rëndësishëm armësh – më shumë se një e treta e të gjitha furnizimeve me armë në Afrikë vijnë nga Rusia, ndërsa vetëm 14 për qind vijnë nga konkurrentët francezë të Moskës – ajo nuk ka qenë në gjendje ta përkthejë këtë në një bashkëpunim më të thellë që do t’i jepte ndikim Kremlinit mbi vendimmarrje.

Prania e mercenarëve nga firma private ruse e sigurisë Wagner Group gjithashtu e ndërlikon situatën. Sipas raporteve, ka rreth 2,000 mercenarë rusë që trajnojnë ushtrinë në Republikën e Afrikës Qendrore, 2,000 të tjerë që veprojnë në bazën ajrore Jufra në Libi (plus të tjerë në një bazë ajrore dhe port në Sirte) dhe midis 160 dhe 300 në Mozambik. Këto shifra janë shumë të ulëta për të pasur ndonjë ndikim real. Thashethemet thonë se Rusia ka marrëveshje me disa vende për nxjerrjen e arit në këmbim të trajnimit të trupave vendase nga mercenarët. Pra, përveç stërvitjes ushtarake, mercenarët ka të ngjarë të ruajnë minierat ruse dhe operacionet e biznesit në këto vende. Kështu, është e vështirë të pretendosh se prania e tyre do të thotë se Rusia ka ndikim thelbësor këtu.

Prania dhe armët ruse në Afrikë

Në sferën ushtarake, Rusia nuk do të shkojë shumë më larg sesa furnizimi me armë dhe ofrimi i shërbimeve të Wagner-it, që të mos përfshihet në mosmarrëveshjet e shumta etnike dhe territoriale të rajonit. Përveç faktit se kjo nuk do të ishte në interesin e saj, lufta në vende kaq të largëta dhe të largëta do të ishte jashtëzakonisht e vështirë pa pasur baza dhe logjistikë në rajon.

Një nga pengesat më të mëdha të Rusisë për të rritur ndikimin e saj në kontinent është prania e konkurrentëve, veçanërisht vendet perëndimore dhe Kina, që kanë qenë në këtë treg për shumë më gjatë dhe mund të kenë më shumë kapital në dispozicion. Rusisë i mungon një qasje sistematike për zhvillimin e marrëdhënieve me vendet afrikane. Edhe pse Afrika është një fokus në rritje për zyrtarët rusë, diplomacia ruse është shumë më delikate dhe e kufizuar këtu sesa në rajone të tjera. Prandaj, reagimi i vëzhguesve perëndimorë ndaj aktiviteteve ruse në Afrikë të jep përshtypjen se Moska është një lojtar shumë më i madh se sa është në të vërtetë. Dhe ky perceptim – kur përdoret si mjet në negociata – mund të jetë në fakt avantazhi më i madh i Rusisë në Afrikë./GPF

 

Fraksion.com