Pse Australia refuzoi Francën

Nga George Friedman 

Vendimi i qeverisë australiane për t’u bashkuar me një konsorcium amerikano-britanik për të ndihmuar në ndërtimin e një aftësie nëndetëse bërthamore zemëroi Francën, përpjekjet e mëparshme të së cilës për këtë qëllim u braktisën. Për të rregulluar gjërat, Australia shpjegoi se kishte pasur vonesa të konsiderueshme në punën e Francës, duke përmendur çështje kulturore siç është prirja e Francës për të marrë pushimet në muajin gusht dhe për të mos dalë në takime në kohë. (Më e rëndësishmja është se Canberra besonte se një nën program bërthamor i plotësonte nevojat e tij më mirë sesa ato me naftë-elektrike.) Ishte një kontratë e madhe, dhe unë gjithmonë përgëzoj aftësinë e Francës për të qenë të zemëruar, si dhe paaftësinë e Australisë për ta përputhur atë.

Pas zhurmës, vendimi i Australisë ishte për gjeopolitikën, jo për kontratat. Kur u nënshkrua marrëveshja me Francën në vitin 2016, dhe në vitet para 2016 kur u negociua marrëveshja, bota dukej ndryshe nga ajo që duket sot. Sipas disave, Kina po evoluonte ekonomikisht, duke u fokusuar në tregtinë ndërkombëtare dhe duke evoluar drejt një lloj liberalizmi të brendshëm. Kina ishte një klient i madh për mineralet australiane dhe studentët kinezë po vërshonin në universitetet australiane. Australia e pa vendimin për të ndërtuar një flotë nëndetëse bërthamore si pjesë e modernizimit të flotës së saj sesa një përgatitje për një betejë të ardhshme. Australianët u rreshtuan me Shtetet e Bashkuara, por nuk ishin të detyruar të blinin teknologji amerikane. As Canberra nuk duhej ta merrte parasysh çështjen në kontekstin e mirëmbajtjes së linjave të saj të furnizimit.

Lufta nuk është e pashmangshme, as sipas mendimit tim të mundshëm. Por kombet duhet të përgatiten për skenarin më të keq. Blerja e pajisjeve nga Franca ngre pyetjen e synimeve dhe aftësive franceze në rast lufte. Në kohë paqeje, blerja e pajisjeve nuk bazohet domosdoshmërisht në një harmonizim të interesave ose një aftësie ose gatishmërie për të marrë pjesë në një konflikt të mundshëm. Një komb duhet të ketë një marrëdhënie gjithëpërfshirëse me një vend të mundshëm dhe të aftë për të ndarë rreziqet. Çmimi, me fjalë të tjera, nuk është çështja. Blerja e armëve duhet të jetë pjesë e një interesi sistematik dhe të përbashkët. Franca nuk i përshtatej këtij profili. Veprimi ose mosveprimi i saj nga pikëpamja e Australisë është i paparashikueshëm. Franca ka interesat e saj dhe nuk është e qartë se ato do të përafrohen me interesat e Australisë.

Në vitin 2016, kjo nuk ishte një çështje. Tani është.

Blerja e nëndetëseve lidh tre kombe ishuj. Britania dhe Australia janë qartë ishuj. Shtetet e Bashkuara, si fuqia dominuese në Amerikën e Veriut, janë gjithashtu një komb ishull. Lufta e Dytë Botërore ishte në thelb një luftë detare, edhe nëse shërbimet e tjera thithnin masën e viktimave. Shtetet e Bashkuara ishin burimi kryesor i materialit dhe fuqisë punëtore. Britania mund të mbijetonte vetëm nëse e merrte atë material nga Shtetet e Bashkuara, dhe nëse Britania binte, e ardhmja e Atlantikut dhe Shteteve të Bashkuara do të vihej në pikëpyetje. Shtetet e Bashkuara gjithashtu duhej të parandalonin Japoninë nga dominimi i Paqësorit. Që në fillim, ajo e pa Australinë si një mënyrë për të siguruar një bazë gjeografike për fillimin e një kundërsulmi në Paqësorin Perëndimor.

As Britania dhe as Australia nuk mund t’i rezistojnë një rajoni të Azisë-Paqësorit të dominuar nga Japonia ose një Atlantiku të dominuar nga Gjermania. Në skenarin më të keq të Uashingtonit, Shtetet e Bashkuara do t’i shihnin dy brigjet e saj në rrezik dhe kështu do të gjendeshin të izoluar nga bota. Një aleancë e krijuar rreth Britanisë, Australisë dhe Shteteve të Bashkuara, së bashku me peshën e Kanadasë dhe Zelandës së Re, bllokuan dominimin gjerman dhe japonez të oqeaneve dhe siguruan fuqi punëtore për t’u angazhuar në tokë dhe baza për energji ajrore. Interesat e të gjithë këtyre kombeve u përafruan. SHBA duhej të siguronte Britaninë dhe të bllokonte Japoninë për interesat e saj. Britania dhe Australia padyshim që duhej të mbanin territorin e tyre. Kishte mosmarrëveshje taktike, por marrëveshja strategjike ishte e qartë.

Me marrëveshjen e nëndetëseve (për të mos përmendur shumë veprime të tjera bashkëpunuese), logjika e Luftës së Dytë Botërore po rishfaqet, jo si luftë, por si një luftë e mundshme. Atlantiku nuk është sfiduar për momentin, por Britania tashmë është diferencuar nga Evropa përmes Brexit. Ajo ka luftuar së bashku me Shtetet e Bashkuara në shumë luftëra, sado të gabuara të mund të kenë qenë. Interesat e saj strategjikë në planin afatgjatë nuk lidhen me Evropën, por, siç ishte në vitet 1940, me Shtetet e Bashkuara.

Australia përballet me një kërcënim të mundshëm nga Kina, e cila po bën presion për qasje dhe kontroll të Paqësorit Perëndimor. Australia nuk mund të përballet vetëm me Kinën. Shtetet e Bashkuara nuk mund t’i japin Paqësorin tërësisht ose pjesërisht Kinës. Në rast të një lufte – përsëri e konsideroj këtë si të pamundur – Australia duhet të ketë një marrëdhënie me një fuqi që mund të bllokojë Kinën dhe që ka një imperativ për ta bërë këtë. Ashtu si në Luftën e Dytë Botërore, Australia duhet të jetë në gjendje të luajë një rol të rëndësishëm në luftë.

Kur e shikojmë në këtë mënyrë, mund të kuptojmë logjikën gjeopolitike në ndryshimin e Australisë në blerjen e nëndetëseve. Në një situatë në të cilën lufta është e largët, blerja e pajisjeve mund të trajtohet si blerje më vete. Kur lufta kalon nga e largëta në të pamundurën, ajo që nevojitet është një aleancë gjithëpërfshirëse në të cilën çdo blerje ndërton aleancën dhe në të cilën furnizimi është në interes të të gjitha vendeve të përfshira.

Franca ka interesa të kufizuara në Paqësor dhe sigurisht asnjë interes apo aftësi për të zhvilluar një luftë të zgjatur atje. Furnizimi i pjesëve për flotën nëndetëse mund të interpretohet nga Kina si një akt lufte, dhe nuk dihet se cili mund të jetë qëllimi dhe aftësia e Francës për të mbështetur flotën. Rrethanat e Australisë kanë ndryshuar që nga viti 2016, dhe për këtë arsye burimi i mbështetjes për flotën nëndetëse bëhet një çështje e interesit themelor kombëtar. Sigurisht, Franca kupton aq shumë, por e gjen të dobishme ta portretizojë veten si të tradhtuar.

Por shumë më interesante është të shikosh evolucionin e Five Eyes, (FVEY), konsorciumit të inteligjencës të Shteteve të Bashkuara, Britanisë, Australisë, Kanadasë dhe Zelandës së Re. Tre fuqitë kryesore kanë krijuar tashmë një aleancë që shkon përtej inteligjencës.

Pika më e rëndësishme është se po shfaqet një sistem shumë real i aleancës ndërkombëtare me qendër në oqean. NATO është ende atje, por misioni dhe aftësitë e saj në rast lufte janë të paqarta. Kjo aleancë anglishtfolëse ecën me hapa përpara. Ne duhet të lexojmë kundërshtimin e kontratës franceze në këtë dritë. Dhe ndoshta zemërimi i Francës, i cili shkon përtej një kontrate fitimprurëse të pamohueshme, ka të bëjë me këtë./GPF

Fraksion.com