Ish Jugosllavia. 30 vjet ballkanizim
MĂ« 25 qershor 1991 Sllovenia dhe Kroacia shpallĂ«n pavarĂ«sinĂ« nga Beogradi, nĂ« pĂ«rplasje me nacionalizmin e presidentit serb Millosheviç. Nisi kĂ«shtu seria e konflikteve mizore qĂ« i kemi rievokuar me historianĂ«t Stefano Bianchini dhe JoĆŸe Pirjevec.
MĂ« 25 qershor 1991, 30 vite mĂ« parĂ«, shkĂ«putja e SllovenisĂ« dhe e KroacisĂ« nga Jugosllavia hapi njĂ« sezon konfliktesh tĂ« armatosura tĂ« kulmuar me luftĂ«n mizore nĂ« Bosnje â HercegovinĂ«, e zgjatur nga 1992 deri mĂ« 1995, dhe e vazhduar nĂ« vitin 1999 me ndĂ«rhyrjen ushtarake tĂ« NATO nĂ« KosovĂ« nĂ« favor tĂ« shumicĂ«s shqiptare kundĂ«r SerbisĂ«. PĂ«r tĂ« diskutuar shkaqet dhe reflekset aktuale e krizĂ«s jugosllave u jemi drejtuar dy historianĂ«ve ekspertĂ« tĂ« fushĂ«s: Stefano Bianchini tĂ« Universitetit tĂ« BolonjĂ«s dhe JoĆŸe Pirjevec ish pedagog i Universitetit tĂ« Padovas dhe atij tĂ« Triestes.
STEFANO BIANCHINI –Kriza u shfaq nĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« e viteve TetĂ«dhjetĂ«, por kishte filluar pas vdekjes sĂ« Titos nĂ« vitin 1980. Fondi Monetar NdĂ«rkombĂ«tar dhe Banka BotĂ«rore i kĂ«rkuar Beogradit kthimin e borxheve tĂ« akumuluara. Qeveria federale mendonte se qenĂ« 8 â 10 miliard dollarĂ«, por nĂ« fakt qenĂ« rreth dyfishi, pasi edhe republikat e veçanta, me autonominĂ« e dhĂ«nĂ« nga kushtetuta e vitit 1974, kishin mundur tĂ« siguronin hua. U futĂ«n masa rreptĂ«sie financiare tĂ« cilat shkaktuan tensione tĂ« forta sociale. Veç kĂ«saj, autoritetet federale qenĂ« tĂ« bllokuara nga vetot e kryqĂ«zuara midis republikave. NĂ« kĂ«tĂ« paralizĂ« u shfaq Sllobodan Millosheviçi, presidenti nacionalist i SerbisĂ«, i vendosur ta modifikojĂ« situatĂ«n me forcĂ«: qe ai qĂ« suprimoi autonominĂ« e KosovĂ«s dhe VojvodinĂ«s, tĂ« cilat i riktheu nĂ«n kontrollin serb. NĂ« vijim tĂ« pamundĂ«sisĂ« sĂ« njĂ« marrĂ«veshjeje lidhur me tĂ« ardhmen e vendit, Sllovenia dhe Kroacia shpallĂ«n pavarĂ«sinĂ« mĂ« 25 qershor 1991.
Influencuan faktorë ndërkombëtarë?
STEFANO BIANCHINI â Pas prishjes sĂ« Titos me Stalinin nĂ« vitin 1948, Shtetet e Bashkuara e kanĂ« mbĂ«shtetur JugosllavinĂ« nĂ« funksion antisovjetik, por kjo nevojĂ« u zbeh kur blloku i udhĂ«hequr nga Moska u shpĂ«rbĂ«. Edhe Gjermania ja hoqi mbĂ«shtetjen e mĂ«pasme federatĂ«s dhe bindi edhe ItalinĂ« qĂ« tĂ« vepronte njĂ«lloj.
JOĆœE PIRJEVEC â Jugosllavia ishte shumĂ« ndryshe nga Bashkimi Sovjetik. Pas prishjes me MoskĂ«n, ajo kishte ndjekur rrugĂ«n e njĂ« socializmi origjinal vetĂ«administrues dhe njĂ« politikĂ« tĂ« jashtme mosangazhimi, por mbesnin analogji tĂ« konsiderueshme: partia e vetme komuniste nĂ« pushtet; prania e shumĂ« kombĂ«sive tĂ« ndara nĂ« republika; dobĂ«sia strukturore e ekonomisĂ«. Kjo ja hoqi legjitimiteti lidershipit federal, jetim i Titos. KĂ«shtu qĂ« mbizotĂ«ruan nacionalizmat, veçanĂ«risht ai serb, qĂ« gjeti tek Millosheviçi njĂ« lider nĂ« gjendje tâi elektrizonte masat dhe tâi pĂ«rdorte ato pĂ«r njĂ« politikĂ« agresive, nga e cila buroi shpĂ«rbĂ«rja e JugosllavisĂ«.
Ama nacionalizmi u rrit edhe në Slloveni e Kroaci.
JOĆœE PIRJEVEC â I detyruar nga forca e gjĂ«rave. Millosheviçi pĂ«rvetĂ«soi politikĂ«n e Mbretit jugosllav Aleksandri i I, qĂ« duke filluar nga viti 1929 kishte vendosur diktaturĂ«n dhe centralizimin e pushtetit nĂ«n dominimin serb. Por ky program ishte i pazbatueshĂ«m nĂ« vitet TetĂ«dhjetĂ«, edhe pse Sllovenia e Kroacia qenĂ« mĂ« tĂ« pasura e mĂ« tĂ« zhvilluara se Serbia. SllovenĂ«t qenĂ« nĂ« vijĂ«n e parĂ« e kundĂ«rvĂ«nies ndaj Millosheviçit, por shumĂ« shpejt u shoqĂ«ruan nga kroatĂ«t, qĂ« rizbuluan traditat e tyre tĂ« forta nacionaliste. Sikur kĂ«saj i shtohen kriza e rĂ«ndĂ« ekonomike dhe problemi i Bosnje â HercegovinĂ«s â me myslimanĂ«, serbĂ« e kroatĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n republikĂ« â premisat e katastrofĂ«s qenĂ« tĂ« qarta.
Qenë të pashmangshëm konfliktet e armatosura?
STEFANO BIANCHINI â AsgjĂ« nuk Ă«shtĂ« e pashmangshme, por fakti pse ndodh njĂ« ngjarje, sigurisht qĂ« ka edhe arĂ«sye. MĂ« 24 janar 1991 presidenti slloven Milan Kuçan u takua me Millosheviçin pĂ«r tĂ« dakordĂ«suar njĂ« dalje paqĂ«sore tĂ« LubjanĂ«s nga Jugosllavia. Serbi e pranoi, boll qĂ« tâi lejohej gjithĂ« popullit tĂ« tij e drejta pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« njĂ« shtet tĂ« vetĂ«m, gjĂ« qĂ« nĂ«nkuptonte tĂ« rivendikoheshin pjesĂ« tĂ« KroacisĂ« e tĂ« Bosnjes. NĂ« kĂ«tĂ« pikĂ« Kuçan u tregua ambig dhe ngjalli zemĂ«rimin e presidentit kroat Franjo Tuxhman, qĂ« pĂ«r gjithĂ« pĂ«rgjigjen nĂ« marsin e 1991 nga ana e tij u takua me Millosheviçin pĂ«r tĂ« nisur ndarjen e Bosnjes midis Zagrebit dhe Beogradit. PĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«llim u krijua njĂ« komision i pĂ«rzier, qĂ« vazhdoi tĂ« punojĂ« pĂ«r muaj me radhĂ«, edhe pasi qĂ« serbĂ«t e kroatĂ«t, nĂ« vijim tĂ« shkĂ«putjes sĂ« kĂ«tyre tĂ« fundit, kishin filluar tĂ« luftonin. Qysh nga fillimi u shfaq qartĂ« se shpĂ«rbĂ«rja e JugosllavisĂ« do tĂ« shkaktonte njĂ« ripĂ«rkufizim tĂ« kufijve midis republikave. Millosheviçi shpresonte tâi impononte nĂ« avantazhin e tij, por hasi nĂ« kundĂ«rshtimin jo vetĂ«m tĂ« SllovenisĂ« e tĂ« KroacisĂ«, por edhe tĂ« Bosnjes e tĂ« MaqedonisĂ«.
ĂfarĂ« roli pati ushtria federale jugosllave?
STEFANO BIANCHINI â GjeneralĂ«t mendonin tĂ« shpĂ«tonin sistemin socialist, gjĂ« qĂ« Millosheviçit nuk i interesonte, me njĂ« grusht shteti, ama kĂ«rkonin mbulimin e presidencĂ«s federale (e pĂ«rbĂ«rĂ« nga pĂ«rfaqĂ«suesit e tĂ« gjitha republikave dhe krahinave autonome), gjĂ« qĂ« nuk e arritĂ«n. KĂ«shtu qĂ« nĂ« verĂ«n e 1991 ushtarakĂ«t kĂ«rkuar mĂ« kot pĂ«r pak ditĂ« ta pengonin pavarĂ«sinĂ« sllovene, e cila Millosheviçit nuk i interesonte, ndĂ«rsa mĂ« pas shpĂ«rtheu dhuna nĂ« zonat e KroacisĂ« me prani tĂ« fuqishme serbe, me praktikimin e spastrimit etnik qĂ« çoi nĂ« ndarjen e pakthyeshme tĂ« vendit. Presidenti serb nuk donte ta pushtonte Zagrebin, por vetĂ«m tâi zhvaste KroacisĂ« disa territore.
JOĆœE PIRJEVEC â E njoh mirĂ« Kuçanin dhe politikĂ«n e tij nĂ« fillimvitet NĂ«ntĂ«dhjetĂ«. E pĂ«rjashtoj qĂ« ishte i gatshĂ«m ta pranonte propozimin e shkĂ«mbimit tĂ« bĂ«rĂ« nga Millosheviçi. MegjithatĂ« Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ« se nĂ« Jugosllavi serbĂ«t qenĂ« shpĂ«rndarĂ« herĂ«t nĂ« Bosnje dhe Kroaci, gjĂ« qĂ« ushqente ndjenjat nacionaliste de vullnetin e ndrydhur pĂ«r tâu bashkuar nĂ« njĂ« entitet tĂ« vetĂ«m shtetĂ«ror. PĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ« sllovenĂ«t kishin menduar rreth njĂ« zgjidhjeje konfederale sipas modelit zviceran, me autonomi shumĂ« tĂ« mĂ«dha pĂ«r republikat. VetĂ«m kur u bĂ« e qartĂ« se me Millosheviçin nuk mund tĂ« dialogohej, zgjodhĂ«n emancipimin, tĂ« garantuar nga tĂ« gjitha kushtetutat jugosllave nga viti 1946 e kĂ«tej. PĂ«r sa i pĂ«rket ushtrisĂ« federale jugosllave, e hegjemonizuar nga serbĂ«t, asaj i mungoi edhe mbulimi ndĂ«rkombĂ«tar. GjeneralĂ«t u kĂ«rkuan ndihmĂ« ushtarakĂ«ve sovjetikĂ« nĂ« fillimin e 1991, por nuk e arritĂ«n, ndĂ«rsa Shtetet e Bashkuara e sqaruan qysh nĂ« vitin 1989 se nuk do tĂ« ndĂ«rhynin nĂ« hapĂ«sirĂ«n jugosllave.
MĂ« pas Uashingtoni ndryshoi pozicion.
STEFANO BIANCHINI â Qe vendimtar kalimi i ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« nga George Bush baba tek Bill Clinton nĂ« vitin 1993. MĂ« parĂ« Shtetet e Bashkuara nĂ« Ballkan kishin qenĂ« mjaft tĂ« matur. Qe Clinton ai qĂ« promovoi mirĂ«kuptimin e parĂ« nĂ« Bosnje midis kroatĂ«ve e myslimanĂ«ve, me tĂ« cilin u krijua federata e tyre nĂ« 51% tĂ« territorit, dhe mĂ« pas MarrĂ«veshja e Dejtonit e nĂ«ntorit 1995, qĂ« sanksionoi pĂ«rfundimin e luftĂ«s dhe ndarjen e Bosnjes midis vetĂ« kĂ«saj federate dhe RepublikĂ«s Srpska, nĂ« dorĂ«n e serbĂ«ve. MĂ« vonĂ« Shtetet e Bashkuara, kur shpĂ«rtheu guerrilja, nĂ«n ombrellĂ«n e NATO ndĂ«rhynĂ« nĂ« KosovĂ«pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur rivendikimet e shumicĂ«s shqiptare qĂ« luftonte kundĂ«r represionit serb. NĂ« thelb amerikanĂ«t kanĂ« qenĂ« tĂ« vendimtarĂ« nĂ« vendosjen e njĂ« armĂ«pushimi, por janĂ« demonstruar tĂ« paaftĂ« qĂ« tĂ« ofronin zgjidhje tĂ« kĂ«naqshme ndaj problemeve tĂ« qeverisjes sĂ« shteteve suksesore. Ndoshta do tĂ« mund ta kishte bĂ«rĂ« Bashkimi Europian, sikur tĂ« mos ishte i zĂ«nĂ« me problemet e brendshme tĂ« tij.
JOĆœE PIRJEVEC â Fillimisht Shtetet e Bashkuara qenĂ« nĂ« favor tĂ« ruajtjes sĂ« JugosllavisĂ«. I frikĂ«soheshin njĂ« efekti domino, domethĂ«nĂ« qĂ« shkĂ«putjet ballkanike do tĂ« shkaktonin tĂ« tjera nĂ« Bashkimin Sovjetik, ku disa republika sovjetike kishin armĂ« atomike tĂ« vendosura nĂ« territoret e tyre. GjatĂ« vizitĂ«s sĂ« tij nĂ« Beograd mĂ« 21 qershor 1991 Sekretari amerikan i Shtetit James Baker kĂ«rkoi tĂ« bindĂ« SlloveninĂ« e KroacinĂ« qĂ« tĂ« mos shkĂ«puteshin nga Jugosllavia dhe Uashingtoni ua njohu pavarĂ«sinĂ« me shumĂ« vonesĂ«. NĂ« fillim vetĂ« Clinton u tregua i matur.
Si shpjegohet kthesa amerikane?
JOĆœE PIRJEVEC â ArĂ«sye tĂ« politikĂ«s sĂ« brendshme. RepublikanĂ«t nĂ« Shtetet e Bashkuara shikonin me simpati nga myslimanĂ«t dhe kroatĂ«t: I akuzuar pĂ«r inerci pĂ«rballĂ« masakrave, Clinton vendosi ta mbĂ«shtesĂ« qeverinĂ« e Zagrebit dhe forcat islamike boshnjake. NĂ« vitin 1995, e ristrukturuar nga kĂ«shilltarĂ«t amerikanĂ«, ushtria kroate e mori me forcĂ« kontrollin e rajoneve me prani tĂ« konsiderueshme serbe. Edhe myslimanĂ«t boshnjakĂ«, tĂ« mbĂ«shtetut nga inkursione ajrore tĂ« NATO, fituan terren. U arrit kĂ«shtu nĂ« MarrĂ«veshjen e Dejtonit e nĂ«ntorit 1995 dhe Clinton mundi tĂ« njoftonte se e kishte zgjidhur krizĂ«n boshnjake, duke i anashkaluar republikanĂ«t dhe kandidatin e tyre pĂ«r ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, Bob Dole. E njĂ«jta gjĂ« ndodhi nĂ« KosovĂ« nĂ« vitin 1999, kur amerikanĂ«t vendosn tĂ« mbĂ«shtesnin indipendentizmin shqiptar dhe e goditĂ«n beogradin pa dritĂ«n jeshile e KĂ«shillit tĂ« Sigurimit e Kombeve tĂ« Bashkuara, me njĂ« pĂ«rdorim out of area tĂ« forcave ajrore tĂ« NATO, duke shkelur traktatin krijues e AleancĂ«s qĂ« parashikon aksione ushtarake ekskluzivisht nĂ« mbrojtje tĂ« vendeve anĂ«tare tĂ« saj. Por kĂ«shtu i kanĂ« zgjidhur problemet vetĂ«m nĂ« letĂ«r, pasi shkaqet e krizĂ«s nuk janĂ« tejkaluar.
Duket se Perëndimi e ka nënvlerësuar qysh nga fillimi rastin jugosllav.
STEFANO BIANCHINI â QĂ« çke me tĂ«. NĂ« korrikun e 1990 mora pjesĂ« nĂ« njĂ« takim nĂ« LondĂ«r lidhur me tĂ« ardhmen e Lindjes europiane. NĂ« sesionin pĂ«r Ballkanin, dĂ«gjova se Sllovenia e Kroacia, ku qenĂ« mbajtur zgjedhje shumĂ«partiake, shpejt do tĂ« shkĂ«puteshin nga Beogradi dhe se çështja e Bosnjes do tĂ« zgjidhej me njĂ« shkĂ«mbim popullsishĂ«. KundĂ«rshtova se njĂ« proces i kĂ«saj natyre nuk mund tĂ« ndodhte paqĂ«sisht, se do tĂ« ndodhte njĂ« masakĂ«r. Mu pĂ«rgjigjĂ«n se do tĂ« mjaftonte tĂ« mobilizohej njĂ« divizion i NATO pĂ«r tĂ« siguruar qetĂ«sinĂ«. Nuk e kuptonin natyrĂ«n e problemeve, sidomos situatĂ«n nĂ« Bosnje. NĂ« kongresin e fundit e Lidhjes Komuniste tĂ« JugosllavisĂ« (partia e vetme jugosllave) delegatĂ«t boshnjakĂ« kishin propozuar tĂ« shkĂ«puteshin nga Millosheviçi, ama pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« parti socialiste tĂ« re multietnike jugosllave, duke shmangur shkĂ«putjen e sllovenĂ«ve mbi bazĂ« kombĂ«tare, e cila nĂ« fakt edhe ndodhi dhe e mbyti Lidhjen. NĂ« Bosnje shumĂ« shpresuan deri nĂ« fund qĂ« ta shmangnin shpĂ«rbĂ«rjen e JugosllavisĂ«, pasi e kuptonin se toka e tyre do tĂ« ishte viktima sakrifikuese e nacionalizmave. Ishte e qartĂ« qĂ« do tĂ« pĂ«rfundonte nĂ« gjak. NĂ« vjeshtĂ«n e 1990 u takova me Radovan karaxhiçin, liderin e serbĂ«ve tĂ« Bosnjes, dhe pĂ«r 1 orĂ« mĂ« pĂ«rsĂ«riti papushim se nĂ« rast se myslimanĂ«t dhe kroatĂ«t nuk do tâi pranonin pretendimet e tij, atĂ«here do tĂ« shpĂ«rthente lufta.
JOĆœE PIRJEVEC â Qysh nga lufta partizane, Tito kishte kĂ«mbĂ«ngulur mbi vĂ«llazĂ«rimin midis kombĂ«sive, por diferencat etnike, gjuhĂ«sore dhe fetare qenĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r tâu tejkaluar. NĂ« fund tĂ« jetĂ«s sĂ« tij vetĂ« ai e pranoi se kishte qenĂ« tejet optimist. Bosnja Ă«shtĂ« njĂ« rast unik nĂ« EuropĂ«. BanorĂ«t e saj janĂ« tĂ« gjithĂ« tĂ« degĂ«s sllave dhe praktikisht flasin tĂ« njĂ«jtĂ«n gjuhĂ«, por ndahen nga besimi fetar midis myslimanĂ«ve, katolikĂ«ve kroatĂ« dhe ortodoksĂ«ve serbe. NĂ«n Titon u kĂ«rkua tĂ« tejkaloheshin barrierat me pĂ«rparime tĂ« konsiderueshme, pĂ«r shembull nĂ« emancipimin femĂ«ror midis islamikĂ«ve. UnĂ« e frekuentoja SarajevĂ«n dhe kisha pĂ«rshtypjen e njĂ« qyteti tĂ« gjallĂ«, me njĂ« bashkĂ«jetesĂ« harmonike midis feve. FatkeqĂ«sisht, gabohesha. Kur kanĂ« shpĂ«rthyer nacionalizmat dhe ka filluar tĂ« mungojĂ« presioni nga ana e partisĂ«, kundĂ«rvĂ«niet janĂ« shfaqur nĂ« mĂ«nyrĂ« tragjike dhe sot Bosnja mbetet njĂ« vend i ndarĂ«.
STEFANO BIANCHINI â Situata Ă«shtĂ« e dĂ«shpĂ«ruar, pa perspektiva, aq Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«, sa qĂ« kush mundet ja mbath nga Bosnja. Ka pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« rĂ«nda ndĂ«rkombĂ«tare, por edhe vendore. Klasa drejtuese e pĂ«rdor nacionalizmin pĂ«r tĂ« ruajtur kontrollin e tĂ« fuqishmĂ«ve tĂ« vegjĂ«l nĂ« njĂ« logjikĂ« miope dhe popullsia, pas zhgĂ«njimesh tĂ« pĂ«rsĂ«ritura, e ka humbur shpresĂ«n dhe forcĂ«n pĂ«r tĂ« reaguar, pasi ndjehet e shantazhuar nga mbĂ«shtetĂ«sit status quo. Nga ana tjetĂ«r, Bashkimi Europian, subjekti i vetĂ«m qĂ« mund tĂ« bĂ«jĂ« diçka, mungon, i zhgĂ«njyer nga rezultatet e zgjerimit nĂ« Lindje, i pĂ«rçarĂ« brenda vetes, i privuar nga njĂ« lidership i duhur. NĂ« disa aspekte ngjan me JugosllavinĂ« e viteve TetĂ«dhjetĂ«. Edhe pse pĂ«r fat nuk ka ndonjĂ« Millosheviç qĂ« tâi fryjĂ« zjarrit. PĂ«rveç SllovenisĂ« e KroacisĂ«, tĂ« gjitha republikave tĂ« tjera ish jugosllave ju Ă«shtĂ« premtuar se do tĂ« futen nĂ« Bashkimin Europian, por jemi ende shumĂ« larg.
Dikush projekton modifikime të tjera kufijsh dhe shkëmbime popullsishë.
STEFANO BIANCHINI â BĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« dokument tĂ« pafirmosur, i shfaqur nĂ« internet dhe i atribuar kryeministrit slloven Janez Jansha, sovranist i djathtĂ« i afĂ«rt me hungarezin Viktor OrbĂĄn, por qĂ« nuk e ka pranuar autoriĂ«sinĂ«. Presidenti i KĂ«shillit Europian Charles Michel ka pranuar qĂ« e ka marrĂ« dokumentin. Propozon tĂ« copĂ«tohet Bosnja dhe Maqedonia, ku ka njĂ« komunitet tĂ« fortĂ« shqiptarĂ«sh, duke i bashkuar pjesĂ« KroacisĂ«, SerbisĂ« dhe ShqipĂ«risĂ«. Por frakturat e reja nuk mund tĂ« mos çojnĂ« nĂ« konflikte tĂ« reja ushtarake. Modifiket e kufijve janĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r tâu menaxhuar. Ka deri grindje kufitare tĂ« hapura midis LubjanĂ«s dhe Zagrebit, pavarĂ«sisht se tĂ« dyja i pĂ«rkasin Bashkimit Europian.
JOĆœE PIRJEVEC â Shpresat e vitit 1991, megjithĂ« aderimin nĂ« Bashkimin Europian e SllovenisĂ« dhe KroacisĂ«, nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« mirĂ« janĂ« zhgĂ«njyer. NĂ« Zagreb nacionalizmi kroat ka ende njĂ« peshĂ« tĂ« madhe, me tensione nĂ« rritje. Por Ă«shtĂ« mĂ« keq nĂ« Slloveni, ku opinioni publik i kundĂ«rvihet metodave autoritare tĂ« Janshas. Paradoksi Ă«shtĂ« se kryeministri aktual 30 vite mĂ« parĂ« ishte personazhi mĂ« i shquar nĂ« luftĂ«n sllovene pĂ«r liri ndaj centralizmit serb dhe ushtarakĂ«ve jugosllavĂ«. Tani Ă«shtĂ« e kundĂ«rta: Jansha shikohet njĂ« aspirant pĂ«r diktator qĂ« kĂ«rkon tĂ« imitojĂ« OrbĂĄn. Besoj se Ă«shtĂ« ai autori i dokumentit tĂ« ndarjes sĂ« Bosnjes dhe mendoj edhe se Ă«shtĂ« frymĂ«zuar nga lideri hungarez, i cili kĂ«rkon tĂ« pĂ«rfitojĂ« nga kaosi nĂ« Ballkan. NĂ« LubjanĂ« pasojnĂ« manifestimet antiqeveritare, me shumĂ« pjesĂ«marrje pĂ«r njĂ« vend kaq rĂ« vogĂ«l, por Italia dhe Europa çinteresohen. Injorimi i tendencave antidemokratike qĂ« shfaqen nĂ« Slloveni, ashtu si nĂ« Poloni e nĂ« Hungari, mĂ« duket njĂ« gabim trashanik nga ana e Brukselit./La Lettura, bota.al
Fraksion.com
