Kriza institucionale dhe COVID-19
Nga George Friedman
Tek “Stuhia para qetësisë”, unë shkrova për dy kriza që po vinin përballë në vitet 2020: një krizë socio-ekonomike dhe një krizë institucionale. Kjo e fundit na ka goditur si një uragan.
Ekziston një mosbesim ndaj institucioneve amerikane që kapërcen kufijtë ideologjikë. Një e katërta e votuesve, përfshirë gjysmën e votuesve republikanë, besojnë se zgjedhjet u vodhën nga Donald Trump. Në vitin 2016, ekzistonte një besim i përhapur se ndërhyrja ruse ndihmoi Trump të fitonte zgjedhjet. Pjesë të tjera të teorisë thanë se Trump kishte bërë një marrëveshje me rusët ose po shantazhohej nga ata. Kjo duket se rrjedh nga pretendimet e humbësve dhe kështu u hodh poshtë nga pala tjetër. Por ata argumentojnë të njëjtën gjë: që institucionet demokratike janë të korruptuara dhe nuk duhen besuar.
Më interesante është simetria. Pretendimet në lidhje me Trump dhe rusët e kishin origjinën në shteghapjen e Komitetit Demokratik Kombëtar dhe dosjen Steele, dhe më pas u zgjeruan për nga jashtë. Shumë demokratë ende mendojnë se pretendimet janë të vërteta. Pretendimet aktuale në lidhje me zgjedhjet e vjedhura të vitit 2020 kanë origjinën nga vetë Trump dhe ka të ngjarë të pranohen nga Republikanët për një kohë të gjatë. Për gjithçka që di, një ose të dy pretendimet janë të sakta. Ajo që është e sigurt është se publiku e ka të mundur të besojë me gatishmëri pretendimet më ekstreme.
Kështu duket një krizë institucionale. Pretendimet më ekstreme të korrupsionit përqafohen lehtësisht nga një fraksion dhe dënohen nga një tjetër. Besimi se presidenca është e korruptuar bëhet korniza e jetës politike.
Kjo shkon përtej politikës. Unë kam shkruar për krizën e ekspertizës, të ekspertëve që e njohin shkëlqyeshëm fushën e tyre, por nuk mund të kuptojnë pasojat e veprimeve të tyre përtej asaj fushe. Qeveria Amerikane pas Luftës së Dytë Botërore u ndërtua mbi shenjtërinë e ekspertizës. Ky parim është vënë në sfidë në shumë zona, ku miopia e ekspertëve minon thellësinë e saj.
Pandemia COVID-19 e çoi vendin drejt familjes. Kishte nga ata që thirrën autoritetin e ekspertëve mjekësorë si të dorës së parë. Kishte nga ata që argumentuan se, në mungesë të një kure, zgjidhja që ekspertët paraqitën – maska dhe distancimi shoqëror – ishte vetëm pak efektive dhe injoroi pasojat shkatërruese ekonomike dhe sociale të zgjidhjes. Nuk kishte një autoritet të qartë institucional që mund të vendoste një ekuilibër të arsyeshëm.
Kriza institucionale gjeneroi në mënyrë të pashmangshme një krizë politike. Sistemi politik u nda midis atyre që pranuan ashpërsinë e zgjidhjes mjekësore dhe atyre që nuk ishin të gatshëm të paguanin çmimin për zgjidhjen mjekësore. Një fraksion e pa kërcënimin e virusit si kataklizmik. Të tjerët e panë shërimin afatshkurtër si më të keq se sëmundja. Pala e parë demonizoi të dytën, e dyta filloi të shihte një sulm të qëllimshëm nga institucionet federale mbi lirinë individuale. Natyrisht, politikanët u hodhën në njërën anë ose në tjetrën, duke intensifikuar kështu armiqësinë e ndërsjellë midis fraksioneve dhe e bënë këtë një çështje kryesore politike.
Ndoshta pika më interesante e krizës institucionale janë vaksinat. Në një kuptim të kufizuar, vaksinave nuk u besohet, veçanërisht midis grupeve të arsimuar mirë, armiqësorë ndaj atyre që i shohin si ilaçe të panatyrshme. Me COVID-19, kjo është bërë një grup mosbesimi shumë më i gjerë dhe më i gjerë. Ndarja tradicionale e djathtë-e majtë shpërbëhet këtu. Ajo që ekziston janë ato të të gjitha ideologjive që janë të etura për një vaksinë dhe ato të të gjitha ideologjive që do të refuzojnë ta marrin atë. Skepticizmi i integritetit dhe kompetencës së qeverisë kishte qenë një çështje republikane që nga New Deal, edhe pse partia u bë më e fuqishme. Mbështetja për shërbimet qeveritare kishte qenë një pozicion demokratik, edhe pse humbi kontrollin mbi atë qeveri. Tani është shfaqur një lëvizje që pretendon një ideologji të re, por ende jo të qartë, dhe pozicioni i saj kryesor është që institucionet që qeverisin nuk mund të besohen. Me fjalë të tjera, ne po shohim shfaqjen e një lëvizjeje anti-institucionale që nuk përputhet me politikën tradicionale. Dhe del në zemër të modelit aktual institucional: supozimi që ekspertiza përcakton se çfarë duhet bërë.
Zhvendosja e fundit institucionale ndodhi gjatë Depresionit të Madh. Ajo kishte të bënte me rolin që qeveria federale duhet të luante në ekonominë amerikane. Ndryshimi aktual ngre çështjen e vetë kompetencës së qeverisë federale në zgjidhjen e problemeve që shkojnë përtej fushës së secilës fushë të ekspertizës. Ashtu si Depresioni transformoi sistemin politik, ashtu do të ndryshojë edhe kjo krizë. Ajo që është e qartë është se COVID-19 ka ngritur çështjen e kompetencës institucionale më shpejt dhe me më shumë zemërim sesa prisja. Ndarja tani është kompetencë e ekspertëve në një fushë për të marrë vendime që përfshijnë shumë. Së bashku me të është edhe dështimi i politikanëve për të referuar këtë çështje, duke zgjedhur në vend që ta shfrytëzojnë atë duke adhuruar ekspertë ose duke i trajtuar ata me përbuzje./GPF
Fraksion.com
