E vërteta e zymtë për “Modelin Suedez”

STOCKHOLM – A ofron vendimi i Suedisë për të mos pranuar bllokimin kombëtar, një mënyrë të veçantë për të luftuar COVID-19, duke ruajtur një shoqëri të hapur? Përgjigja jo-ortodokse e Suedisë ndaj koronavirusit është shumë e mbështetur nga vetë suedezët dhe ka fituar lavdërime në disa vende të tjera. Por ajo gjithashtu ka kontribuar për një nga nivelet më të larta të vdekjeve nga COVID-19 në botë, duke e tejkaluar edhe atë të Shteteve të Bashkuara.

Në Stokholm, baret dhe restorantet janë të mbushura me njerëz që shijojnë diellin e pranverës, pas një dimri të gjatë dhe të errët. Shkollat ​​dhe palestrat janë të hapura. Zyrtarët suedezë kanë ofruar këshilla shëndeti publik, por kanë vendosur pak sanksione. Asnjë udhëzim zyrtar nuk rekomandon që njerëzit të mbajnë maska.

Gjatë fazave të hershme të pandemisë, qeveria dhe shumica e komentuesve e përqafuan me krenari këtë “model suedez”, duke pretenduar se ai ishte ndërtuar mbi nivelet unike të “besimit” të suedezëve tek institucionet dhe tek njëri-tjetri. Kryeministri Stefan Löfven vuri në dukje disiplinën vetiake të suedezëve, dhe shtoi se pret që ata të veprojnë me përgjegjshmëri, pa kërkuar urdhëra nga autoritetet.

Sipas Anketës së Vlerave Botërore, suedezët kanë tendencë të shfaqin një kombinim unik të besimit në institucionet publike dhe individualizmit ekstrem. Siç e ka thënë sociologu Lars Trägårdh, çdo suedez mbart mbi shpatulla policin e vet.

Por le të mos e kthejmë rastësinë në faktor vendimtar. Qeveria nuk ka hartuar me vetëdije një model suedez për të përballuar pandeminë bazuar në besimin tek ndjenja e rrënjosur e popullatës, për përgjegjësinë qytetare. Përkundrazi, veprimet u formësuan nga burokratët dhe më pas u mbrojtën pas faktit, si një dëshmi e virtyteve suedeze.

Në praktikë, detyra thelbësore e menaxhimit të shpërthimit ra tek një njeri i vetëm: krye-epidemiologu Anders Tegnell në Institutin Kombëtar të Shëndetit Publik. Tegnell iu qas krizës me bindjet e tij të forta mbi virusin, duke besuar se nuk do të përhapej nga Kina, dhe më vonë, se do të ishte e mjaftueshme që të gjurmoheshin raste individuale, që vinin nga jashtë. Prandaj, mijëra familje suedeze që ktheheshin nga vendpushimet e skive në fund të shkurtit në Alpet Italiane, u këshilluan të ktheheshin në punë dhe shkollë, nëse nuk ishin dukshëm të sëmurë, edhe kur anëtarët e familjes ishin të infektuar. Tegnell argumentoi se nuk ka shenja të transmetimit komunitar në Suedi, dhe për këtë arsye nuk kishte nevojë për masa më të përgjithshme zbutjeje. Megjithë përvojën e Italisë, vendpushimet e skive suedeze mbetën të hapura për pushime dhe festa, për banorët e Stokholmit.

Midis reshtave, Tegnell la të kuptohet se shmangia e politikave drakoniane për të ndaluar përhapjen e virusit do t’i mundësonte Suedisë, që gradualisht të arrinte imunitetin e tufës. Kjo strategji, theksoi ai, do të ishte më e qëndrueshme për shoqërinë.

Përgjatë gjithë kohës, qeveria e Suedisë mbeti pasive. Kjo pasqyron pjesërisht një veçori unike të sistemit politik të vendit: një ndarje e fortë e pushteteve midis ministrive të qeverisë qendrore dhe agjencive të pavarura. Dhe, në “mjegullën e luftës”, ishte gjithashtu e volitshme për Löfven që t’ia linte përgjegjësinë agjencisë së Tegnell. Vetëbesimi i dukshëm i agjencisë në atë që po bënte, i dha mundësi qeverisë të hiqte nga vetja përgjegjësinë gjatë javëve të pasigurisë. Për më tepër, Löfven me gjasë donte të demonstronte se kishte besim në “shkencë dhe fakte”, duke mos i sfiduar ekspertët e tij, si Presidenti i SHBA Donald Trump.

Sidoqoftë, duhet të theksohet se zgjedhja e politikës së kryer-epidemiologut është kritikuar ashpër nga ekspertë të pavarur në Suedi. Rreth 22 nga profesorët më të shquar të vendit në fushën e sëmundjeve infektive dhe epidemiologjisë, botuan një koment në “Dagens Nyheter”, duke i bërë thirrje Tegnell të hiqte dorë dhe duke i bërë thirrje qeverisë që të ndërmerrte një tjetër kurd.

Deri në mes të marsit, dhe me përhapjen e gjerë në komunitet, Löfven u detyrua të merrte një rol më aktiv. Që atëherë, qeveria ka luajtur “tërhiq dhe lësho”. Nga 29 marsi, ajo ndaloi tubimet publike të më shumë se 50 njerëzve, nga 500 që ishte më herët, dhe shtoi sanksione për mos zbatimin e masave. Pastaj, nga 1 Prilli, ajo ndaloi vizitat në azilet e të moshuarve, pasi u bë e qartë se virusi kishte goditur rreth gjysmën e ambienteve për të moshuarit në Stokholm.

Qasja e Suedisë doli të jetë e gabuar për të paktën tre arsye. Sado të virtytshëm që mund të jenë suedezët, gjithmonë do të ketë “kalorës të lirë” në çdo shoqëri, dhe kur bëhet fjalë për një sëmundje tejet ngjitëse, nuk duhet shumë për të shkaktuar një dëm të madh. E dyta, autoritetet suedeze vetëm gradualisht u vetëdijësuan për mundësinë e transmetimit asimptomatik, dhe se individët e infektuar janë më ngjitës, përpara se të fillojnë të shfaqin simptoma. Dhe, e treta, përbërja e popullatës suedeze ka ndryshuar.

Pas disa vitesh me nivele të larta imigrimi nga Afrika dhe Lindja e Mesme, 25% e popullsisë së Suedisë – 2.6 milion njerëz, nga një popullsi totale prej 10.2 milion – është me origjinë jo-suedeze. Përqindja është edhe më e lartë në rajonin e Stokholmit. Imigrantët nga Somalia, Iraku, Siria dhe Afganistani janë shumë të përfaqësuar në mesin e viktimave nga të COVID-19. Kjo i është atribuar pjesërisht mungesës së informacionit në gjuhët e imigrantëve. Por një faktor më i rëndësishëm duket se është dendësia e banesave në disa periferi të banuara nga emigrantët, që përforcohet nga afërsia më e ngushtë fizike midis brezave.

Eshtë shumë shpejt për një vlerësim të plotë të efekteve të “modelit Suedez”. Shkalla e vdekjeve nga COVID-19 është nëntë herë më e lartë se në Finlandë, gati pesë herë më e lartë se në Norvegji, dhe më shumë se dy herë më e lartë se në Danimarkë. Në një farë mase, numrat mund të pasqyrojnë popullsinë shumë më të madhe të imigrantëve të Suedisë, por pabarazitë e dukshme me fqinjët Nordikë janë sidoqoftë të habitshme. Danimarka, Norvegjia dhe Finlanda vendosën të gjitha imponuan të ashpra bllokimi që në fillim, me një udhëheqje politike të fortë, dhe shumë aktive.

Tani që COVID-19 po bën kërdinë nëpër azile pleqsh dhe komunitete të tjera, qeverisë suedeze i është dashur të shkelë pedalin e frenave. Të tjerët që mund të joshen nga “modeli Suedez”, duhet të kuptojnë se një tipar përcaktues i tij është një numër më i lartë vdekjesh. / Project Syndicate, Bota.al