Ulja e tensioneve në Afganistan kontribon për paqen

Nga MSc. Mimoza Golikja

 

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, solli edhe njëherë në vëmendje zgjedhjet presidenciale të shtatorit të kaluar në Afganistan, me një deklaratë të bërë më datën 25 shkurt 2020. “Unë theksoj rezultatet përfundimtare të zgjedhjeve presidenciale të shtatorit të kaluar të shpallura nga Komisioni i Pavarur Zgjedhor. Unë e lavdëroj vendosmërinë e popullit afgan, i cili ushtroi të drejtën e tij demokratike për të votuar në zgjedhje dhe u bëj nderime forcave të sigurisë afgane, të cilët shërbyen me profesionalizëm dhe trimëri për të siguruar votën. Çdo lloj shqetësimi në lidhje me procesin zgjedhor duhet të adresohet sipas procedurave kushtetuese dhe ligjore. Unë u bëj thirrje të gjithë aktorëve politikë afganë të përmbahen nga ndërmarrja e hapave që do të përshkallëzojnë tensionet dhe minojnë stabilitetin politik. Unë i bëj thirrje të gjithë afganëve që të demonstrojnë unitetin kombëtar në mbështetje të procesit të paqes. Kjo është një kohë kur të gjitha forcat përgjegjëse politike duhet të përfshihen në dialog dhe të bashkohen pas procesit të paqes, që është përparësia për të gjithë afganët. NATO mbetet bindshëm në mënyrë të vendosur për sigurinë dhe stabilitetin afatgjatë të Afganistanit. Ne vazhdojmë t’u sigurojmë forcave afgane të sigurisë trainim dhe mbështetje financiare, në mënyrë që ata të luftojnë terrorizmin dhe të krijojnë kushtet për paqe”, përfundon deklaratën e tij Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s.

Por edhe më herët, 21 shkurt 2020, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, do të deklaronte lidhur me uljen e dhunës në Afganistan.“Unë mirëpres njoftimin e sotëm se është arritur një mirëkuptim për një ulje të konsiderueshme të dhunës në të gjithë Afganistanin. Kjo është një provë kritike e gatishmërisë dhe aftësisë së Talibanëve për të zvogëluar dhunën dhe për të kontribuar për paqen në mirëbesim. Kjo mund të hapë rrugën për negociatat midis afganistanëve, paqes së qëndrueshme dhe sigurimit që vendi nuk është kurrë një strehë e sigurt për terroristët. Aleatët e NATO-s kanë qenë në Afganistan që nga viti 2001. NATO aktualisht ka 16,000 trupa në vend për të mbështetur forcat e sigurisë afgane me trajnime dhe fonde, në mënyrë që ata të krijojnë kushtet për paqen. NATO mbetet e përkushtuar për sigurinë dhe stabilitetin afatgjatë të Afganistanit”, thuhet në Deklaratën e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s.

NATO dhe Afganistani

 NATO po udhëheq misionin jo luftarak për të trajnuar, këshilluar dhe ndihmuar forcat dhe institucionet e sigurisë afgane. Misioni për Mbështetjen e Vendosur (RSM) filloi në janar 2015, pas përfundimit të misionit të Forcës së Ndihmës Ndërkombëtare të Sigurisë (ISAF) në dhjetor 2014, kur përgjegjësia për sigurinë në Afganistan u transferua në forcat kombëtare të mbrojtjes dhe të sigurisë së Afganistanit. Përtej mbështetjes së RSM-së, Aleatët dhe partnerët e NATO-s po ndihmojnë për të mbështetur financiarisht forcat dhe institucionet e sigurisë afgane, si pjesë e një angazhimi më të gjerë ndërkombëtar për Afganistanin. Partneriteti i Përhershëm NATO-Afganistan siguron një kornizë për dialog më të gjerë politik dhe bashkëpunim praktik. NATO drejtoi Forcën e Ndihmës Ndërkombëtare të Sigurisë (ISAF) me mandat të KB (ISAF) nga gushti 2003 deri në dhjetor 2014. Misioni i ISAF ishte të mundësojë autoritetet afgane dhe të ndërtojë kapacitetin e forcave të sigurisë kombëtare të Afganistanit për siguri efektive, në mënyrë që të sigurojë që Afganistani asnjëherë më, të mos jetë një strehë e sigurt për terroristët. ISAF ishte misioni më i gjatë dhe më sfidues i NATO-s deri më sot: në kulmin e saj, forca ishte më shumë se 130,000 trupa nga 50 vende, NATO dhe kombe partnere. ISAF gjithashtu kontribuoi në rindërtimin dhe zhvillimin në Afganistan përmes 28 Ekipeve shumëkombëshe të Rindërtimit Provincial. Kalimi në drejtimin afgan  për sigurinë ishte në 2011- 2014, kur mbaroi operacioni ISAF dhe afganët morën përgjegjësinë e plotë për sigurinë e vendit të tyre. Në janar 2015, NATO filloi RSM për të trajnuar, këshilluar dhe ndihmuar forcat dhe institucionet e sigurisë afgane. Aktualisht, ajo numëron rreth 17,000 trupa nga 39 Aleatët e NATO-s dhe vendet partnere. Në Samitin e NATO-s në korrik 2018 në Bruksel, Aleatët dhe partnerët e tyre operacionalë u dakordësuan të përkushtuar për të mbështetur RSM derisa kushtet të tregojnë ndryshimin e përshtatshëm; të zgjasë qëndrueshmërinë financiare të forcave afgane të sigurisë deri në vitin 2024; dhe të përparojë më tej në zhvillimin e një partneriteti politik dhe praktik me Afganistanin. Themeluar në vitin 2010, Partneriteti i Qëndrueshëm është partneriteti politik i NATO-s me Afganistanin. Në Samitin e NATO-s 2016 në Varshavë, Aleatët vendosën të forcojnë  Partneritetin brenda së bashku me RSM. Në planin afatgjatë, qëllimi i NATO-s mbetet partneriteti tradicional me Afganistanin Përfaqësuesi i Lartë civil i NATO-s përfaqëson udhëheqjen politike të Aleancës në Kabul, duke këshilluar autoritetet afgane për Partneritetin e Qëndrueshëm si dhe për t’u lidhur me qeverinë, shoqërinë civile, përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare dhe vendet fqinje. Aleatët e NATO-s mbështesin plotësisht përpjekjet e drejtuara nga Shtetet e Bashkuara për të arritur një zgjidhje paqësore dhe të vazhdojnë të koordinojnë ngushtë në rrugën përpara. Aleatët mbeten të përkushtuar fuqimisht për sigurinë dhe stabilitetin afatgjatë të vendit. Publikuar në 1 janar 2015 RSM përqendrohet kryesisht në trajnime, këshilla dhe aktivitete ndihmëse në ministritë e lidhura me sigurinë, në institucionet e vendit dhe në radhët e larta të ushtrisë dhe policisë. RSM punon ngushtë me elementë të ndryshëm të ushtrisë, policisë dhe forcës ajrore afgane.

Misioni i Mbështetjes të Vendosor (RSM)

Misioni kryen funksione mbështetëse në disa fusha. Këto përfshijnë planifikimin operacional; zhvillimin buxhetor; procesi i gjenerimit të forcës; menaxhimin dhe zhvillimin e personelit; mirëmbajtja logjistike; dhe mbikëqyrjen civile për të siguruar forcat dhe institucionet e mbrojtjes dhe të sigurisë kombëtare afgane të veprojnë në përputhje me rregullin e ligjit dhe qeverisjen e mirë.

Që nga shkurti i vitit 2019, RSM ka rreth 17,000 personel nga 39 Aleatët e NATO-s dhe vendet partnere, që veprojnë në një qendër (Kabul / Bagram) dhe katër zëdhënës (Mazar-e Sharif në veri, Herat në perëndim, Kandahar në jug, dhe Laghman në lindje). Forcat afgane janë duke përparuar, duke performuar me profesionalizëm dhe trimëri në të gjithë vendin, dhe vazhdojnë t’ju mohojnë kryengritësve qëllimet e tyre strategjike. Ata po zhvillojnë aftësitë e tyre luftarake, veçanërisht Forcat e tyre të Operacioneve Speciale dhe Forcën Ajrore.

 Qëndrueshmëria financiare e Forcave Kombëtare Afgane të Mbrojtjes dhe Sigurisë

Në Samitin e Uellsit në vitin 2014, udhëheqësit e Aleatëve dhe partnerët e tyre ndërkombëtarë rinovuan premtimin e bërë më herët në Samitin e Çikagos për të luajtur rolin e tyre në qëndrueshmërinë financiare të Forcave Kombëtare Afgane të Mbrojtjes dhe Sigurisë (ANDSF) pas vitit 2014. Përgjegjësia për të kontribuar në financimin e kësaj përpjekje është për bashkësinë ndërkombëtare në tërësi. NATO ka marrë pjesë në proces, duke mbështetur zhvillimin e mekanizmave ndërkombëtarë të financimit transparent, të përgjegjshëm dhe me kosto efektive dhe aranzhimet e shpenzimeve për të gjitha pjesët e ANDSF. Që nga 28 maji 2018, kontributet totale të bëra në Fondin e Mirëbesimit të Ushtrisë Kombëtare të NATO-Afganistanit (ANA) arrijnë në më shumë se 2.3 miliardë dollarë. Vetë qeveria afgane gjithashtu pritet të sigurojë të paktën 500 milion USD në vit për mirëmbajtjen e ANDSF. (Më shumë mbi Fondin e Mirëbesimit të ANA). Fondi i Mirëbesimit ANA është një nga katër burimet e financimit të përdorura për të kanalizuar mbështetje financiare për forcat dhe institucionet e sigurisë në Afganistan. Tre të tjerët janë Fondi i Mirëbesimit të Ligjit dhe Rendit për Afganistanin (LOTFA), i administruar nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim; Fondi i Forcave të Sigurisë së Shteteve të Bashkuara të Afganistanit (ASFF); dhe angazhimi i qeverisë afgane për të siguruar 500 milion dollarë çdo vit, derisa ata të mund të mbështesin financiarisht forcat e tyre. LOTFA përdoret për të paguar pagat e policisë dhe personelit të drejtësisë dhe për të ndërtuar kapacitetin e Ministrisë së Brendshme. ASFF i nënshtrohet një marrëveshjeje bilaterale SHBA-Afganistan dhe paguan për pajisjen dhe drejtimin e forcave të sigurisë në Afganistan. Në dhjetor 2015, Aleatët dhe partnerët e NATO-s filluan punën e mëtejshme me komunitetin e gjerë ndërkombëtar për të siguruar që ANDSF mund të mbetej financiarisht deri në vitin 2020. Krerët e shteteve dhe qeveritë e morën këtë angazhim në Samitin e NATO-s në Varshavë në korrik 2016. Aleatët dhe partnerët ranë dakord të zgjasin qëndrueshmërinë financiare të forcave afgane të sigurisë deri në vitin 2024.

Partneriteti i Përhershëm i NATO-s me Afganistanin

 NATO dhe Afganistani nënshkruan një Deklaratë mbi Partneritetin e Përhershëm në Samitin e NATO-s 2010 në Lisbonë. Dokumenti ofron një kornizë për konsultime politike afatgjata dhe bashkëpunim praktik në fusha me interes specifik për Afganistanin, ku NATO mund të ndajë ekspertizë. Grupi fillestar i aktiviteteve të Partneritetit të Qëndrueshëm, të dakorduar nga ministrat e Jashtëm në prill 2011, bashkon një numër nismash më parë të ndara. Partneriteti i Përhershëm do të kontribuojë në misionin evolues të NATO-s dhe zhvillimin e qëndrueshëm të institucioneve afgane. Në maj 2015, ministrat e Jashtëm të NATO-s miratuan udhëzime dhe parime për forcimin e Partneritetit të Qendrueshëm. Këto përfshijnë një prani të vazhdueshme të personelit civil dhe ushtarak në terren pas Misionit aktual të Mbështetjes të Vendosur. Në planin afatgjatë, Partneriteti i Qëndrueshëm synon gjithashtu si një urë drejt një partneriteti më tradicional midis NATO-s dhe Afganistanit. Bashkëpunimi brenda këtij kuadri përfshin, përpjekjet për krijimin e kapaciteteve, siç është programi i Ndërtimit të Integritetit të NATO-s (BI), i cili po ndihmon për t’i siguruar Afganistanit mjete praktike për të forcuar integritetin, transparencën dhe llogaridhënien dhe për të zvogëluar rrezikun e korrupsionit në sektorët e mbrojtjes dhe të sigurisë; programe arsimore ushtarake profesionale, siç është Programi i Përmirësimit të Edukimit në Mbrojtje (DEEP); trainim në planifikimin e urgjencës civile dhe përgatitjen e fatkeqësive; përpjekjet e diplomacisë publike për të promovuar një kuptim më të mirë të NATO-s dhe rolin e saj në Afganistan.

Misioni i ISAF (2001 – 2014)

 Vendosur në vitin 2001, fillimisht nën udhëheqjen e Aleatëve individualë të NATO-s mbi një bazë rrotative gjashtëmujore, ISAF ishte ngarkuar me kërkesë të qeverisë afgane dhe nën një mandat të Kombeve të Bashkuara (KB), për të ndihmuar qeverinë afgane në ruajtjen e sigurisë, fillimisht në dhe rreth Kabulit ekskluzivisht. NATO pranoi të merrte komandën e forcës në gusht 2003 dhe Këshilli i Sigurimit i KB mandatoi zgjerimin gradual të operacioneve të ISAF për të mbuluar tërë vendin. ISAF ishte një nga koalicionet më të mëdha në histori dhe misioni më i gjatë dhe më sfidues i NATO-s deri më tani. Në kulmin e saj, forca ishte më shumë se 130,000 trupa nga 50 vende nga NATO dhe kombe partnere. Si pjesë e përpjekjes së përgjithshme të bashkësisë ndërkombëtare, ISAF ka punuar për të krijuar kushtet me të cilat qeveria afgane do të jetë në gjendje të ushtrojë autoritetin e saj në të gjithë vendin. Zhvillimi i Forcave Kombëtare Afgane të Sigurisë Profesionale, të afta dhe të vetë-qëndrueshme ishte në qendër të përpjekjeve të ISAF dhe misionit thelbësor të Misionit të Trajnimit të NATO-s në Afganistan (NTM-A). Kjo punë u krye në bashkëpunim të ngushtë me Misionin e Policisë së Bashkimit Evropian në Afganistan (EUPOL Afganistan) dhe Ministrinë e Mbrojtjes Afganistan. NTM-A, e cila u krijua në 2009, u përqëndrua në trajnimin e rekrutëve fillestarë dhe ndërtimin e aftësive institucionale të trainimit të forcave afgane të sigurisë, ndërsa Komanda e Përbashkët ISAF ishte përgjegjëse për zhvillimin e njësive në terren përmes këshillave dhe ndihmave. Këto përpjekje të kombinuara ndihmuan në ndërtimin e forcave afgane të sigurisë nga e para në afro 352,000 ushtarë dhe oficerë policie. Që nga krijimi i saj në 2002, Ushtria Kombëtare Afgane (ANA) përparoi gradualisht nga një forcë këmbësorie në qendër një ushtri, me të dy elementët luftarak dhe aftësitë aftësuese – të tilla si policia ushtarake, inteligjenca, pastrimi i rrugës, mbështetja luftarake, mjekësore, aviacioni dhe logjistikës. Roli i Policisë Kombëtare të Afganistanit (ANP) gradualisht u zhvendos nga kundërshtimi i kryengritjes në një rol policor më civil, duke zhvilluar më tej aftësi duke filluar nga hetimet kriminale deri te kontrolli i trafikut. Forca Ajrore Afgane rriti në mënyrë të qëndrueshme personelin e saj duke përfshirë civilë, si dhe forca ajrore të armatosura, personel mirëmbajtës dhe mbështetës, dhe flotën e tij të avionëve të krahut fiks dhe rrotullues. Një proces gradual i kalimit në përgjegjësinë e plotë të sigurisë afgane – i njohur si “Interesqal” në Dari dhe Pushto – ishte filluar në vitin 2011. Ky proces u përfundua me planifikim në dhjetor 2014, kur misioni i ISAF mbaroi dhe forcat afgane morën përgjegjësinë e plotë të sigurisë për vend. ISAF ndihmoi në krijimin e një mjedisi të sigurt për përmirësimin e qeverisjes dhe zhvillimin socio-ekonomik, të cilat janë kushte të rëndësishme për stabilitetin e qëndrueshëm. Afganistani fitoi përqindjen më të madhe të çdo vendi në treguesit bazë të shëndetit dhe zhvillimit gjatë dekadës së misionit të ISAF. Vdekshmëria e nënës ra dhe u zgjat jetëgjatësia. U shfaq një skenë e gjallë mediatike. Miliona njerëz kanë ushtruar të drejtën e tyre të votës në pesë cikle zgjedhjesh që nga viti 2004, përfshirë zgjedhjet e këshillit presidencial dhe krahinor të vitit 2014, të cilat rezultuan në krijimin e një qeverie të unitetit kombëtar.

 Përpjekje kolektive ndërkombëtare

 Adresimi i sfidave të Afganistanit kërkon një qasje gjithëpërfshirëse, duke përfshirë aktorë civilë dhe ushtarakë, që synojnë jo vetëm mbrojtjen e sigurisë, por edhe promovimin e qeverisjes së mirë, sundimin e ligjit dhe zhvillimin afatgjatë. Aleanca vepron në një rol mbështetës për qeverinë afgane dhe punon në koordinim të ngushtë me partnerë të tjerë ndërkombëtarë, përfshirë Misionin e Ndihmës të Kombeve të Bashkuara në Afganistan (UNAMA), Bankën Botërore, Bashkimin Evropian dhe komunitetin e zhvillimit. Që nga fillimi i angazhimit të NATO-s në përpjekjet ndërkombëtare për të ndihmuar në sigurimin e së ardhmes së Afganistanit, Aleanca ka punuar gjithashtu ngushtë me shumë vende jo anëtare. Kontribuesit e trupave ISAF përfshinin partnerë të largët si Australia dhe Amerika Latine, që përfaqësojnë më shumë se një të katërtën e vendeve anëtare të KB, duke nënvizuar mbështetjen e gjerë ndërkombëtare për misionin e ISAF. Australia, Xhorxhia dhe Jordania ishin ndër vendet më të mira që nuk kontribuan nga trupat e NATO-s në ISAF. Mbështetja e partnerëve vazhdon për Misionin e ri të Mbështetjes të Vendosur./gazeta Ushtria

 

Fraksion.com