Nuk ka zgjidhje ushtarake për krizën në Libi; Stoltenberg bën thirrje për t’i dhënë fund luftimeve

Nga  MSc. Mimoza Golikja

Më 13 maj 2019, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg u takua me Përfaqësuesin Special të Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara për Libinë Ghassan Salamé në selinë e NATO-s, ku biseduan mbi gjendjen e sigurisë në Libi, sipas burimeve të NATO-s. Sekretari i Përgjithshëm shprehu shqetësimin e thellë të Aleancës lidhur me situatën në Libi dhe theksoi se ai do të vazhdojë t’i nxisë të gjitha palët për t’i dhënë fund luftimeve dhe për t’u bashkuar përsëri me procesin politik, siç kërkohet nga Kombet e Bashkuara. Sekretari i Përgjithshëm, ka theksuar se “konflikti aktual po rrit vuajtjet e popullit libian dhe po vë në rrezik jetën e civilëve. Ai bëri të qartë se nuk ka zgjidhje ushtarake për situatën në Libi”.  NATO mbështet plotësisht punën e Kombeve të Bashkuara në Libi,  dhe Sekretari i Përgjithshëm falënderoi Përfaqësuesin Special për punën e tij për të ndërmjetësuar një armëpushim dhe për të gjetur një zgjidhje politike për krizën. NATO do të vazhdojë t’i nxisë të gjitha palët në Libi dhe të gjithë anëtarët e bashkësisë ndërkombëtare për të mbështetur procesin e udhëhequr nga OKB, sipas burimit. Sekretari i Përgjithshëm theksoi se NATO është e gatshme të ndihmojë Libinë për të ndërtuar institucione efektive të sigurisë, duke përfshirë një Ministri moderne të Mbrojtjes dhe shërbime efektive të sigurisë nën kontrollin civil të qeverisë. Kjo do të bëhet me kërkesën e qeverisë libiane dhe vetëm kur kushtet e sigurisë ta lejojnë atë.  Z. Salamé, nga ana e tij gjatë vizitës  gjithashtu informoi Këshillin e Atlantikut të Veriut, kurse të gjithë aleatët përsëritën se nuk ka zgjidhje ushtarake për krizën aktuale në Libi. Ata gjithashtu përsëritën mbështetjen e tyre të plotë ndaj përpjekjeve të vazhdueshme të OKB-së në vend.

NATO dhe Libia

Pas rregjimit të Gaddafit në shkurt 2011, NATO iu përgjigj thirrjes së Kombeve të Bashkuara (OKB) për bashkësinë ndërkombëtare për të mbrojtur popullin libian. Në mars të vitit 2011, një koalicion i aleatëve dhe partnerëve të NATO-s filloi të zbatonte një embargo armësh, duke ruajtur një zonë pa fluturim dhe duke mbrojtur civilët dhe zonat e populluara civile nga sulmi ose kërcënimi i sulmit në Libi nën Operacionin e Unifikuar Mbrojtës (OUP). OUP përfundoi me sukses më 31 tetor 2011.

Pararendësi i Operacionit Mbrojtja e Unifikuar

 Në shkurt të vitit 2011, një protestë paqësore në Bengazi në Libinë lindore kundër sundimit 42-vjeçar të kolonelit Muamar Gaddafi  dhe represioni i dhunshëm,  bëri që të humbnin jetën dhjetra protestuesve brenda pak ditësh. Ndërsa demonstratat u përhapën përtej Bengazit, numri i viktimave u rrit. Si përgjigje, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara (UNSCR) miratoi rezolutën 1970 më 26 shkurt 2011, e cila shprehu shqetësim të madh mbi situatën në Libi dhe imponoi embargon e armëve në vend.  Pas miratimit të Rezolutës 1970 dhe me shqetësim gjithnjë e më të madh ndërkombëtar për krizën libiane, NATO e përforcoi operacionet e mbikëqyrjes në Mesdhe më 8 mars 2011. Aleanca vendosi aeroplanë të paralajmërimit dhe kontrollit ajror (AWACS) në zonë për të ofruar raundin, vëzhgimi i kullës. Këta “sy-në-qiell” i dhanë  NATO-s informacione të hollësishme rreth lëvizjeve në hapësirën ajrore të Libisë. Dy ditë më vonë, Aleanca u zhvendos nga anijet aktuale të NATO-s, si dhe anijet e vëna në dispozicion nga kombet e NATO-s për mision, në Detin Mesdhe për të rritur përpjekjet e monitorimit. Pasi situata në Libi u përkeqësua më tej, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara miratoi rezolutën 1973 më 17 mars 2011. Rezoluta dënoi “shkelje të rënda dhe sistematike të të drejtave të njeriut, duke përfshirë arrestime arbitrare, zhdukje të detyruara, tortura dhe ekzekutime përmbledhëse”, duke përfshirë një zonë të ndaluar fluturimi dhe shtetet anëtare të autorizuara, duke vepruar siç duhet përmes organizatave rajonale,  të përdorin “të gjitha masat e nevojshme” për të mbrojtur civilët libianë dhe zonat e populluara civile. Me miratimin e RKSOKB 1973, disa shtete anëtare të OKB-së morën masa të menjëhershme ushtarake për të mbrojtur civilët nën Operacionin “Odyssey Dawn”. Ky operacion, i cili nuk ishte nën komandën dhe kontrollin e NATO-s, u krye nga një koalicion shumëkombësh i udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara.

Operacioni Mbrojtja e Unifikuar

 Duke iu përgjigjur thirrjes së Kombeve të Bashkuara: Më 22 mars 2011, NATO iu përgjigj thirrjes së OKB-së për të parandaluar furnizimin e “armëve dhe materialeve të lidhura” me Libinë duke rënë dakord për të nisur një operacion për të imponuar embargon e armëve kundër vendit. Ditën tjetër, anijet e NATO-s që vepronin në Mesdhe filluan të ndërpresin rrjedhën e armëve dhe mercenarëve në Libi nga deti. Mjetet detare të NATO-s ndalën dhe kontrolluan çdo anije që ata dyshonin për mbajtjen e armëve, materialeve ose mercenarëve të lidhur me ose që vinin nga Libia. Në mbështetje të RKSOKB 1973, NATO pastaj ra dakord për të zbatuar zonën e ndalimit të fluturimit të mandatuar nga OKB mbi Libi më 24 mars 2011. Rezoluta i ndaloi të gjitha fluturimet në hapësirën ajrore të Libisë për të mbrojtur zonat e populluara civile nga sulmet ajrore, me përjashtim të fluturimeve të përdorura për qëllime humanitare dhe ndihme. Aleanca mori e vetme komandën dhe kontrollin e përpjekjeve ushtarake ndërkombëtare për Libinë më 31 mars 2011. Aktivet e NATO-s, ajrore dhe detare, filluan të ndërmarrin veprime ushtarake për të mbrojtur civilët dhe zonat e populluara civile. Gjatë gjithë krizës, Aleanca u konsultua nga afër me OKB-në, Lidhjen e Shteteve Arabe dhe partnerë të tjerë ndërkombëtarë.

Angazhim për mbrojtjen e popullit libian. Vendimi i Aleancës për të ndërmarrë veprime ushtarake bazohej në tre parime të qarta: një bazë të shëndoshë ligjore, mbështetje të fortë rajonale dhe një nevojë të dukshme. Deri në fund të marsit 2011, OUP kishte tre komponentë të dallueshëm: Zbatimi i embargos së armëve në Detin Mesdhe për të parandaluar transferimin e armëve, materialeve të lidhura dhe mercenarëve në Libi; Zbatimi i një zone pa fluturim për të parandaluar avionët nga bombardimet e objekteve civile; Kryerja e sulmeve ajrore dhe detare kundër forcave ushtarake të përfshira në sulme ose kërcënime për të sulmuar civilë libianë dhe zona të populluara civile. Gjatë takimit në Berlin më 14 prill 2011, ministrat e Jashtëm të NATO-s dhe ata partnerë, jo anëtarë të NATO-s, ranë dakord të vazhdonin OUP derisa të përfundonin sulmet ndaj civilëve dhe zonave civile të banuara, regjimi i Gaddafit tërhoqi të gjitha forcat ushtarake dhe para-ushtarake në baza dhe regjimi lejonte qasje të menjëhershme, të plotë, të sigurt dhe të papenguar në ndihmë humanitare për popullin libian.  Më 8 qershor 2011, ministrat e Mbrojtjes të NATO-s u takuan në Bruksel dhe ranë dakord të mbajnë presion mbi regjimin e Gaddafit për aq kohë sa duhej për t’i dhënë fund krizës, duke ripohuar qëllimet e përcaktuara nga ministrat e Jashtëm. Pas çlirimit të Tripolit më 22 gusht nga forcat opozitare, Sekretari i Përgjithshëm riafirmoi angazhimin e NATO-s për të mbrojtur popullin libian dhe dëshirën që vetë populli libian të vendoste për të ardhmen e tij në liri dhe në paqe. Krerët ndërkombëtarë e përsëritën më tej këtë angazhim gjatë një takimi “Miqtë e Libisë” në Paris më 1 shtator. Më 16 shtator, Këshilli i Sigurimit i OKB miratoi Rezolutën 2009, e cila njëzëri riafirmoi mandatin e NATO-s për mbrojtjen e civilëve në Libi. Rezoluta e re gjithashtu krijoi një Misioni Mbështetës të Kombeve të Bashkuara në Libi (UNSMIL).

Përfundimi i misionit. Ndërsa sulmet ajrore të NATO-s ndihmuan për të degraduar gradualisht aftësinë e regjimit të Gaddafit për të sulmuar civilët, ministrat e Mbrojtjes të NATO-s u takuan në Bruksel më 6 tetor dhe diskutuan perspektivat e përfundimit të OUP. Ministrat konfirmuan angazhimin e tyre për të mbrojtur popullin e Libisë për aq kohë sa kërcënimet vazhdonin, por për t’i dhënë fund misionit sa më shpejt që ta lejonin kushtet. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s u zotua gjithashtu të koordinojë përfundimin e operacioneve me OKB-në dhe autoritetet e reja libiane. Një ditë pasi forcat opozitare kapën bastionin e fundit të regjimit të Gaddafit në Sirte dhe si dhe vdekja e kolonel Gaddafit më 20 tetor 2011,  bënë që Këshilli i Atlantikut të Veriut të marë vendimin paraprak për t’i dhënë fund OUP në fund të muajit. Gjatë kësaj periudhe tranzicioni, NATO vazhdoi të monitoronte situatën dhe të ruante aftësinë për t’iu përgjigjur kërcënimeve ndaj civilëve, nëse ishte e nevojshme. Një javë më vonë, Këshilli i Atlantikut të Veriut konfirmoi vendimin për t’i dhënë fund OUP. Më 31 tetor 2011 në mesnatë sipas kohës libiane, një AWACS i NATO-s përfundoi mësymjen e fundit; 222 ditë pas fillimit të operacionit. Të nesërmen, mjetet detare të NATO-s u larguan nga ujërat libiane për  në portet e tyre. Megjithëse roli operacional i NATO-s lidhur me Libinë është i përfunduar, Aleanca është e gatshme të ndihmojë Libinë në fusha ku mund të ofrojë vlerë të shtuar, si në fushën e reformave të mbrojtjes dhe sektorit të sigurisë, nëse kjo kërkohet nga autoritetet e reja libiane.

Struktura e komandës së Operacionit Mbrojta e Unifikuar

 Këshilli i Atlantikut të Veriut (NAC) i NATO-s në Bruksel, ushtroi drejtimin e përgjithshëm politik të OUP, ndërsa Shtabi i Përgjithshëm i Forcave Aleate të Europës (SHAPE) në Mons, Belgjikë, ndërmorri vendimet e NAC me zbatimin ushtarak nëpërmjet Komandës së Forcave të Përbashkëta (JFC) të Napolit. Gjenerallejtnant Charles Bouchard ishte komandanti i përgjithshëm operacional i Mbrojtjes së Unifikuar të Kombinuar të Task Forcës të Përbashkët.  Nën udhëheqjen e tij, Komanda Detare e NATO-s në Napoli drejtoi operacionet detare në mbështetje të OUP. Edhe pse Selia Qendrore e Komandës Ajrore të NATO-s për Evropën Jugore, në Izmir, Turqi (AC Izmir) menaxhoi operacionet ajrore, vetë fushata ajrore u zhvillua nga Qendra Kombëtare e Operacioneve Ajrore të NATO-s Poggio Renatico në Itali. Për këtë arsye, elementët kryesorë të AC Izmir u zhvendosën gjatë rrjedhës së OUP. Nënadmirali italian Rinaldo Veri nga Komanda Detare e NATO-s në Napoli udhëhoqi embargon e armëve detare, ndërsa Admirali Admiral Filippo Maria Foffi shërbeu si komandant i Task Forcës në det. Asnjë trupa nën komandën e NATO-s nuk ishte në terren në Libi në asnjë moment gjatë OUP.

Shifra dhe Fakte

 Gjatë OUP, të gjithë aleatët morën pjesë në mision, direkt ose indirekt, përmes strukturave komanduese të NATO-s dhe fondeve të përbashkëta. Një numër partnerësh mbështetën operacionin, përfshirë Suedinë,  Katarin, Emiratet e Bashkuara Arabe, Jordanin dhe Marokun. Në total, nëpërmjet ajrit kishin fluturuar nga vendet e NATO-s dhe ato partnere më shumë se 26,000 pako, mesatarisht 120 pako në ditë. Dyzet e dy për qind e ishin goditje sulmi  të cilat dëmtuan ose shkatërruan afërsisht 6,000 objektiva ushtarake. Në kulmin e saj, OUP përfshiu më shumë se 8,000 ushtarakë dhe gra, 21 anije të NATO-s në Mesdhe dhe më shumë se 250 avionë të të gjitha llojeve. Deri në fund të operacionit, NATO kishte kryer mbi 3,000 thirrje në det dhe gati 300 anije për inspektim, me 11 anije të cilave u ishte mohuar kalimi në portin e tyre të ardhshëm. Në mbështetje të asistencës humanitare të ofruar nga OKB dhe organizatat joqeveritare, ndër të tjera, për të vazhduar pa pengesa, NATO po ashtu ka bllokuar rreth 4,000 lëvizje ajrore, detare dhe tokësore.

Fraksion.com