Harta dhe studimi: A duhet të ketë ndarje midis fesë dhe shtetit; Cilat janë vendet që e kanë të zyrtarizuar fenë?

Feja ende luan një rol në formësimin e botëkuptimeve, qëndrimeve dhe politikave shoqërore në mbarë botën.

Në vitin 2005, Robert Barro dhe Rachel McCleary botuan një studim të Universitetit të Harvardit me qëllim të përcaktimit nëse dhe në çfarë mase prania e fesë zyrtare ndikon në religjionin e popullatës. Studimi arriti në përfundimin se feja në ato vende ku është zyrtare  në të vërtetë rrit pjesëmarrjen fetare dhe besimin. “Një nga grupet e të dhënave në studim, megjithatë, ishte më interesante për ne për të kuptuar lidhjen midis fesë dhe politikës në tre momente të veçanta në histori – 1900, 1970 dhe 2000”, shkruan GPF.

Vëzhgimet më interesante kanë të bëjnë me vendet ku ka pasur ndryshime në fenë zyrtare në këtë periudhë. Për shembull, komunizmi eliminoi krishterimin ortodoks si një fe zyrtare për shumë nga vendet e ish bllokut lindor. Por pas goditjes, brenda një dekade të rënies së Bashkimit Sovjetik, krishterimi ortodoks bëri një rikthim të veçantë si një fe shtetërore në shumë prej këtyre vendeve. Ka gjithashtu tregues të qartë të një rritjeje të vendeve me Islamin si një fe shtetërore, të përqendruar në Azinë Qendrore dhe Jugore. Afrika gjithashtu qëndron për prirjen e gjerë drejt një feje zyrtare gjatë 100 viteve të fundit. Është interesante fakti që studimi i Harvardit arriti në përfundimin se identiteti i fesë kryesore në fjalë është i parëndësishëm në aspektin e efektit të tij në aderimin e një shteti: U vërejt një rritje e religjionit, pavarësisht se cila ishte feja zyrtare.

Në mënyrë të ngjashme, është e habitshme që vendet në vitet 1970 dhe 2000, ka të ngjarë që  më shumë  të kenë një fe shtetërore, nëse ato e kishin një të tillë  në 1900. Kjo mund të duket intuitive, por studimi gjeti lidhjen veçanërisht të fortë në vendet që nuk përjetonin ndryshime të mëdha në regjimet e tyre politike – domethënë, vendet ku institucionet fetare shtetërore ndikuan në mënyrë të ndjeshme jetën politike ndodhnin ato që ishin gjithashtu më të qëndrueshme politikisht. Nëse një fe e fortë shtetërore është shkaku i atij stabiliteti politik është një çështje e hapur, por që institucione të qëndrueshme fetare dhe politike shpesh janë të pranishme njëkohësisht, është mjaft e qartë. Një fushë që studimi arrin të tregojë kauzalitetin është përgjigjja e pyetjes së pashmangshme si e ajo e vezës dhe pulës: A  çon feja shtetërore në religjion popullor, apo religjioni popullor çon në fenë shtetërore? Rezulton se kjo e fundit është më e zakonshme: feja shtetërore në shekullin 21 zakonisht del nga niveli bazë, në vend që të imponohet nga shteti.

Një nga aspektet themelore të mendimit politik perëndimor në botën moderne është ideja që duhet të ketë ndarje midis fesë dhe shtetit. Në 17 shekujt e parë, feja luajti një rol dërrmues politik jo vetëm në qeverisjen e shtetit, por në marrëdhëniet ndërkombëtare. Por në tre shekujt e kaluar, roli i qartë i fesë në politikë është zvogëluar, pasi shpeshherë është zhvendosur në sferën private dhe jo në atë publike. Por kjo nuk do të thotë që feja luan një rol më pak në formësimin e pikëpamjeve dhe qëndrimeve të përbashkëta të komunitetit, as që besimet e njerëzve nuk ndikojnë më pak në politikë sesa më parë. Kjo do të thotë vetëm se ndikimi është më delikat dhe më pak i drejtpërdrejtë, prandaj ky studim është aq i rëndësishëm sa një pikë fillimi për të menduar për atë që kjo hartë mund të duket në vitin 2030 dhe çfarë mund të ketë kuptim për marrëdhëniet mes shteteve.