Aleancat ndryshojnë ndërsa lufta siriane po bie
Vendet që u rreshtuan për të ndihmuar në mbrojtjen e Asadit, mund të rishqyrtojnë besnikërinë e tyre.
Javën e kaluar, kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu njoftoi se Izraeli dhe Rusia kishin rënë dakord të bashkëpunonin për tërheqjen e forcave të huaja nga Siria. Nëse konfirmohet, kjo do të thotë se Rusia ka rënë dakord t’i detyrojë iranianët të dalin nga Siria, një zhvillim i rëndësishëm për Izraelin dhe vetë luftën siriane. Kjo është edhe më kritike duke pasur parasysh se një raund tjetër bisedimesh midis Turqisë, Iranit dhe Rusisë për të gjetur një zgjidhje për luftën, është në sfond.
Rusia ende nuk ka konfirmuar ose mohuar komentet e Netanyahut, por duket e pamundur që izraelitët do ta vendosnin Rusinë në këtë vend nëse nuk ishin të vërteta. Izraeli dëshiron Iranin jashtë nga Siria, por gjithashtu kërkon strehim me Rusinë. Dhe të dy vendet kanë treguar tashmë një shkallë bashkëpunimi në operacionet e tyre siriane. Izraeli ka të ngjarë t’i japë Rusisë njoftimin paraprakisht për sulmet ajrore të tij ndaj objektivave iranianë në Siri, dhe deri më tani, Rusia nuk ka bllokuar ose, për aq sa mund të themi, i njoftojnë iranianët rreth sulmeve. Përveç kësaj, Turqia, një nga tre vendet që negociojnë për t’i dhënë fund konfliktit, duket relativisht e qetë në këtë temë. Rreth kohës që Netanjahu e bëri njoftimin, gazeta pro-qeveritare e përditshme e Turqisë Sabah botoi një artikull që analizonte pa marrë parasysh marrëdhëniet e Rusisë me Izraelin dhe Iranin në Siri. Duket e qartë që Rusia me të vërtetë ka rënë dakord të shtyjë forcat e huaja jashtë vendit.
Para se të kuptojmë pse Rusia do ta bënte këtë, megjithatë, duhet të kuptojmë pse Rusia hyri në Siri në radhë të parë. Shpjegimi zyrtar ishte se donte të mbronte Bashar Assadin, një aleat rus që prej shumë kohësh. Por ky shpjegim është i vështirë për t’u besuar, pasi qeveria e Asadit nuk është strategjikisht e rëndësishme për Moskën. Disa kanë spekuluar se Rusia me të vërtetë po përpiqej të siguronte baza detare në Siri. Problemi me këtë shpjegim është se furnizimet për një skuadron detare të rëndësishëm rus në Mesdhe do të duhet të rrjedhin përmes Bosforit, i cili kontrollohet nga Turqia. Turqia dhe Rusia kanë një marrëdhënie jashtëzakonisht komplekse dhe rusët thjesht nuk mund të mbështeteshin në bashkëpunimin turk për të furnizuar skuadronin në rast lufte. Bazat ruse në portet siriane do të jenë gjithashtu shumë të ndjeshme ndaj sulmit të SHBA. Kështu që arsyetimi kurrë nuk kishte shumë kuptim. Një tjetër shpjegim i mundshëm ishte se Rusia donte të fitonte kontrollin e tubacioneve të energjisë, por duke pasur parasysh çmimin e energjisë dhe koston e ndërhyrjes ushtarake të Rusisë, ky shpjegim ka pak kuptim ekonomik.
Turqia, ndërkohë, nuk donte që Assadi të mbijetonte në luftë, por pas përpjekjes së shtetit të vitit 2016, Ankaraja nuk ishte e gatshme të përfshihej në një konflikt të huaj. Ajo kishte nevojë për të parë vendin e vet në rend të parë. Pra, megjithëse ka pasur gjithmonë disa tensione dhe mosbesim mes tyre – pjesërisht për shkak të lakmisë së Rusisë për Bosforin dhe pjesërisht për shkak të dëshirës së Turqisë për të ndikuar në Kaukaz, një rajon i vendosur në pragun e Rusisë – Rusia dhe Turqia gjetën mënyra për të menaxhuar marrëdhëniet. Ata ishin të kënaqur të qëndronin jashtë rrugës së njëri-tjetrit.
Rusia, megjithatë, ishte e gatshme të siguronte vetëm mbështetjen ajrore dhe një numër të kufizuar të forcave speciale për të ndihmuar Assadin. Nuk donte të injektonte forca tokësore masive për të mbrojtur qeverinë siriane, veçanërisht jo kundër inkursioneve të mundshme të SHBA-së apo përfshirjes turke, nëse Ankaraja do të ndryshonte mendjen. Në mënyrë të pashmangshme, shuma e burimeve të Moskës të përkushtuar ndaj Sirisë u ngjit, por ishte qëllimi për të shmangur përvojën e SHBA në Lindjen e Mesme.
Në veçanti, Rusia nuk kishte dëshirë dhe aftësi të kufizuara për të zgjeruar operacionet e saj në Siri jugore dhe në zonat përgjatë kufirit irakian – territorin në të cilin operonte Shteti Islamik. Duhej dikush tjetër që të merrej me IS. Hyri Irani. Ishte aktiv në luftimin e IS në Irak dhe gjithashtu ishte aleat i ngushtë i Asadit. Asad ishte anëtar i Alawites, një sekt shiit i Islamit dhe Irani shiit donte të siguronte aleatin e tij të mbetej në pushtet. Por iranianët gjithashtu kishin arsye strategjike për të mbrojtur Asadin.
Irani, me operacionet e tij anti-IS në Irak, kishte arritur të projektojë pushtet përtej Maleve Zagros në kufirin e tij perëndimor. Ai tashmë e dominonte Libanin, fraksioni i madh i të cilit, Hezbollahu, ishte një prokurë iraniane. Iranianët ishin kështu një vend larg nga të paturit e një perandorie që shtrihej nga Gjiri Persik në Mesdhe – gjë që do t’i bënte ata vendin dominues në rajon, më të fuqishëm se kombet e fragmentuara sunite.
Vendi që mungonte në projektin iranian ishte Siria. Ndërsa Rusia donte të kufizonte ekspozimin e saj atje dhe mbështeti Assadin për arsye që kishin pak të bënin me vetë Sirinë, Irani kishte një interes të madh për shkatërrimin e IS dhe shpëtimin e Asadit. Kjo formoi bazën për një aleancë logjike.
Por rusët ishin të kujdesshëm për bashkëpunimin me Iranin, sepse, ashtu si Turqia, Irani ka interesa në Kaukaz. Kaukazi luan rolin e Rusisë jugore dhe është, pas shteteve tampon në Evropën Lindore, rajoni më i rëndësishëm për sigurinë kombëtare ruse. Azerbajxhani, Gjeorgjia dhe Armenia ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik, por pas kolapsit të tyre, ata u bënë shtete të pavarura. Kaukazi i Veriut mbeti pjesë e Rusisë, por kjo përfshinte vende të tilla si Çeçenia dhe Dagestani që herë pas herë ishin të vështira për t’u menaxhuar dhe gjithmonë të afta për të paraqitur një sfidë.
Azerbajxhani, në veçanti, është një vend që mund të paraqesë probleme për Rusinë në të ardhmen. Iranianët janë përpjekur të projektojnë pushtet në Azerbaixhan përmes shkollave, propagandës dhe burimeve të tjera të ndikimit. Një numër i konsiderueshëm i Azeris etnikë jetojnë sot në Iran, kryesisht në veri, një zonë që u pushtua edhe nga sovjetikët gjatë Luftës së Dytë Botërore. Prandaj Azerbajxhani është një vend kompleks ku Rusia dhe Irani garojnë për pushtet. Nëse Rusia mbizotëronte gjithë Azerbajxhanin, do të ishte një kërcënim i madh për Iranin. Nëse Irani merr kontrollin e Azerbajxhanit, do të ishte një kamë që do tregonte në Kaukazin e Veriut.
Prandaj Rusia nuk dëshiron që Irani të ndërtojë një perandori që shtrihet në Mesdhe. Në fakt, është e lumtur të shohë sanksionet e Shteteve të Bashkuara të dëmtojnë Iranin, megjithëse nuk do t’i pranojë aq shumë publikisht. Rusia epa të nevojshme Iranin në Siri për një kohë, por siç thotë thënia, kombet nuk kanë miq të përhershëm apo aleatë, vetëm interesa të përhershme. Pra, duke ruajtur Assadin, tani është koha që rusët të nxjerrin iranianët nga Siria dhe t’u mohojnë atyre perandorinë e tyre.
Izraeli do të ishte i kënaqur nëse Rusia do të arrinte ta nxjerrë Iranin nga Siria. Turqit nuk duan të shohin Assadin të qëndrojë në pushtet në afat të gjatë, por do ta tolerojnë atë në një afat të shkurtër. Shtetet e Bashkuara më së shumti kanë lejuar që konflikti të luhet, duke treguar për një herë të parë që nga 11 shtatori se mund të frenohet në një çështje të rëndësishme të Lindjes së Mesme. Dhe Rusia mori shtytjen nga prestigji që po kërkonte, megjithëse ajo kishte një numër të madh problemesh që duhej t’i luftonte brenda vendit. Ndërkohë, Assad ka mbijetuar në luftë falë ndihmës së aleatëve të tij më të afërt. Të gjitha gjërat u konsideruan, ai ishte fituesi më i madh i të gjithëve.
