Gjermania dhe Franca; Aleatët në konvergjencë të ngadaltë

Në Ahen u takuan në 22 janar Angela Merkel dhe Emmanuel Macroni. Për të përtërirë premtimin e bashkëpunimit, të dhënë 56 vjet më parë në Paris nga Charles de Gaulle dhe Konrad Adenaueri. Marrëveshja e nënshkruar në 22 janar 1963, e njohur si Marrëveshja historike e Elizesë hodhi bazën për pajtimin mes Gjermanisë dhe Francës, pas tri luftërave shkatërrimtare që patën zhvilluar ato mes tyre në më pak se 100 vjet.

Por 74 vjet pas Luftës së Dytë Botërore “po u vihet pikëpyetje atyre që dukeshin të vetëkuptueshme”, u shpreh në Ahen kancelarja Merkel. Nacionalizmi dhe populizmi janë forcuar në shumë shtete. Ndaj lindi nevoja që synimet e pasluftës përkthehen në sfidat e shekullit të 21-të.

Në Marrëveshjen e Ahenit, në 16 faqe dhe shtatë kapituj me 28 nene, të dyja shtetet, në fjalët e Merkelit, “ripërcaktojnë drejtimin e bashkëpunimit”, fiksojnë “kuptimin e përbashkët të rolit tonë ndërkombëtar, që duhet të përfundojë në veprime të përbashkëta”.   Dhe projektojnë një pamje të dëshiruar bashkëpunimi, drejtimin ku duhet të ecë Evropa, përballë problemeve aktuale.

„Rreziku sot nuk vjen më nga fqinji”, u shpreh në Ahen Presidenti francez Macron. “Por vjen nga jashtë Evropës”. “Dhe nga brenda shoqërisë – po të mos i përgjigjemi dot zemërimit që po grumbullohet.”

Sa larg shkon Marrëveshja e Ahenit?

Me marrëveshjen e Ahenit, Gjermania dhe Franca thellojnë “konvergjencën”

– me krijimin e një zone ekonomike gjermano-franceze.

Në Marrëveshje shprehet zotimi që të krijohet një këshill i ri gjermano-francez i mbrojtjes dhe i sigurisë.

Do të avancohet mundësia e dislokimit të përbashkët të trupave. Dhe do të plotësohen boshllëqet ushtarake në Evropë, për të forcuar NATO-n e BE.

Më tej do të krijohet me një marrëveshje një parlament i përbashkët gjermano-francez me 100 anëtarë, që do të mblidhet për të diskutuar dy herë në vit.

Gjithashtu Franca zotohet të mbështesë Gjermaninë për një vend të përhershëm në Këshillin e sigurimit të OKB-së.

Më konkrete marrëveshja është për integrimin e rajoneve në të dy anët e kufirit. Me marrëveshjen e Ahenit, rajonet në të dyja anët e kufirit prej 500 kilometrash do të shërbejnë si laborator i zhvillimit të fqinjësisë. Për këtë ato do të shmangen disi nga legjislacionet nacionale. Kështu në Kehl të Gjermanisë do të ngrihet një shkollë e lartë profesionale gjermano-franceze. Sistemin shëndetësor në këto rajone, do të mund ta shfrytëzojnë njësoj, si gjermanët, ashtu edhe francezët.  Do të unifikohen biletat për transportin e distancave të afërta në rajonet pranë kufirit. Do të thellohen shkëmbimet kulturore mes të rinjve si dhe do të ngrihen kopshte ditore dygjuhëshe.

Pajtimi dhe paqja mes Gjermanisë dhe Francës janë në themel të Bashkimit Evropian dhe të zhvillimit paqësor të Evropës së pasluftës. Që dy shtetet, të cilat përfaqësojnë së bashku gati gjysmën e prodhimit industrial dhe ushtarak të BE duan të thellojnë bashkëpunimin, këtë nuk mund ta quajë të gabuar asnjë demokrat.

Jehona në Evropë për Marrëveshjen e Ahenit megjithatë zor se mund të quhet entuziaste. Duket se përballë të zërave të rezervuar dhe deri skeptikë, të politikanëve dhe të medieve sikur humbet fakti që një marrëveshje kornizë e gjerë për bashkëpunimin mes Francës e Gjermanisë nënshkruhet në kohën e sotme, të ndarjeve e mbylljes së shteteve.

Iritimet evropiane dhe grupimet

Në mediet britanike kujtohet për shembull fakti që marrëveshja përmban pak elementë operacionalë, siç përmban marrëveshja për mbrojtjen e Lancaster House, mes Britanisë së Madhe e Francës. Të tjerë e shohin Marrëveshjen e Ahenit vetëm si emëruesin më të vogël të përbashkët, midis Gjermanisë e Francës. Ndërsa kryetari i Këshillit të BE, Donald Tusk në ceremoninë e nënshkrimit i kujtoi Gjermaninë dhe Francën që të mos harrojnë shtetet e tjera.

Si rrallë herë tjetër, kjo marrëveshje gjermano-franceze e lidhur në Ahen duket se shihet me “iritim” edhe brenda BE. Veç polakut Donald Tusk, edhe ministri i Brendshëm italian Matteo Salvini është shprehur së fundi për forcimin e lidhjeve midis Italisë dhe Polonisë, për të krijuar kundërpesha të reja në Evropë.

Kjo nuk është e papritur, po të kemi parasysh realitetet e reja në Bashkimin Evropian. Katër shtetet lindore të Vishegradit, megjithë dallimet brenda tyre, e kundërshtuan me sukses ndarjen e refugjatëve në BE, të kërkuar nga shtetet më të vjetra anëtare në BE, kryesisht nga Gjermania.

Nga ana tjetër, e ashtuquajtura “Lidhje e re Hanseatike”, e përbërë kryesisht nga shtetet nordike dhe Baltike të BE, plus Irlandën, e kryesuar nga Holanda, përpiqet të kundërshtojë çdo hap francez dhe gjerman për thellimin e bashkimit fiskal në BE.

Asnjë nga këto organizime brenda BE nuk i anashkalon dot Gjermaninë dhe Francën, që veç produkteve gjigande sociale bruto (GDP), përfaqësojnë së bashku 30 përqind të popullatës së BE. Por ato janë të mjaftueshme për të ngritur zërin dhe për të ngadalësuar avancimin në BE.

Pikënisje të ndryshme në Paris dhe Berlin

Rregullisht në mediet evropiane, por edhe në ato gjermane, qeveria gjermane kritikohet se nuk u është përgjigjur (si duhet) propozimeve reformuese për Evropën, të paraqitura nga Macroni në shtator 2017 në fjalimin e Sorbonës. Që Gjermania u mor gati gjysmë viti me formimin e qeverisë së paszgjedhjeve parlamentare, kjo shihet vetëm si shpjegim i pjesshëm.

Duket që Gjermania ka tendencë të lëvizë ngadalë, kur propozohen ndryshime të mëdha. Një shtet ku partitë politike dhe balancimi i interesave mes tyre vazhdon të ketë rëndësi të madhe, ka një qëndrim pragmatik ndaj reformave rrënjësore të tipit siç i kërkoi ato Macroni për Evropën.

Kurse presidencët francezë, me fuqitë e mëdha që u jep posti i Presidentit duket se i kanë të nevojshme vizionet e mëdha: për të frymëzuar francezët, por edhe për një vend më të mirë në botë për Grande Nation.

Edhe për këtë shkak propozimet franceze zgjojnë rrallë entuziazëm në Gjermani. Balancimi i interesave në politikën e brendshme dhe të jashtme ka rëndësi parësore për Gjermaninë e pasluftës.

Megjithë këtë, për Evropën gjermanët ndajnë me francezët shumë interesa. Njësoj si francezët, edhe gjermanët janë për forcimin e sovranitetit evropian, përballë ekspansionit të Kinës dhe pasigurisë së mbështetjes nga SHBA. Gjermania dhe Franca kanë vënë së bashku në peshore fuqinë e tyre në kuadër të formatit të Normandisë, për të frenuar përkeqësimin e situatës në Ukrainë. Po cila është garancia që përfytyrimet e Macronit për Evropën janë në fund më të përshtatshmet për bashkësinë?

Konvergjenca – pse ecën ngadalë

Në vitet 1988-1989, kur në Hanover të Gjermanisë dhe më vonë në Madrid u projektua bashkimi monetar i Evropës, Presidenti francez François Mitterrand nuk e fshihte shpresën e tij për të kufizuar me të hegjemoninë e ekonomisë gjermanoperëndimore në Evropë. Historianë gjermanë kujtojnë sot se Helmut Kohli, një nga evropianët më të mëdhenj të shekullit të kaluar, e pranoi ritmin, disi të paduruar, të diktuar nga Franca për bashkimin e Evropës si një këmbim: që Mitterandi të jepte aprovimin për ribashkimin e Gjermanisë.

Jo vetëm që atëherë shumë politikanë gjermanë, sa herë që francezët flasin për “reformë” të Evropës, bëhen të kujdesshëm. Për më skeptikët, „reforma e BE” në gojën franceze do të thotë imponim i interesave të Francës në Evropë.

Cilat qenë propozimet themelore të Macronit në fjalimin që mbajti në Sorbonë për Evropën? Ato qenë përfundimi i bashkimit bankar dhe një buxhet i përbashkët për eurozonën. Si dhe një sistem i përbashkët mbrojtjeje.

Sidomos me Marrëveshjen e Ahenit shtrohet rruga që konvergjenca në mbrojtje e në fushën e sigurisë të avancohet.

Për bashkimin bankar dhe buxhetin e përbashkët për eurozonën ecet ngadalë. Në dhjetor të dyja palët ranë dakord që të diskutohet për një buxhet të përbashkët të eurozonës. Por vëzhgues në Gjermani kanë tërhequr vëmendjen që një ministër financash i buxhetit të Eurozonës, siç e propozoi Macroni, mund t’i imponojë kufizime kuadrit të zhvillimit të lirë ekonomisë gjermane. Thellimi i bashkimit bankar siç propozohet nga Franca, do të kërkonte garanci më të mëdha të kapitalit gjerman për bankat evropiane. Dhe idetë aktuale të qeverisë italiane, për t’ua falur një pjesë të borxheve të këqia bankave italiane, duket se i japin të drejtë kujdesit të gjermanëve.

Gjermania, për të cilën eksporti ka rëndësi themelore, është pa dyshim e interesuar që BE të zhvillohet e forcohet. Por kur propozimet e Macronit për reforma përfundojnë te paratë gjermane, lind natyrshëm pyetja: çfarë u ofron Macroni më konkretisht gjermanëve?

As Macroni dhe as parardhësi i tij Hollande nuk u panë të angazhohen për të ndihmuar kancelaren Merkel në planin e saj për shpërndarjen e refugjatëve në Evropë. Për herë të parë francezët zotohen tani në një dokument të rëndësishëm si Marrëveshja e Ahenit se do ta mbështesin Gjermaninë për një vend të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Aleatë të pazëvendësueshëm

Megjithë dallimet dhe pikënisjet e ndryshme: Franca nuk ka aleat më të fuqishëm se Gjermania në Evropë. Përpjekjet franceze për aleatë sidomos në Evropën Mesdhetare ose nuk po ndezin, ose po përjetojnë sprapsje, siç duket me kritikat e ashpra të qeverisë së re italiane ndaj politikave franceze në botë.

Largimi i pritshëm i Britanisë së Madhe nga BE e lë Gjermaninë me një aleat të fuqishëm më pak në BE. Nga ana tjetër, grupi deri tani informal i “Lidhjes së re Hanseatike” është gjithsesi më pranë përfytyrimeve gjermane për shtetin dhe ndarjen e borxheve në Evropë.

Britanikët dhe jo vetëm ata prej vitesh kujtojnë që aleanca mes Francës dhe Gjermanisë i shërben fshehjes së dobësisë franceze dhe të fuqisë gjermane. Edhe nëse ky përfytyrim mund të kritikohet, Gjermania e Franca mbeten aleatë të pazëvendësueshëm të rëndësishëm për Evropën.

Macroni e quajti në Ahen Marrëveshjen një „matriks të Evropës së nesërme”. Edhe nëse Marrëveshja e Ahenit për disa, si për radikalët e Le Penit në Francë, shkon shumë larg: ata në mënyrë absurde shohin me të kalimin e Alzasës dhe Lorenës sërish te Gjermania; edhe nëse ajo për të tjerë nuk është sa duhet ambicioze sa ta rindezë motorin gjermano-francez për Evropën: kur kritikohet për arsye krejt të kundërta, kaq e keqe kjo Marrëveshje nuk duhet të jetë, u shpreh një politikan francez.

Me sa duket kaq mund të ofronin në këto kohë Macroni dhe Merkeli. I pari i detyruar të përqëndrohet në politikën e brendshme pas protestave të jelekverdhëve, kurse e dyta, në kohën kur ka hequr dorë nga drejtimi i CDU-së.

Marrëveshja e Ahenit fikson pa dyshim bazën për hapa integruese në mbrojtje dhe në politikën e sigurisë si dhe për të ecur drejt një ndarjeje të borxheve në BE. Si një kuadër bashkëpunimi, që duhet të pasohet nga veprimet, Marrëveshja e Ahenit tregon drejtimin e duhur: nga duhet të ecin Gjermania dhe Franca – dhe me to Evropa./DW