Koment: Demokracia dhe nacionalizmi në Bosnjë-Hercegovinë
Pjesëmarrja në zgjedhjet e Bosnjë-Hercegovinës ishte më e mirë se pritej. Por problemet mbeten. Një zgjidhje për problemet e shtetit të përçarë etnikisht në Ballkan mund të vij vetëm nga jashtë, mendon Rüdiger Rossig.
Shumë vëzhgues kanë pasur frikë se në këto zgjedhje, të tetat prej përfundimit të luftës para 23 vitesh, qytetarët e pakënaqur me gjendjet në vend, varfërinë dhe tendosjet, nuk do të dalin kaq shumë në vendvotime. Por zgjedhësit e Bosnjë-Hercegovinës dëshmuan të kundërtën.
Zgjedhjet ndryshe
Votuesit në Bosnjë-Hercegovinë kanë vendosur që në Presidencë të mos rizgjidhen dy anëtarët e deritanishëm: Kroati Dragan Çoviq dhe serbi Mladen Ivaniq. Në vend të tyre janë zgjedhur serbi Milorad Dodik dhe kroati Zhelko Komshiq, nga “Fronti Demokratik”. Dodik dhe Koshmiq dallojnë mes vete, sepse përfaqësuesi i serbëve kërkon tërë kohën shkatërrimin e Bosnjë-Hercegovinës, ndërsa Komshiq njihet si mbështetës i Bosnjes unike dhe antinacionalist.
Pushteti i forcuar
Këto janë të rejat nga Bosnjë-Hercegovina. Sa i përket boshnjakëve, më parë thuhej myslimanëve, në zgjedhje ka fituar partia e Aksionit Demokratik (SDA), sikur edhe në zgjedhjet e kaluara. Zgjedhjet e fundit treguan edhe njëherë se në këtë vend është forcuar pushteti i ndarë sipas grupeve etnike, që parashikohet edhe me Marrëveshjen e Dejtonit, të nënshkruar në dhjetor të vitit 1995. Ky ishte çmimi i përfundimit të luftës, në të cilën u vranë më shumë se 100.000 vetë.
Prej Marrëveshjes së Dejtonit, në politikën e Bosnjë-Hercegovinës e luan rolin kryesor përkatësia nacionale dhe ate në të gjitha fushat. Politikanët në Bosnjë-Hercegovinë flasin me dëshirë për “interesat kombëtare” por shumë rrallë për problemet e vendit.
Zyrtarisht niveli i papunësisë në Bosnjë-Hercegovinë është rreth 25%, ndërsa tek të rinjtë e moshës rreth 25 vjeç, papunësia arrin nivelin prej 60%. Varfëria është jashtëzakonisht e lartë jo vetëm tek minoriteti rom, por edhe tek pensionistët. Standardi i jetës ka rënë në nivelin e 32 % të Bashkimit Evropian. Në vend është krijuar një burokraci e madhe, gjykatat janë tepër të ngarkuara, vendi vuan nga korrupsioni, gjendja kaotike në trafik, problemet e mëdha me ruajtjen e mjedisit… – kjo është përditshmëria e Bosnjë-Hercegovinës
Ndihma nga jashtë
Në Bosnjë-Hercegovinë nuk ka ndryshuar asgjë as pas tetë zgjedhjeve të lira. Kjo ka ndikuar që çdo vit nga vendi të ikin dhjetëra mijëra boshnjakë. Në radhë të parë të rinjtë dhe të shkolluarit janë ata, të cilët ikin nga vendi. Shumica prej tyre përgjithmonë.
Ajo për të cilën Bosnjë-Hercegovina ka nevojë, krahas reformës kushtetuese, është edhe një mrekulli ekonomike. Diaspora duhet të ketë kushte për investime në vend. Kthimi i tyre, me paratë e fituara dhe Know-How i arritur në Perëndim, mund të ndihmojë vendin për dalje nga kriza. Në vend duhet të sigurohen subvencione për sipërmarrjet inovative.
Por nacionalistët e të gjitha ngjyrave në Bosnjë-Hercegovinë nuk janë të interesuar për përmirësimin e gjendjes. Përparimi i vendit dhe sipërmarrjet inovative janë pengesë për ata. Ndaj aktorët që mund të reformojnë vendin dhe të forcojnë institucionet demokratike duhet të vijnë nga jashtë. Bashkësia ndërkombëtare, e cila ka krijuar këtë realitet mbi bazat e Marrëveshjes së Dejtonit duhet të krijojë mundësi dhe të ofrojë mjete për ndryshimin e gjendjes.
Por përfaqësuesit ndërkombëtarë në Bosnjë-Hercegovinë janë gjithnjë e më pasivë. Kjo vlen për Bashkimin Evropian, i cili krahas Kosovës ka protektoratin edhe në Bosnjë-Hercegovinë. Evropa e madhe dhe e fuqishme duket se ka hequr dorë nga projekti paqësor në këtë vend ballkanik. Bosnjen ajo po ua lë në duar nacionalistëve.
Të gatshëm për demokraci
Më shumë se gjysma e votuesve në Bosnjë-Hercegovinë ka dëshmuar se zgjedhësit atje janë të gatshëm edhe më tej, pra 22 vjet nga zgjedhjet e para, të marrin pjesë në proceset demokratike. Përkundër dëshpërimeve të shumta. Përkundër varfërisë, korrupsionit, burokracisë dhe zhvendosjeve masive nga vendi.
Evropa është ajo që duhet të veprojë./Rüdiger Rossig, DW
Fraksion.com
