Mrekullia Shqiptare

Nga  Ricardo Hausmann

“Koreja e Veriut e Evropës”, Shqipëria tani ka një nivel të ardhurash që është 25% e asaj të Gjermanisë, rritja me dy shifra të eksporteve dhe një monedhë forcuese. Kjo sugjeron që ekonomistët dhe institucionet multilaterale që po fajësohen për të gjitha llojet e rezultateve zhgënjyese mund të mos jenë tërësisht të padobishme.

 

Pesë vjet më parë, Shqipëria , Shqipëria u përball me një situatë vërtet të keqe. Me Greqinë dhe Italinë në vorbullën e krizës së Euros, remitancat dhe prurjet e kapitalit ishin në rënie dhe ekonomia po vuante prej një ngadalësimi të fortë. Defçiti fiskal kishte arritur në 7% të GDP-së, financuar në masë të madhe nga borxhet, pasi qasja në tregjet financiare të jashtme kishte rënë dhe normat e brendshme të interesit ishin të larta.

Përveç kësaj, kompania e shpërndarjes së energjisë ishte si në një krizë operacionale dhe financiare, e paaftë për të paguar për energjinë elektrike që duhej të blinte nga kompanitë e prodhimit të energjisë elektrike. Borxhet e qeverisë dhe të kompanisë së energjisë elektrike po nxisnin një rritje të kredive me probleme në sistemin bankar. Të gjithë përbërësit e një rezultati katastrofik ishin atje.

Ecja e shpejtë në të tashmen: ekonomia po rritet me një normë të fuqishme prej 4.2%, të udhëhequr nga rritja e eksporteve me dy shifra në bujqësi, miniera, prodhim, energji, turizëm dhe shërbime biznesi. Në një kohë kur ekonomitë në zhvillim të larmishëm si Argjentina, Turqia, Nigeria dhe Afrika e Jugut përballen me rënie të monedhave dhe rritjes së normave të interesit, Shqipëria ka normat e saj më të ulëta të interesit për rekord dhe një monedhë forcuese. Tani ajo ka përhapjen më të ulët të sovranit për çdo vend në klasën e saj të klasifikimit, duke treguar se tregjet mendojnë se agjencitë e vlerësimit kanë qenë në gjumë në timon. Pasi Koreja e Veriut e Evropës nën diktatorin komunist Enver Hoxha, niveli i të ardhurave për çdo banor të Shqipërisë është tani 25% e asaj të Gjermanisë. Nëse mund të ruajë normën aktuale të rritjes, do të arrijë të ardhurat aktuale të Gjermanisë në 32 vjet.

Në një kohë kur ekonomistët po fajësohen për të gjitha llojet e rezultateve zhgënjyese dhe institucionet multilaterale si Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe Banka Botërore akuzohen se nuk u kanë këshilluar vendet siç duhet, është e freskët të konstatohet se ato nuk mund të jenë tërësisht të padobishme.

 

Cili ishte sekreti i kthesës së Shqipërisë?

Së pari, ndryshe nga shumë vende që vonojnë të veprojnë, deri kur është shumë vonë, Kryeministri Edi Rama e thirri FMN sapo erdhi në pushtet në shtator 2013. Më pas, qeveria e tij negocioi një program që i mundësoi Shqipërisë të sigurojë mbështetje financiare, ndërkohë që vinte rregull në financat e veta. Programi 3-vjeçar përfundoi me sukses pothuaj dy vjet më parë, dhe raporti i borxhit me GDP-në mbetet në një trend zbritës. Këtë vit, ai po bie me 2.5% të GDP-së, ndërkohë që vendi po e zgjeron në mënyrë domethënëse, buxhetin e tij të investimeve publike.

Që të jesh në gjendje të rritet në mesin e një konsolidimi fiskal, duhet diçka tjetër që të shtyjë ekonominë përpara, zakonisht eksportet. Dhe eksportet po rriten në Shqipëri – ku unë kam udhëhequr një program kërkimor të Qendrës për Zhvillim Ndërkombëtar të Harvardit prej vitit 2013 – jo për shkak të fatit, por falë një përpjekjeje të palodhur për të eleminuar bllokimet dhe rrokur mundësitë. 

Në ndërkohë, Shqipëria iu shmang tundimit për t’u fokusuar në indikatorët e përgjithshëm të Doing Business, që supozojnë se të ndjekësh në mënyrë rastësore praktikat më të mira ndërkombëtare, mund të sjellë ndonjë të mirë. Në vend të kësaj, autoritetet ndoqën një qasje diagnostikuese për të prioritizuar politikat e tyre. Të këshilluar nga Matt Andrews i Harvard Kennedy School of Government, politikëbërësit përdorën një strategji implementuese bazuar në një proces përsëritës të orientuar nga problemet, që fillon duke e pikasur problemin, identifikuar shkaqet e tij, dhe hartuar një mënyrë për ta ndrequr.

Kjo gjë çoi drejt shumë ideve që rezultuan të fuqishme. Në bujqësi, zhvillimi i grumbulluesve ndihmoi fermerët të lidhen me teknologji më të mira dhe tregje më fitimprurëse, duke krijuar kështu një bum në eksportet e perimeve. Në sektorin energjetik, qeveria adoptoi një strategji jo-ortodokse për të ndryshuar sjelljen e qytetarëve në lidhje me vjedhjen e energjisë elektrike dhe mospagimin, gjë që shpuri në vitin 2015, në një ndryshim rrënjësor prej pothuaj 2% të GDP-së, në të ardhurat cash të kompanisë së shpërndarjes.

Po kështu, grupet këshillimore në prodhim dhe turizëm identifikuan fushat ku kish potencial përmirësimi. Shqipëria ka investuar në rimëkëmbjen e qyteteve të veta historike dhe tani po investon në 100 fshatra me potencial të madh për agroturizëm, të cilët ndodh të jenë në zona të varfëra dhe të virgjëra. Nuk është çudi që turizmi po rritet me një ritëm dyshifror. 

Për më tepër,  ambasadorët e vendit po shfrytëzohen tashmë në një strategji të bashkërenduar për të nxitur investimet e huaja përmes angazhimit të drejtpërdrejtë me kompanitë. Dhe politikëbërësit tani po angazhojnë diasporën e Shqipërisë – e cila është një burim i rëndësishëm talenti, investimesh, mundësish të tregut dhe idesh të biznesit – me një impakt të fortë.

Inovacionet nuk kanë qenë vetëm në nivel kombëtar. Erion Veliaj, kryebashkiaku i Tiranës, ka trefishuar të ardhurat e Bashkisë që kur erdhi në krye të saj në vitin 2015, dhe i ka përdorur të ardhurat në mënyra, që e kanë bërë Tiranën një prej qyteteve më të këndshëm  në rajon. Kryeqyteti i Shqipërisë ka fituar çmime ndërkombëtare për zhvillimin e hapësirave urbane me cilësi të lartë, dhe për zgjidhjen e problemeve të lëvizshmërisë dhe atyre mjedisore, në mënyra inovative. 

Mësimet për vendet e tjera janë të qarta. Suksesi përballë vështirësive ndodh kur qeveritë janë të vetëdijshme për gjendjen e vështirë dhe për dobësitë e tyre, munden të artikulojnë objektivat, dhe të kërkojnë pa u ndalur për mënyra drejt arritjes së aspiratave të tyre. Në këtë proces, vendet nuk janë vetëm. Sistemi i asistencës financiare ndërkombëtare udhëhequr nga FMN dhe institucionet e zhvillimit financiar mund të vijë në ndihmë. Por shtetet duhet të dijnë se kur dhe si t’i shfrytëzojnë më së miri. Ata mund të shtojnë kapacitetet e qeverisë, por nuk mund të zëvendësojnë përkushtimin e qeverisë.

Mësimi për Bashkimin Evropian është gjithashtu  i qartë: kur mendojnë për vendet që aspirojnë anëtarësimin si Shqipëria dhe pjesa tjetër e Ballkanit Perëndimor, është e rëndësishme të shikojnë jo vetëm çfarë janë dhe çfarë kanë qenë këta vende, por edhe zellin me të cilin ata veprojnë, për t’u bërë çfarë aspirojnë të bëhen.

Për pjesën më të madhe të historisë, Shqipëria dukej e pashpresë. Por i pashpresë është ai që bën të pashpresin. Tani, kthesa e Shqipërisë është një burim shprese për gjithë ne të tjerët.//www.project-syndicate.org

Ricardo Hausmann, ish ministër i planifikimit të Venezuelës dhe ish-Kryeekonomist i Bankës Ndër-Amerikane për Zhvillim, është Drejtor i Qendrës për Zhvillim Ndërkombëtar në Universitetin e Harvardit dhe profesor i ekonomisë në Shkollën Harvard Kennedy.

 

Fraksion.com