A mund të riorganizohet ISIS-i? Çfarë mësohet nga intervistat me ish-luftëtarët e ISIS

Vera Mironova është anëtare e Programit të Sigurisë Ndërkombëtare në Qendrën Belfer (Harvard Kennedy School) që kryen kërkime mbi organizatat terroriste.

Si pjesë e një hulumtimi më të gjerë cilësor mbi organizatat terroriste, Vera Mironova ka intervistuar luftëtarët vendas dhe të huaj të ISIS (ose Daesh), si dhe njerëz të përfshirë në kontrabandën e luftëtarëve. Ajo ndan njohuritë e saj për llojet e ndryshme të luftëtarëve, çfarë ka ndodhur me ta dhe çfarë mund të bëjnë më pas.

Intervistat u zhvilluan me telefon dhe gjatë punës në terren në Irak, Siri dhe Turqi nga viti 2013 deri në vitin 2017, duke përfshirë, ndërkohë që ata ishin të vendosur me Forcat Speciale Operacionale të Irakut gjatë betejës për Mosulin në 2016-2017. Autorja ka marrë pjesë në gjyqet lidhur me ISIS në gjykatat e Irakut dhe vazhdon të intervistojë ish-luftëtarët e huaj që aktualisht po fshihen në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore.

ISIS nuk është një territor në hartë, është një grup njerëzish që kërkojnë një atdhe, dhe siç kanë dëshmuar disa nga vitet e fundit, çdo pjesë e tokës nga Lindja e Mesme në Filipine do tju duhej për këtë. Do të duhej vetëm një anëtar i dedikuar dhe i kualifikuar që të punonte drejt këtij qëllimi. Pra, megjithëse koalicioni anti-ISIS ka arritur t’i privojë ISIS-it territorin e tij në Irak dhe Siri, një konsideratë më e rëndësishme është nëse ISIS gjithashtu është privuar nga mjaft fuqi njerëzore, brenda dhe jashtë zonës luftarake, për t’u mundur vërtet. Nëse jo, a do të jetë e mundur që ISIS të rivendosë numrat e tij dhe të fillojë përsëri?

Për të kuptuar me të vërtetë të ardhmen e kësaj organizate të armatosur, është e nevojshme të kuptojmë njerëzit që përbëjnë ISIS, çfarë ka ndodhur me ta dhe çfarë mund të bëjnë më pas.

Ndërsa shumë prej anëtarëve vendas dhe të huaj të grupit u vranë në veprim, disa arritën të mbijetonin. Anëtarët lokalë që kanë mbijetuar janë tani ose në burg ose ë fshehur. E njëjta gjë vlen edhe për luftëtarët dhe mbështetësit e grupeve të mbijetuara nga jashtë. Por, qofshin të vdekur apo të gjallë, anëtarët e ISIS fillimisht u bashkuan dhe mbështetën grupin për arsye të ndryshme dhe ato arsye mund të ndihmojnë në parashikimin e sjelljes së ardhshme të atyre që mbeten.

Ata që u vranë

Anëtarët e ISIS të vrarë gjatë operacioneve anti-ISIS në Irak dhe Siri hyjnë në disa kategori dhe vdiqën në kohë të ndryshme, në mënyra të ndryshme. Sipas luftëtarëve të intervistuar, një pjesë e madhe e atyre individëve që u bashkuan për të vdekur për xhihad dhe ishin më të pasionuar për grupin, vullnetarë për misionet më të rrezikshme (ose edhe vetëvrasëse), u vranë herët në konflikt. Luftëtarët me përvojë janë vërejtur se kanë qenë shumë të përkushtuar, shpesh duke luftuar deri në frymën e fundit.

“Në tetor të vitit 2017, kur Raqqa kishte rënë tashmë, hyra në kontakt me një luftëtar të tillë, një folës rus nga Kaukazi, i cili ishte ende në Al-Mayadin (Siri). I pyetur nëse ai po planifikonte të arratisej, ai tha jo, ai do të luftonte deri në fund. Fundi erdhi më vonë atë javë kur ai dhe familja e tij u vranë në shtëpinë e tyre nga një sulm ajror.

Dëshmitë anekdotike nga ish-luftëtarët gjithashtu tregojnë se anëtarët e rinj, të papërvojë të grupit u vranë në numër disproporcionalisht të lartë, shpesh duke paguar për gabime në gjykim dhe aftësi me jetën e tyre. Disa madje u vranë nga, për shembull, duke bërë gabime gjatë instalimit të pajisjeve shpërthyese të improvizuara.

Por jo të gjithë ata që vdiqën në ISIS, madje luftuan. Disa anëtarë kishin shitur gjithçka dhe kishin lënë familjet e tyre në Siri me familjet e tyre, duke ecur në atë që mendonin se mund të ishte një shtet islamik utopik. Por njëherësh atje, ata shpesh nuk ishin në gjendje të largoheshin, të bllokuar në një mjedis të paqëndrueshëm pa lidhje dhe pa para. Pas rënies së Mosulit dhe Raqqës, e vetmja mënyrë për të dalë nga kontrabanda ishte që të bëhej kontrabandë, e cila kushtonte midis 7,000 dhe 10,000 $ një person. Edhe nëse dikush do të kishte atë sasi parash, ata nuk do të kishin asnjë garanci se kontrabandisti nuk po punonte për sigurinë e brendshme të ISIS (i njohur si Amni), i cili do të merrte paratë e tyre dhe pastaj do t’i vriste.

Një grup njerëzish brenda ISIS nuk u pajtuan me udhëheqjen e grupit dhe u konsideruan të rrezikshëm. Këta luftëtarë jashtëzakonisht fetarë u pakënaqën me markën ISIS të Islamit dhe u vranë në burgjet e ISIS ose, kur u ndje një mungesë luftëtarësh, u dërguan në vijat kufitare më të rrezikshme. Midis tyre ishin të ashtuquajturat takfiris ekstremistë (myslimanët që akuzojnë muslimanët e tjerë të braktisjes), të cilët e akuzuan ISIS për të qenë kafirë (mosbesimtarë) kur e kuptuan se Shteti Islam nuk ishte utopia që kishin ëndërruar. Sipas një prej këtyre ‘ekstremistëve’, të cilët arritën të mbijetonin, ishte e zakonshme që të tjerët si ai ishin dërguar nga burgu në frontet në Kobane, Deir ez-Zor dhe Hama. (Kjo u konfirmua nga intervista të tjera të kryera me njerëz në secilën nga tri lokacionet.)

Ata që mbijetuan

Një grup shumë më i vogël i anëtarëve të ISIS mbijetuan, ata janë ose në burg ose të fshehur. Udhëheqësit e nivelit të lartë kuptonin se ata përballeshin me një rrezik të lartë për t’u dënuar me vdekje, nëse kapeshin, kështu që ata ose shpëtuan me sukses ose zgjodhën të vdisnin në fushën e betejës ose, në rastin e anëtarëve të grupit që ishin jashtë vendit, refuzuan të dorëzoheshin gjallë.

Sipas intervistave të kryera në Irak me pjesëtarë të forcave të armatosura, gjykatës dhe avokatë, ata që janë në burg janë kryesisht luftëtarë lokalë të nivelit të ulët që u dorëzuan ose u morën gjallë. Një shembull është një burrë 30-vjeçar nga Mosuli, gjyqin e të cilit kam ndjekur në Tel Kaif në janar të vitit 2018: ai kishte qenë vetëm anëtar i ISIS-it për tre muajt e fundit të okupimit të grupit, duke u bashkuar pasi kishte dalë jashtë për nevoja ushqimi për familjen e tij dhe ISIS i paguan atij 5000 dinarë (rreth 5 dollarë) në ditë.

Jashtë Lindjes së Mesme, përkrahësit e ISIS gjithashtu po arrestohen për akuzat për terrorizëm. Disa janë mbështetës të vërtetë, të akuzuar për shembull për përhapjen e propagandës së ISIS në internet, ose për lehtësimin e transferimit të luftëtarëve në fushën e betejës. Të tjerët në fakt nuk kanë dashur të bëjnë me ISIS-in, por janë fajtorë nga shoqata, për shembull, janë arrestuar për dërgimin e parave për të afërmit që luftonin në Siri, ose për të shkuar në Siri për t’u përpjekur t’i çlirojnë të afërmit e tyre.

Çdo anëtar tjetër ISIS i mbetur po fshihet. Falë ISIS-it, kjo nuk është një mbetje e madhe, politika e tyre ishte të vriteshin, në vend, të gjithë ata që përpiqeshin të iknin nga grupi dhe të burgosnin të gjithë ata që dëgjuan duke diskutuar. Por, me vetë-përzgjedhjen, grupi i vogël i njerëzve që e kanë bërë atë të gjallë, janë potencialisht shumë të rrezikshëm.

Këta njerëz janë luftëtarë të huaj që u arratisën nga ISIS në faza të ndryshme. Në fillim, sipas disa luftëtarëve të huaj me të cilët bisedova, këta përfshijnë individë që kishin mbetur me sasi të konsiderueshme të fondeve të grupit, të cilat ISIS  i kishte siguruar për të blerë pajisje ushtarake ose për të kryer operacione jashtë vendit. Një ish luftëtar i huaj nga Kaukazi kujton një forcë speciale të stërvitur në mënyrë të pavarur për operacionet e ardhshme në Kaukaz. Megjithatë, sipas tij, shumë pak luftëtarë u bashkuan, jo vetëm ishte trajnimi fizik shumë i vështirë, por shumë anëtarë të grupit ishin kundër luftimeve jashtë vendit dhe në vend të kësaj donin që burimet të përdoreshin për të rritur cilësinë e jetës në halifatin.

Një grup më i madh i luftëtarëve të huaj filluan të largohen në 2014 dhe 2015, kur ISIS ishte në kulmin e fuqisë së tij. Këto ishin takfiris ‘ekstremist’, të përmendur më lart. Ndërsa ata ishin kundër ISIS, i cili i perceptonte ata si një kolonë e pestë, ata u përpoqën të shpëtonin nga grupi vetëm për të mbijetuar, shumë pak prej tyre arritën.

Me çlirimin e Mosulit në gusht të vitit 2017, disa liderë të ISIS që e kuptuan grupin e tyre nuk do të mbuloheshin nga humbjet territoriale filluan të largohen duke marrë shuma të mëdha të parave të grupit me ta, kjo i mundësoi atyre që të marrin ryshfet nga rruga e tyre dhe, e liderëve të huaj të ISIS, të blejnë dokumente të reja.

Për shkak të anonimitetit të tyre, shumë anëtarë të Amnisë ishin në gjendje të largoheshin. Jo vetëm që ata kishin qasje në fondet e grupit, por shumë prej tyre nuk ishin të njohur për koalicionin anti-ISIS, kështu që ata nuk duhet të marrin ryshfet nga rruga e tyre. Për më tepër, gjatë kohës që punonin për ISIS, shpesh vinin maska, kështu që kur ata ishin të lirë, luftëtarë të tjerë dhe civilë lokalë nuk i njihnin.

Çfarë tjetër?

Shumë nga udhëheqësit vendorë të grupit janë ende të gjallë dhe të lirë dhe kanë paratë e grupit. Kjo do t’i lejojë atyre jo vetëm të qëndrojnë të sigurt, por edhe të mbështesin vejushat dhe fëmijët e luftëtarëve të ISIS. Ndërkohë, luftëtarët lokalë të cilët u arratisën, por janë të njohur për autoritetet lokale detyrohen të jetojnë të fshehur, në zonat rurale, edhe nëse ata preferojnë të çmobilizohen. Disa mund të vazhdojnë të marrin pjesë në operacionet e kryengritjes. Anëtarët e panjohur të Amni janë në gjendje të fshihen në qytete dhe potencialisht mund të përgatiten për operacione të mëdha urbane.

Sa u përket drejtuesve të lartë të nivelit të lartë dhe anëtarëve të Amnisë që ishin në gjendje të iknin, përvoja dhe lidhjet që kishin mund t’u lejonin atyre të rivendosnin grupin në vendin e tyre të ri. Për shkak të efektivitetit të tij të perceptuar, emri ISIS ende mund të tërheqë anëtarë të rinj të cilët mund të kenë pakënaqësi në vendin e tyre

Në të njëjtën kohë, luftëtarët e nivelit të ulët në burg në Irak dhe Siri, si dhe vende të tjera mund të lëshohen gjatë dekadës së ardhshme, sipas juristëve  të intervistuar në Irak dhe Rusi. Rojet dhe hetuesit e burgjeve janë tashmë të shqetësuar se radikalizimi dhe koordinimi i mëtejshëm do të vazhdojë në burgje, siç ishte rasti gjatë pranisë së koalicionit ushtarak të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara në Irak me kampe të burgut si Camp Bucca (ku një institucion paraburgimi drejtohej nga ushtria amerikane nga viti 2003 deri në vitin 2009). Përveç kësaj, fëmijët e luftëtarëve të ISIS do të luftojnë deri në kohën që etërit e tyre mund të lirohen dhe mund të shtojnë gjak të freskët në çdo fuqi punëtore të grupit të riorganizuar.

Ish anëtarët që u larguan nga ISIS për shkak se nuk pajtoheshin me ideologjinë ose taktikat e grupit, janë shumë të suksesshme në shpjegimin e mbështetësve të mundshëm të ISIS-it pse organizata nuk i përmbushi pritjet e tyre. Megjithatë, sepse janë fshehur pa dokumente ose ndonjë mjet për të mbështetur veten, opsionet e tyre të ardhshme janë të kufizuara dhe shpesh lufta është kualifikimi i tyre i vetëm. Kjo i bën ata pre e lehtë për rrjete kriminale. Sipas një ish-luftëtari të huaj, disa nga shokët e tij ishin përfshirë tashmë në mbledhjen e borxhit të paligjshëm dhe vjedhje.

Pamja që del nga ky hulumtim cilësor i ish luftëtarëve të ISIS-it tregon se nevojitet një qasje gjithëpërfshirëse për të parandaluar zhvillimin e ISIS-it tjetër. Kjo mund të përfshijë marrjen e masave për të parandaluar anëtarët e ISIS në burg nga organizimi dhe radikalizimi i të burgosurve të tjerë; forcimi i bashkëpunimit ndërkombëtar dhe shkëmbimi i shërbimeve sekrete për të gjurmuar luftëtarët e mëparshëm; dhe duke marrë parasysh programet e de-radikalizimit dhe riintegrimit. Aty ku është e mundur, do të ishte e këshillueshme që të adresoheshin disa nga çështjet kryesore, siç është cilësia e jetës dhe diskriminimi, të cilat mund të kenë kontribuar në rritjen e ISIS-it dhe të tërheqin luftëtarë të huaj në radhë të parë./Përgatiti M. Golikja

 

Fraksion.com