Policia ajrore: Sigurimi i qiellit të NATO-s

Nga MSc. Mimoza Golikja *

 

Policimi ajror i NATO-s është një mision paqësor, i cili synon të ruajë sigurinë e Aleancës së Hapësirës Ajrore. Është një detyrë kolektive dhe përfshin praninë e vazhdueshme, 24 orë në ditë në 365 ditë në vit, të avionëve luftarakë dhe ekuipazhet, të cilat janë gati të reagojnë shpejt ndaj shkeljeve të hapësirës ajrore.

Policimi ajror i NATO-s është një detyrë kolektive dhe një mision thjesht mbrojtës, i cili përfshin praninë 24 orëshe të avionëve luftarakë, të cilët janë të gatshëm të reagojnë shpejt ndaj shkeljeve të hapësirës ajrore. Anëtarët e NATO-s ndihmojnë ata aleatë që janë pa mjete të nevojshme për të siguruar policinë ajrore të territorit të tyre. Komandanti Suprem i Forcave Aleate për Evropë (SACEUR) është përgjegjës për zhvillimin e misionit të NATO-s për Policinë Ajrore. Ruajtja e integritetit të hapësirës ajrore të NATO-s është një nga misionet e Mbrojtjes së Integruar të Ajrit dhe të Raketave të NATO-s. Policimi ajror u intensifikua pas krizës Rusi-Ukrainë.

Belgjika, Kanadaja, Gjermania marrin detyrat e policisë ajrore të NATO-s

Duke filluar që në shtator, avionët luftarakë belgë dhe gjermanë marrin përgjegjësinë për patrullimin e qiellit si pjesë e misionit ajror të NATO-s për policinë ajrore. Operacioni nga bazat ajrore Siauliai në Lituani, ( katër F-16 belgë do të udhëheqin misionin, me katër avionë gjermanë të Eurofighter të cilët i mbështesin ata nga baza ajrore Ämari në Estoni), zëvendësojnë njësitë e forcave ajrore franceze, portugeze dhe spanjolle, të cilat kanë patrulluar rajonin e Balltikut që nga maji 2018.

Misioni i NATO-s për policinë ajrore në vendet baltike filloi  në 2004 pasi Letonia, Lituania dhe Estonia u bashkuan me aleancën. Që atëherë, aleatët janë kthyer për të ruajtur qiellin mbi Lituaninë, Letoninë dhe Estoninë, pasi të tre vendet baltike nuk kanë avionë luftarakë të tyre. “Ky është një shembull i qartë i solidaritetit të Aleancës në veprim,” tha zëdhënësja e NATO-s Oana Lungesku. “Në vitet e fundit, kemi parë një rritje të konsiderueshme të aktivitetit ushtarak të ushtrisë ruse përgjatë kufijve të aleatëve të NATO-s në rajon. Avionët e NATO-s janë në qiell kur avionët nuk ndjekin një plan fluturimi ose nuk flasin për kontrollin e trafikut ajror. Ne jemi gjithmonë vigjilentë”.

Kontigjenti kanadez zëvendëson një shkëputje të avionëve të Forcave Ajrore të Mbretërisë së Bashkuar që kanë kryer misionin që nga prilli. Gjatë vendosjes, Forca Ajrore Mbretërore kreu tetë ngritje në përgjigje të një numri të përgjithshëm të 20 avionëve rusë që fluturonin rreth hapësirës ajrore rumune.

Italia, patrullime ajrore të NATO-s mbi Islandë

Katër fluturime ajrore të Forcave Ajrore të Eurofighter kanë arritur në bazën ajrore të Keflavik të Islandës dhe prej datës 4 shtator 2018 ata do të ndihmojnë në sigurimin e mbrojtjes së hapësirës ajrore të Islandës. Gjatë disa javëve të ardhshme, pilotët italianë do të ofrojnë aftësi interceptuese dhe do të stërviten së bashku me Rojën Bregdetare Islandeze dhe Qendrën e Kontrollit dhe Raportimit të NATO-s. Avionët italianë do të plotësojnë mbikëqyrjen ajrore që Islanda ekzekuton me katër radarët e largët dhe vendet e komunikimit.

Kjo është hera e tretë, pas 2013 dhe 2017, që Italia vendos avionë luftarakë për misionin e NATO-s në Islandë. Përveç përkrahjes të aleatit nordik, misioni ofron një mundësi të vlefshme të trajnimit për Forcën Ajrore Italiane, ekipet e të cilëve do të praktikojnë në një vendndodhje gjeografike unike dhe do të rrisin aftësitë e tyre për të operuar në një hapësirë ​​ajrore të panjohur.

Islanda nuk ka kapacitet të plotë të mjeteve të mbrojtjes ajrore, kështu që ky mision është ekzekutuar nga aleatë të tjerë të NATO-s. Kjo siguron që islandezët të gëzojnë një standard të lartë të sigurisë së hapësirës ajrore. Ajo gjithashtu tregon frymën e solidaritetit midis aleatëve të NATO-s.

Gjatë dhjetë viteve të fundit, nëntë aleatë, Kanadaja, Republika Çeke, Danimarka, Franca, Gjermania, Italia, Norvegjia, Portugalia dhe Shtetet e Bashkuara, kanë vendosur avionë luftarakë në misionin në Islandë. Zbatimet zakonisht zgjasin tre deri në katër javë dhe ndodhin tri herë në vit. Ky mision mbrojtës në kohë paqeje mbikëqyret nga Komanda Ajrore Aleate në Ramstein të Gjermanisë dhe kontrollohet nga Qendra Veriore e Operacioneve Ajrore Kombëtare të NATO-s në Uedem të Gjermanisë.

Diçka më tepër për Policinë Ajrore, si mision kolektiv i sigurisë

 Mbrojtja e integritetit të hapësirës ajrore sovrane të anëtarëve të Aleancës është një detyrë paqësore që kontribuon në mbrojtjen kolektive të NATO-s. Është një shenjë e qartë e kohezionit, përgjegjësisë së përbashkët dhe solidaritetit në të gjithë Aleancën.

Misioni i Policisë Ajrore të NATO-s realizohet duke përdorur Sistemin e Integruar të Mbrojtjes së Ajrit dhe të Raketave të NATO-s (NATINAMDS).

Komandanti i Përgjithshëm i Forcave Aleate për Evropë (SACEUR) ka përgjegjësinë e përgjithshme për udhëheqjen e misionit të NATO-s për Policinë Ajrore.

Komanda Ajrore Aleate (AIRCOM) me seli në Ramstein, Gjermani mbikëqyr misionin e Policisë Ajrore të NATO-s me komandën dhe kontrollin 24 orë nga dy qendrat e kombinuara të operacioneve ajrore (CAOCs); një në Torrejon, Spanjë dhe një në Uedem, Gjermani. CAOC Uedem është përgjegjës për Policinë Ajrore të NATO-s në veri të Alpeve dhe CAOC Torrejon për në jug. CAOC vendos se cili fluturues i interceptorit do të jetë i fikur (dmth. I ngarkuar për të reaguar) sipas vendndodhjes së incidentit.

Vendet anëtare të NATO-s sigurojnë mjetet e nevojshme dhe asetet për policimin ajror të hapësirës ajrore të tyre, nën drejtimin e SACEUR. Ata që nuk kanë mjetet e nevojshme për ta bërë këtë (Shqipëria, Estonia, Letonia, Lituania, Mali i Zi dhe Sllovenia) ndihmohen nga anëtarë të tjerë të NATO-s për të ruajtur integritetin e hapësirës së tyre sovrane në kohë paqeje dhe për të siguruar mbrojtjen e tyre.

NATO ka mbrojtur qiellin Balltik që nga viti 2004, kur Estonia, Letonia dhe Lituania u bashkuan me Aleancën. Misioni i Policimit të Ajrit Balltik filloi në prill 2004 dhe është ekzekutuar vazhdimisht që nga ajo kohë. Hapësira ajrore e Sllovenisë mbulohet nga Hungaria dhe Italia, ndërsa Shqipëria dhe Mali i Zi mbulohen nga Greqia dhe Italia.

Të gjitha vendet anëtare të NATO-s që posedojnë një aftësi të policisë ajrore, kontribuojnë vullnetarisht në misionin e Policisë Ajrore të NATO-s në shtetet baltike dhe kjo përgjegjësi rrotullohet çdo katër muaj. Aftësia për misionin në shtetet baltike u krijua nga vendosja e avionëve luftarakë të NATO-s në bazën ajrore të Šiauliai në Lituani. Që nga viti 2014, NATO gjithashtu po përdor bazën ajrore Ämari në Estoni për vendosjen e aseteve shtesë të policisë ajrore.

Misioni i patrullimit të qiellit përgjatë kufirit lindor të NATO-s u intensifikua në vitin 2015 pas fillimit të krizës Rusi-Ukrainë.

Komponentet kryesore të hapësirës ajrore dhe evolucioni

 Policimi ajror i NATO-s kërkon që avionët dhe ekipet e kontrollit të ajrit dhe kontrollit (ASACS), strukturës së komandës ajrore dhe kontrollit (Air C2) dhe reagimit të shpejtë të reagimit (Interceptor) (QRA (I)) të jenë në dispozicion në baza 24/7.

Kjo i mundëson Aleancës që të zbulojë, ndjekë dhe të identifikojë sa më shumë që të jetë e mundur të gjitha objektet ajrore që afrohen ose funksionojnë brenda hapësirës ajrore të NATO-s në mënyrë që të mund të njihet shkelje dhe të merren veprimet e duhura.

Termi “policia ajrore” u përdor për herë të parë nga Mbretëria e Bashkuar midis dy Luftërave Botërore për të përshkruar misionin e tyre në Mesopotami (tani pjesë e Irakut), ku avionët u përdorën për të zëvendësuar qasjen më tradicionale të ushtrisë së “çizmet në terren” në një përpjekje për të shkurtuar në ushtrinë e madhe perandorake  Kjo ishte hera e parë që pushteti ajror ishte përdorur për një detyrë policore dhe konsiderohet ende si lindja e konceptit, edhe pse kjo iniciativë e parë ishte duke e rregulluar situatën në terren, në vend se në ajër.

Në vitet 1960, kombet pjesëmarrëse në strukturën ushtarake të NATO-s kuptuan se sistemet individuale të mbrojtjes ajrore që vepronin në mënyrë të pavarur nuk mund të mbronin në mënyrë efektive hapësirën ajrore të Aleancës, kështu që ata filluan të punojnë së bashku për të krijuar një strukturë për të kapërcyer këtë mangësi. Kombinimi i aseteve kombëtare të plotësuara sipas nevojës nga elementë të tjerë të NATO-s, u krijua një strukturë e integruar e mbrojtjes ajrore dhe sistemi, Sistemi i Integruar i Mbrojtjes Ajrore i NATO-s (NATINADS).

Themeluar në vitin 1961 gjatë Luftës së Ftohtë, Policia Ajrore e NATO-s ishte – dhe ende është – një pjesë integrale e Mbrojtjes së Integruar të Ajrit dhe të Raketave të NATO-s (IAMD). Në detyrë 24/7/365, Policimi Ajror i NATO-s është një konstante në një mjedis të sigurisë në ndryshim të shpejtë, duke i dhënë SACEUR aftësinë për të ruajtur integritetin e hapësirës ajrore të Aleancës në kohë paqeje.

Në ditët e para të NATINADS, të gjitha vendet anëtare të NATO-s (me përjashtim të Islandës dhe Luksemburgut) pajisën avionë luftarakë me SACEUR. Referuar si “forca komanduese të NATO-s”, këto avionë u vunë nën komandën e SACEUR tashmë në kohë paqeje. Kjo i dha atij fleksibilitetin e duhur për të reaguar në çdo rast në hapësirën ajrore të NATO-s në kohën e duhur.

Në 2004, nëntë vende të reja anëtare u bashkuan me Aleancën. Disa prej tyre nuk posedonin avionë luftarakë dhe prandaj nuk mund të siguronin mjetet e nevojshme për mbrojtjen e hapësirës ajrore të tyre. Kjo përgjegjësi u morr nga vendet anëtare të NATO-s të cilat posedojnë një aftësi të policisë ajrore. Fillimisht, NATO përdorte vetëm bazën ajrore Šiauliai në Lituani, por që nga viti 2014, po ashtu ka përdorur bazën ajrore Ämari në Estoni për vendosjen e aseteve shtesë të policisë ajrore.

Gjithashtu në vitin 2004, u vendosën aranzhime të posaçme për sigurimin e policimit adekuat ajror të Sllovenisë. Hapësira ajrore e vendit mbulohet nga Hungaria dhe Italia. Qendra Kombetare e Operacioneve Ajrore (CAOC) vendos mbi bazën rast pas rasti cili komb do të fiksohet sipas vendndodhjes së incidentit.

Në vitin 2006, Shtetet e Bashkuara përfunduan misionin e përhershëm të policisë ajrore mbi Islandën. Misioni i SHBA u zëvendësua nga një sistem në të cilin aleatët vendosën periodikisht avionë luftarakë në Bazën Ajrore të Keflavik për të siguruar mbrojtjen e hapësirës ajrore Islandeze. Zbatimi i parë u zhvillua në maj 2008.

Kur Shqipëria u bashkua me NATO në 2009, u krijua një marrëveshje e ngjashme me atë të Sllovenisë me Greqinë dhe Italinë duke siguruar mbulim mbi Shqipërinë.

Në Samitin e Lisbonës në vitin 2010, liderët e aleatëve ranë dakord për të trajtuar mbrojtjen e ajrit dhe të raketave në një mënyrë holistike duke zhvilluar një Sistem të Integruar të Mbrojtjes së Ajrit dhe të Raketave të NATO-s (NATINAMDS). NATINAMDS bazohet në NATINADS ekzistues ekzistues të zgjeruara nga elementë të rinj BMD.

Në vitin 2015, Belgjika, Luksemburgu dhe Holanda nënshkruan një marrëveshje për të kryer policimin e përbashkët ajror të territoreve të tyre. Sipas marrëveshjes, forcat ajrore belge dhe holandeze do të mbrojnë hapësirën ajrore të Beneluksit në një bazë rrotulluese. Operacionet e përbashkëta filluan më 1 janar 2017.

Në 2017, Mali i Zi u bashkua me Aleancën. Greqia dhe Italia kanë rënë dakord të sigurojnë mbulimin e hapësirës ajrore mbi Malin e Zi duke përdorur të njëjtin model si për Shqipërinë./GazetaUshtria

 

Fraksion.com