SPS, imazh pozitiv i NATO-s dhe ofrues i sigurisë

1958 – 2018: 60-vjet nga Programi i Shkencës për Paqen dhe Sigurinë. Më shumë se 20 laureatë të çmimit Nobel dhe rreth 800 aktivitete bashkëpunuese ndërmjet aleatëve dhe partnerëve të NATO-s.

 

2018-ta  shënon 60 vjetorin e Programit të Shkencës së NATO-s për Paqen dhe Sigurinë (SPS), i cili ka ndërtuar një rekord të fortë të promovimit të projekteve shkencore dhe bashkëpunimit midis shkencëtarëve nga vendet e NATO-s, duke maksimizuar kthimin e investimeve kërkimore dhe forcimin e lidhjes transatlantike.

Gjatë gjithë viteve, programi ka krijuar një rrjet të gjerë ndërkombëtar shkencëtarësh dhe ekspertësh. Më shumë se 20 laureatë të çmimit Nobel janë të lidhur me Programin SPS, një testament për përsosmërinë shkencore që ajo mbështet.

Prioritetet për Programin SPS janë përditësuar vazhdimisht që nga fillimi i saj, për të reflektuar ndryshimet në mjedisin e sigurisë dhe sfidat në zhvillim me të cilat ballafaqohet NATO dhe partnerët e saj. Aktualisht, Programi fokusohet në një gamë të gjerë çështjesh, nga mbrojtja kibernetike duke iu përgjigjur terrorizmit për të rritur sigurinë e energjisë.

Gjatë dekadës së fundit, Programi ka zhvilluar rreth 800 aktivitete bashkëpunuese ndërmjet aleatëve dhe partnerëve të NATO-s, duke filluar nga mbrojtja kibernetike në Jordani deri në çminimin humanitar në Ukrainë; nga lidhja e universiteteve afgane me internetin me shpejtësi të lartë për të shndërruar oksidues toksik të karburantit raketor në pleh në Uzbekistan; dhe nga përmirësimi i menaxhimit të krizave në Mauritani për krijimin e një sistemi të ri të komandave të incidenteve në Ballkanin Perëndimor.

 

Rrugëtimi historik i Programit të Shkencës për Paqe dhe Sigurinë

Ashtu siç e thamë që në hyrje të këtij shkrimi viti 2018 shënon 60 vjetorin e programit të NATO-s për Shkencë për Paqen dhe Sigurinë (SPS), themelet e të cilit u vendosën më 13 dhjetor 1956, kur Këshilli i Atlantikut të Veriut miratoi një raport për të përmirësuar bashkëpunimin dhe koordinimin jo-ushtarak brenda NATO-s në përputhje me Nenet 2 dhe 4 të Traktatit të Atlantikut të Veriut.

I njohur si “Raporti i Tre Burrave të Mençur”, propozoi aktivitete konkrete për të rritur bashkëpunimin në fushat e politikës, ekonomisë dhe shkencës. Raporti përfundimtar i tre ministrave të NATO-s, Lester B. Pearson (Ministri i Jashtëm i Kanadasë), Gaetano Martino (Ministri i Jashtëm i Italisë) dhe Halvard Lange (Ministri i Jashtëm i Norvegjisë), përfshinë një nënkategori të dedikuar për bashkëpunimin shkencor dhe teknologjik.

Programi i Shkencës i NATO-s u lançua në përgjigje të drejtpërdrejtë ndaj rekomandimeve të “tre burrave të urtë” në vitin 1957 dhe në sfondin e nisjes së Sputnik I, i cili tregoi hendekun midis teknologjisë së raketave sovjetike dhe aleate. Programi kishte për qëllim nxitjen e projekteve shkencore dhe bashkëpunimin midis shkencëtarëve nga vendet e NATO-s për të lehtësuar shkëmbimin dhe maksimizimin e kthimit të investimeve kërkimore. Një vit më vonë u emërua Këshilltari i parë Shkencor i Sekretarit të Përgjithshëm dhe Komiteti i Shkencës i NATO-s (SCOM), për herë të parë më 29 mars 1958. Komiteti i Shkencës i NATO-s ishte i përbërë nga përfaqësues të vendeve anëtare të cilët ishin “të kualifikuar për të folur autoritativisht politikës shkencore” dhe dha rekomandime për Këshillin e Atlantikut të Veriut. Ai synonte të nxiste bashkëpunimin shkencor për sigurinë e aleatëve, të forconte lidhjen transatlantike dhe të rriste solidaritetin.

Gjatë periudhës së relaksimit të  marrëdhënieve të tendosura ose tensioneve në vitet 1960, aleatët u bënë gjithnjë e më të vetëdijshëm për problemin e përbashkët mjedisor që mund të kërcënonte mirëqenien dhe përparimin e shoqërive të tyre. Prandaj, Këshilli i Atlantikut të Veriut krijoi Komitetin për Sfidat e Shoqërisë Moderne (CCMS) në vitin 1969. CCMS më pas u zgjerua për të përfshirë partnerë dhe siguroi një platformë unike për shkëmbimin e njohurive dhe përvojës në aspektin teknik, shkencor dhe politik të çështjeve sociale dhe mjedisore në të dy sektorët civilë dhe ushtarakë.

Në vitin 1992, pas ndryshimeve politike në Evropën Qendrore dhe Lindore dhe Bashkimin Sovjetik, fushëveprimi gjeografik i aktiviteteve të Komitetit të Shkencës dhe CCMS u rrit në masë të madhe me krijimin e Këshillit të Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NACC). NACC përfundimisht u bë Këshilli i Partneritetit Euro-Atlantik, i cili ofroi një forum për dialog dhe konsultim mbi çështjet politike dhe të sigurisë dhe për partneritet përmes aktiviteteve të bashkëpunimit praktik.

Në vitin 2003, Komiteti i Shkencës dhe Programi i tij u transferuan në Divizionin e sapo krijuar të Diplomacisë Publike të NATO-s. Ky zhvillim përfaqësonte një ri-drejtim themelor të Programit të Shkencës për t’u përqendruar në sigurinë, në përputhje me drejtimet dhe objektivat e reja të NATO-s. Vetëm në vitin 2006 programi i ristrukturuar mori emrin e tanishëm të Shkencës për Paqen dhe Sigurinë, pas bashkimit të Komitetit të Shkencës dhe CCMS. Menjëherë pas kësaj, në vitin 2010 Programi i SPS dhe personeli i tij u futën në Divizionin e Sfidave të Sigurisë së Emergjencës (ESC) që u krijua në të njëjtin vit. Në përputhje me këtë veprim, prioritetet kryesore të SPS u përditësuan në 2012 për të reflektuar një fokusim më të madh në sfidat e reja të sigurisë, si mbrojtja kibernetike, terrorizmi dhe siguria energjetike.

Siç tregon ky tregim i shkurtër historik, programi i shkencave civile të NATO-s ka qenë fleksibël dhe përshtatur gjatë gjithë historisë së saj 60-vjeçare për të reflektuar dhe reaguar ndaj ndryshimit të kontekstit politik dhe të sigurisë në të cilin vepron. Në vitet e hershme, Programi i Shkencës kontribuoi në ndërtimin e një imazhi pozitiv të NATO-s si ofrues i sigurisë nëpërmjet angazhimit me komunitetet shkencore dhe civile të Aleatëve bazuar në parimet e solidaritetit. Gjatë viteve, dhe veçanërisht në fund të Luftës së Ftohtë, ky program ndër-aleancë u transformua për të arritur dhe ofruar bashkëpunim praktik në të gjithë kornizat e partneritetit të NATO-s. Që nga fillimi i Programit, është themeluar një rrjet i gjerë ndërkombëtar i shkencëtarëve dhe ekspertëve nga vendet anëtare të NATO-s dhe vendet partnere. Më shumë se 20 laureatë Nobel janë të lidhur me Programin SPS, një testament për përsosmërinë shkencore të mbështetur nga Programi SPS.

Sot, Programi SPS siguron mekanizma të mirëfilltë dhe të njohura globalisht për të angazhuar të gjithë partnerët në aktivitetet e bashkëpunimit praktik bazuar në kërkimin shkencor, inovacionin teknologjik dhe shkëmbimin e njohurive. SPS ofron fonde, këshilla dhe mbështetje profesionale për aktivitete të lidhura me sigurinë, që i përgjigjen objektivave strategjike të NATO-s dhe adresojnë fushat prioritare të bashkëpunimit si me partnerët.

Aktivitetet Kryesuese të Programit SPS

Gjatë dekadës së fundit, Programi ka iniciuar rreth 800 aktivitete bashkëpunuese midis 29 shteteve të saj anëtare dhe 41 vendeve partnere duke filluar nga mbrojtja kibernetike në Jordani deri në çminimin humanitar në Ukrainë. Aktivitetet kryesore të programit SPS nga dekada e kaluar përfshijnë:

-Sigurimi i lidhjes së internetit me shpejtësi të lartë në universitetet afgane dhe institucionet qeveritare përmes programit SILK-Afganistan.

-Konvertimi i oksiduesit toksik të raketave të raketave në plehra në Azerbajxhan dhe Uzbekistan.
-Instalimi i një sistemi multinacional të telemjekësisë për përgjigje të ekspertëve të largët mjekësor gjatë situatave emergjente.

-Përmirësimi i bashkëpunimit rajonal nëpërmjet një programi reagimi emergjent sizmik të Kaukazit.
-Krijimi i një sistemi kombëtar të koordinimit të menaxhimit të krizave në Mauritani, duke shërbyer si një model për rajonin më të gjerë Sahel.

-Zhvillimi i sistemeve të avancuara të zbulimit për çminimin dhe pastrimin e mjeteve të pashpërthyera në Egjipt.

-Ofrimi i mbështetjes së bërë në mënyrë të përsosur për Paketën Gjithëpërfshirëse të Ndihmës për Ukrainën.

-Kontributet për Iniciativat për Ndërtimin e Kapaciteteve të Sigurisë dhe të Lidhjes së Sigurisë në Irak, Jordani dhe Republikën e Moldavisë.

-Themelimi i Sistemit të Komandës së Incidentit të Gjeneratës së ardhshme (NICS) në Ballkanin Perëndimor.

-Një konsorcium pasues i sistemeve zbuluese eksplozive në kohë reale për transportin publik.
-Një paketë kursesh të trajnimit SPS të hartuar në fushat e mbrojtjes CRBN, sigurisë energjetike dhe mbrojtjes kibernetike për të gjitha vendet ICI, në partneritet me Qendrën Rajonale të NATO-ICI në Kuvajt./Përgatitur nga MSc. Mimoza Golikja

 

Fraksion.com