Europa Liberale nuk ka vdekur ende
Nga Timoteu Garton Ash
Për të gjitha dallimet e rëndësishme midis Merkel dhe Emmanuel Macron mbi çështje të tilla si eurozona, ata të dy preferojnë zgjidhje liberale evropiane, të bazuara në bashkëpunimin ndërkombëtar, brenda BE dhe në nivel global. Prandaj quhet Merkoni. Për të gjitha dallimet në mes të udhëheqësit hungarez Viktor Orban dhe zëvendëskryeministrit italian populist, Matteo Salvini, ata të dy avokojnë zgjidhje joligjore, kombëtare, duke përjashtuar, ose përjashtuar “të tjerët” etnikisht ose nga kultura. Prandaj quhet Orbvini. Kryeministri socialist i Spanjës, Pedro Sánchez dhe presidenti i Këshillit Europian, Donald Tusk, në mënyrë të qartë i përkasin kampit të Merkonit, ndërsa CSU-ja bavareze, partia e lirisë austriake, partia Ligj dhe Drejtësia e Jarosław Kaczyński (PiS) në Poloni dhe disa (edhe pse jo të gjithë) Brexiteers, i përkasin standardit checkered të Orbvini.
Në asnjë mënyrë, të gjitha thyerjet brenda BE-së nuk mund të vendosen me kujdes përgjatë aksit Merkron-Orbvini. Mosmarrëveshjet për eurozonën dhe buxheti i ardhshëm evropian, për shembull, bien më shumë përgjatë vijave kombëtare sesa politike. Brexit është 27 vende kundër një. Por në aspektin e mënyrës se si politika kombëtare demokratike luan në politikën evropiane, kjo është loja më e re në vend.Për momentin, ekipi Orbvini është qartësisht në avancim. Skuadra Merkron duket e lodhur si ekipet gjermane dhe spanjolle të futbollit në Kupën e Botës, duke luajtur në mënyrë të palëkundur sistemin e tyre, por duke mos arritur të shënojnë. E ardhmja e Merkel është shumë e pasigurt, ndërsa kancelari austriak, Sebastian Kurz, është bërë një lojtar i rëndësishëm, aktualisht i prirur drejt Orbvinit.
Çështja e emigrimit, që mbledh mbështetës në fushën e Orbvinit, është sa reale po aq dhe simbolike. Në vitin 2015, pas asaj që u quajt “gabimi i mrekullueshëm i Merkelit” nga disidenti i Gjermanisë Lindore, Wolf Biermann, në Gjermani hynë shumë refugjatë për një kohë shumë të shkurtër. Më shumë se 2 milionë europianë-lindorë hynë në Britani pas zgjerimit të BE-së në vitin 2004, duke krijuar shqetësime reale për strehimin, punësimin, kujdesin shëndetësor dhe arsimor, të cilat kontribuuan për votën në favor të Brexit. Italia, Spanja dhe Greqia kanë hasur probleme vërtet të mëdha me pritjen e emigrantëve, dhe pa marrë ndihmë nga partnerët e Europës së veriut. Atyre u është dashur të strehojnë një numër të madh refugjates dhe emigrantësh, të cilët rrezikonin vdekjen nëpër ujërat e Mesdheut.
Imigracioni është një çështje simbolike, duke grumbulluar shqetësime rreth kulturës dhe identitetit, si depozita metalike në një magnet.
Emigracioni është gjithashtu një çështje simbolike, duke grumbulluar shqetësime rreth kulturës dhe identitetit, si depozita metalike në një magnet. Nivelet e imigracionit të pakontrolluar në BE kanë rënë në mënyrë dramatike që nga viti 2015, por kjo nuk i pakëson ndjenjat e njerëzve rreth asaj se si vendet e tyre kanë ndryshuar tashmë. Në një anketë të realizuar nga Fondacioni Bertelsmann në vitin 2017, një mesatare prej 50% e të pyeturve në BE u pajtua me deklaratën “ka kaq shumë të huaj në vendin tonë, ndonjëherë ndihem si një i huaj”. Në Itali shifra ishte 71%.
George Dangerfield, autori i “Vdekjes së Çuditshme të Anglisë Liberale”, argumenton se liberalët ranë në Anglinë e shekullit të 20-të ngaqë refuzuan t’i përgjigjen forcave të reja, si lëvizja e grave për të drejtë vote, lëvizja e laburistëve dhe nacionalizmi irlandez. 100 vite më vonë, kriza e Europës liberale është kryesisht rezultat i forcave që ka krijuar vetë liberalizmit. Liberalizimi, evropianizimi dhe globalizimi kanë prodhuar ndryshime të shpejta e të dukshme në shoqëritë europiane.
Shumë veta e kanë parë këtë si një ndryshim për keq. Duke shfrytëzuar këto pakënaqësi, populistët tregojnë një histori të thjeshtëzuar, se si duke mbyllur kufijtë e duke “marrë kontrollin”, do të rikthejnë një të shkuar imagjinare me më shumë punësim, me familje të lumtura e me komunitete kombëtare tradicionale. Ndërkohë, revolucioni dixhital, që tani po përparon me inteligjencën artificiale, do të sjellë më shumë ndryshim e pasiguri, sidomos në vendet e punës.
Liberalët kanë një listë të gjatë me detyra, nëse duan të reagojnë në Europë. Do të jetë e vështirë të gjesh përgjigje racionale e praktike ndaj problemeve të vërteta të barazisë dhe pasigurisë. Jemi ende në fazën e fillimit për gjetjen e përgjigjeve, dhe shënjestra jonë është duke lëvizur shumë shpejt, për shkak të revolucionit dixhital. Politikat radikale si të ardhurat bazë universale apo garancia bazë e vendit të punës do të jetë një prej kërkesave. Edhe po të kemi një Xhon Mejnard Kejns të ri, duhet kohë të shkosh nga puna intelektuale e Kejnsit te një program zgjedhor që të fitojë votimet për një parti laburiste të drejtuar nga Clement Attlee.
Përtej kësaj, Europa Liberale duhet të gjejë mënyra të reja për t’iu adresuar nevojave të thella emocionale për bashkësi e identitet që po shfrytëzojnë populistët. Siç mund të shihni në çdo botëror, identiteti kombëtar mbetet një burim i pakrahasueshëm pasioni dhe përkatësie. Për të ardhmen e afërt, është iluzion të besosh se mund të konkurrohet me identitete transkombëtare apo përmbi-kombëtare. Ndërkohë që përpiqemi të forcojmë një identitet Europian të ndarë midis shumë shteteve, një identitet vërtet global (të cilën botërori i futbollit e përfaqëson, në një farë mënyre), ne nuk mund ta lëmë kombin në dorë të nacionalistëve. Që të plotësojmë europianizmin dhe ndërkombëtarizimin, na duhet patriotizmi pozitiv dhe qytetar, si ai që po reklamon Makroni në Francë.
E gjitha kjo duhet të shkrihet në një program që të fitojë zgjedhjet. Pastaj duhet një parti për t’i fituar zgjedhjet me atë program. Por as parti të tilla nuk kemi shumë. Makroni, me lëvizjen e tij “Republika po përparon”, është përjashtimi që vërteton rregullin. Në çdo vend tjetër, liberalët kanë humbur ndaj tendencave anti-liberale të partive të mëdha të qendrës së majtë e të djathtë, përfshi laburistët dhe konservatorët e Britanisë. Partitë e qendrës së djathtë kanë marrë pushtet vetëm duke kënaqur qasjet anti-liberale të partnerëve populistë që kanë në koalicione, si Austria dhe Holanda.
E gjitha kjo më shtyn drejt idesë se beteja për Europën liberale do të zgjasë me vite. Gjërat mund të bëhen më keq para se të nisin të bëhen më mirë, duke krijuar më shumë mundësi për Orbvinin e më shumë pengesa për Merkronin. Jo, nuk besoj se jemi duke dëshmuar vdekjen e çuditshme të një Europe liberale, por duhet të përgatitemi për një rimëkëmbje të gjatë e të vështirë.
• Timothy Garton Ash është një kolumnist i Guardian
