Në kërkim të një mrekullie ekonomike të tretë gjermane
Nga Jacob L. Shapiro
Ekonomia e Gjermanisë është në telashe. Sipas Institutit Ifo, një think tank i lartë gjerman i bazuar në Mynih, “retë e stuhisë po grumbullohen mbi ekonominë gjermane”. Dhe si një stuhi, problemet janë shfaqur papritmas. Vetëm një vit më parë Handelsblatt, një gazetë gjermane e biznesit me bazë në Dusseldorf, tha se viti 2017 do të ishte një vit rekord për ekonominë gjermane dhe se perspektivat dukeshin të mira për të ardhmen. Vetëm gjashtë muaj më parë, Fondi Monetar Ndërkombëtar shënoi parashikimet e tij për rritjen ekonomike gjermane në 2018 dhe vetëm pesë muaj më parë qeveria gjermane rishikoi parashikimet e saj të rritjes deri në 2.4 për qind nga 1.9 për qind. Dhe vetëm katër muaj më parë BE-ja u përplas në shpinë për normat më të mëdha të rritjes në një dekadë, të kredituar kryesisht nga ringjallja ekonomike e Gjermanisë.
Që të gjitha duken si shumë kohë më parë tani. Die Welt, një e përditshme konservatore me ndikim, shpalli më 19 qershor se “mrekullia e dytë ekonomike gjermane ka mbaruar.” Instituti Ifo kohët e fundit e uli parashikimin e tij të rritjes në 1.8 përqind nga 2.6 përqind; një tjetër think tank i quajtur DIW ka ulur parashikimin e tij në 1.9 përqind këtë vit dhe 1.7 përqind vitin e ardhshëm. Të dhënat zyrtare të Gjermanisë treguan se rritja në tremujorin e parë të këtij viti ishte gjysma e normës së tremujorit të mëparshëm. Q2 u pasua me rënie në prodhimin industrial dhe në urdhërat industriale – shenjat e këqija për të ardhmen e afërt. Më 20 qershor, Daimler AG, një nga kompanitë më të dukshme dhe më të rëndësishme të Gjermanisë, “përshtati” pritjet e fitimeve. Së paku dëshira gjermane për eufemizmin mbetet e pakufizuar.
Rrëfimi i medias që ka ecur shumë shpejt, fajëson politikat proteksioniste të SHBA. Për të qenë të sigurtë, mesazhet kërcënuese të Presidentit të SHBA-së Donald Trump për të goditur tarifat prej 20 përqind në importet e makinave gjermane nuk kanë ndihmuar çështje për Gjermaninë. Por ky nuk është shkaku kryesor i problemeve të Berlinit. Gjithashtu është joshëse të përshkruajë paqëndrueshmërinë në ekonominë gjermane ndaj konflikteve politike në Berlin, ku çdo deklaratë e Kancelares Angela Merkel po shqyrtohet nervozisht për shenja të dobësisë. Marrëdhëniet që lidhin Kristian Demokratët e Merkelit dhe partia e tyre bavareze, Bashkësia Socialiste e krishterë – një aleancë politike që zgjati 69 vjet – janë të neveritëshme. Por e vërteta është se Die Welt ka të drejtë. Problemet ekonomike të Gjermanisë janë strukturore, një rritje e pashmangshme e të njëjtave aspekte që katapultuan Gjermaninë nga stanjacioni në shpresën e vetme të ekonomisë evropiane pas krizës financiare të vitit 2008.
E mrekullia e parë ekonomike e Gjermanisë, e ashtuquajtura mrekulli në Rhein, erdhi pas Luftës së Dytë Botërore. Shërimi i shpejtë i Gjermanisë Perëndimore nga ajo luftë ishte mahnitëse, por, në kuptimin literal, jo krejtësisht të mrekullueshëm – ndryshe nga një mrekulli, rigjenerimi i Gjermanisë Perëndimore ishte shumë i shpjegueshëm.
Së pari, pati një shpërthim të popullsisë. Gjermania Perëndimore, e cila në prag të Luftës së Dytë Botërore dukej si një makth demografik, e pa popullsinë e saj të rritet me 28 përqind nga 1950 në 1970, me një normë mesatare të pjellorisë pothuajse dyfishi i 1.5 përqindëshit aktual. Së dyti, nazistët dolën nga Gjermania me një trashëgimi jo morale, por i lanë Gjermanisë Perëndimore një fillim të jashtëzakonshëm ekonomik. Aleatët arritën të dëmtojnë vetëm 20 për qind të uzinës industriale gjermane deri në maj të vitit 1945 dhe investimet masive të qeverisë naziste në pajisje të reja industriale dhe përqendrimi i saj në industri të tilla si inxhinieri dhe automjetet e bënë prodhimin gjerman të këtyre mallrave klasit botëror. Me fjalë të tjera, Gjermania nuk ishte njohur si një central elektrik prodhimi para viteve 1950. Dhe pastaj ka pasur mbështetjen e madhe të Shteteve të Bashkuara, të cilat kishin nevojë për të rindërtuar Gjermaninë Perëndimore për të mbajtur vijën kundër Perdes së Hekurt. Vetëm përmes Planit Marshall, SHBA kontribuan me 1.45 miliardë dollarë (rreth 13.77 miliard dollarë sot) për rindërtimin e Gjermanisë Perëndimore.
Për pothuajse katër dekada, ekonomia perëndimore gjermane udhëtoi gjatë, derisa Bashkimi Sovjetik u shemb papritur në vitin 1991. Shumica e ekonomistëve besonin se ribashkimi gjerman do të dëmtonte ekonominë e Gjermanisë Perëndimore. Në të vërtetë, rezultatet e hershme nuk ishin goxha. Për të gjitha, Gjermania shpenzonte rreth 2 trilionë euro (2.3 trilionë dollarë) për të siguruar gjermanët lindorë përfitime sociale, për të rindërtuar infrastrukturën e Gjermanisë Lindore dhe për të ofruar një shkëmbim 1: 1 për monedhën e Gjermanisë Lindore. Situata ishte aq e zymtë saqë në vitin 1999, një raport i ekonomistëve arriti në përfundimin se Gjermania u dërgua në rolin e “njeriut të sëmurë të Evropës” për një të ardhme të parashikueshme. Grupi i grumbullimit të analizës ishte një krahasim i shtetit të sapo bashkuar gjerman me perandorinë osmane sklerotike në prag të rrënimit të saj. Në fillim, dukej si analiza e saktë. Në vitin 2003, pas viteve të rritjes së qendrueshme, ekonomia gjermane u tkurr me 0.71 për qind.
Por pastaj, Gjermania hoqi edhe një herë. Receta për mrekullinë e dytë ekonomike gjermane mbante pak ngjashmëri me të parën. Shkalla e fertilitetit të Gjermanisë vazhdon të bjerë gjatë viteve 1990 dhe 2000. Por Gjermania kompensoi këtë duke përfituar nga puna e lirë në Evropën Lindore. Duke zhvendosur prodhimin në lindje dhe duke futur teknologjinë gjermane dhe metodat e prodhimit industrial, kostot kane rënë dhe produktiviteti u rrit. Themelimi i monedhës së përbashkët në vitin 1999 ndihmoi që mallrat gjermane të bëheshin më konkurruese në të gjithë Evropën dhe t’i jepnin fund efektit të paqëndrueshëm të cikleve gjermane boom-dhe-bust që kishin në shenjën deutsche. Politika e mirë gjithashtu ndihmoi. Sjellë në krizën ekonomike dhe normat e papunësisë kokëfortësi sportive në krahasim me pjesën tjetër të Evropës, veçanërisht në ish-Gjermaninë Lindore, qeveria gjermane nuk kishte zgjidhje tjetër përveçse të miratojë reforma të mëdha të tregut të punës, si dhe shkurtime të mëdha në shtetin e vjetër.
Kombinimi i këtyre zhvillimeve ka funksionuar. Ekonomia gjermane shkoi nga tkurrja në rritje në gati 4 për qind në vit. Por fara e krizës aktuale u vendosën në zgjidhjet e njëjta që lejuan Gjermaninë e ribashkuar të përparonte. Gjermania u bë e varur nga eksportet për të ushqyer ekonominë e saj. Në vitin 1991, ekonomia e Gjermanisë varet nga eksportet për 27.3 për qind të prodhimit të brendshëm bruto. Sipas Bankës Botërore, kjo shifër ishte rritur në 46.1 për qind deri në vitin 2016. Për vendet e Evropës Lindore që janë bërë pjesë e zinxhirit të furnizimit gjerman, ky numër është më i madh astronomikisht.
Për më tepër, reformat e punës që filluan ekonominë gjermane dhe zvogëlimin e papunësisë në nivele të ulëta regjistruese kishin një nënprodukt të ardhur keq: pabarazinë ekonomike. Në shumë raste, të pasurit u pasuruan ndërsa të varfërit thjesht përfitonin dobi më pak bujare të qeverisë. Politikat lehtësuese monetare të miratuara pas krizës financiare të vitit 2008 e kanë rënduar problemin, deri në atë pikë sa Gjermania tani ka normat e pabarazisë më të larta të pasurisë midis Organizatave për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (vetëm Shtetet e Bashkuara tejkalojnë Gjermaninë në këtë drejtim).
Këto janë problemet reale me të cilat përballet Gjermania. Nuk ka më fitime të produktivitetit të punës për t’u bërë – Normat e produktivitetit të punës në Lindjen e Evropës tejkaluan atë të punëtorëve gjermanë vite më parë. Nuk ka më foshnja – normat e fertilitetit goditën një lartësi 43-vjeçare në vitin 2016, por në 1.59 është ende shumë nën nivelin e zëvendësimit prej 2.1, dhe popullsia e tij është një nga më të vjetrat në Evropë. Nuk ka treg të ri për t’u shitur – Kina po përpiqet të rrisë kërkesën e brendshme, SHBA-ja është kthyer në proteksionizëm, Evropa është e mbingarkuar dhe fuqia blerëse e rusit mesatar nuk do të bënte shumë ndryshim, edhe nëse sanksionet e BE-së nuk ishin nuk e pengon thellimin e marrëdhënieve ekonomike ruso-gjermane. Dhe e gjithë kjo nuk do të thotë asgjë për sistemin e arsimit të vjetëruar të Gjermanisë, normat e larta të taksave të korporatave, infrastrukturën e lidhjes së internetit broadband dixhitale të shekullit të 20-të dhe strukturat hierarkike të kompanisë që e mbytin inovacionin. Edhe në fushat ku Gjermania duhet të shkëlqejë, si makina, ditët më të mira të Gjermanisë duken pas saj. Volkswagen, Audi, Porsche, BMW dhe Daimler tani janë akuzuar të gjithë për shpërhapjen e emisioneve dhe po kujtojnë qindra mijëra automjete në atë që është bërë e njohur si “Dieselgate”. E fundit por jo më pak e rëndësishme, sistemi bankar i Gjermanisë është në hije.
Megjithatë, ka një rreshtim të argjendtë të këtyre reve. Gjermania nuk është ende në gojën e një krize – ajo është duke qëndruar në greminë. Dhe kur Gjermania moderne (domethënë, pas vitit 1871) arrin momente serioze të krizës, grindjet e vogla politike zakonisht lihen mënjanë dhe popullsia gjermane përgjigjet me një disiplinë shoqërore që pak vende të tjera në botë kanë arritur ndonjëherë. Për shembull, fabrika industriale gjermane mbijetoi e paprekur nga Lufta e Dytë Botërore, por sistemi hekurudhor gjerman nuk e bëri. Në V-Day 1945, vetëm 10 për qind e hekurudhave gjermane ishin funksionale. Vetëm 13 muaj më vonë, Gjermania Perëndimore kishte rindërtuar 93 për qind të sistemit të saj hekurudhor, ku përfshiheshin riparimet në 800 ura. Gjermania kishte avantazhe – jo më së paku nga të cilat ishte ndihma ekonomike e SHBA-së – por ajo që Gjermania ishte në gjendje të bënte me atë ndihmë nuk ishte aspak e jashtëzakonshme. E njëjta gjë mund të thuhet për rimëkëmbjen e shpejtë të Gjermanisë nga integrimi i saj në Gjermaninë Lindore dhe nga sëmundja e tij e mëvonshme në fund të viteve 1990, një proces që do të dëmtonte kombe më pak koherente.
Fraksion.com
