Turqia, një ditë më pas, pas raport-progresit të Komisionit Evropian

Parlamenti i Turqisë miraton mocionin e kabinetit qeveritar turk për  zgjatjen e gjendjes së jashtëzakonshme edhe për 3 muaj, raportojnë mediat turke.

Masat e ndërmarra nga Turqia nën një gjendje të jashtëzakonshme thuajse dyvjeçare kanë shkurtuar të drejtat civile dhe politike, sipas një raporti kritik të Bashkimit Evropian, i cili i nxiti zyrtarët turq të akuzonin bllokun e “paragjykimit” kundër Ankarasë.

Publikuar të martën nga Komisioni Evropian, raporti vjetor i përparimit mbi bisedimet e anëtarësimit të Turqisë në BE vjen në një kohë të marrëdhënieve gjithnjë e më të tensionuara dypalëshe.

Në dokumentin e saj, institucioni ekzekutiv i BE i bëri thirrje Ankarasë që të heqë menjëherë gjendjen e jashtëzakonshme, e cila u shpall në korrik 2016 pasi rreth 300 vetë u vranë gjatë një përpjekjeje të dështuar të grushtit të shtetit. Masa që atëherë është zgjeruar rregullisht.

Ankaraja  fajëson lëvizjen e Fethullah Gulen, një udhëheqës fetar vetë-ekzilesh me bazë në SHBA, për tentativën e grushtit të shtetit. Ajo thotë se anëtarët e lëvizjes kanë drejtuar “një shtet paralel” brenda burokracisë civile dhe ushtarake dhe duke ndjekur axhendën e tyre. Guleni mohon pretendimet.

Raporti i BE-së tha se nën gjendjen e jashtëzakonshme turke, më shumë se 150,000 njerëz ishin ndaluar, 78,000 të arrestuar dhe mbi 110,000 nëpunës civilë u larguan. Autoritetet turke thonë se rreth 40,000 janë rikthyer në proces.

“Shkalla e gjerë dhe natyra kolektive, dhe disproporcionaliteti i masave të marra që nga përpjekja e grushtit të shtetit nën gjendjen e jashtëzakonshme, siç janë shkarkimet e shumta, arrestimet dhe ndalimet, vazhdojnë të ngrenë shqetësime serioze”, tha raporti.

Institucionet e BE dhe shumë shtete anëtare kanë dënuar në mënyrë të përsëritur arrestimet dhe spastrimet e qeverisë turke pas përpjekjes së grushtit të shtetit.

Grupet e të drejtave lokale dhe ndërkombëtare akuzojnë qeverinë për përdorimin e përpjekjes së grushtit të shtetit si një pretekst për të heshtur opozitën në vend.

Qeveria e Presidentit Rexhep Tajip Erdogan thotë se spastrimet dhe ndalimet janë në përputhje me sundimin e ligjit dhe synojnë të largojnë përkrahësit e Gylenit nga institucionet shtetërore dhe pjesët e tjera të shoqërisë.

‘BE anuar, mungon ndjeshmëria’

Duke iu përgjigjur raportit, Yasin Aktay, një këshilltar i lartë i Erdoganit, tha se BE ishte e njëanshme në vlerësimin e saj për Turqinë. Ai tha se blloku nuk merr seriozisht “kërcënimin terrorist” në Turqi të paraqitur nga grupe të tilla si lëvizja e Gulenit, Partia e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) dhe Partia e Frontit të Çlirimit të Popullit Revolucionar të Lartësuar.

“BE vepron me paragjykime kundër Turqisë dhe i mungon ndjeshmëria në qasjen e saj ndaj kërcënimit terrorist në vendin tonë”, tha Aktay të martën.

“Shumë shtete anëtare mbështesin lehtësisht propagandën kundër Turqisë, pasi ato janë kundër ofertës së saj në BE. Ata përdorin kërcënimin terrorist në Turqi si një kartë e fuqishme për të korruptuar imazhin e vendit, duke u përpjekur ta tregojë Turqinë si një vend pa demokraci”.

Ndryshimet kushtetuese

Raporti gjithashtu tha se gjatë gjendjes së jashtëzakonshme, “funksioni kryesor i parlamentit si pushtet legjislativ u shkurtua”.

“Qeveria iu drejtua dekreteve emergjente me” forcën e ligjit “për të rregulluar gjithashtu çështjet që duhej të ishin përpunuar sipas procedurës së zakonshme legjislative”, tha Komisioni Europian.

Por Aktay ishte e shpejtë për të vënë në dukje se ende kishte një gjendje të jashtëzakonshme në Francë, dy vjet e gjysmë pasi sulmet e shumta kishin në shënjestër kryeqytetin, Paris.

“Askush nuk u përpoq të përmbysë qeverinë franceze në një përpjekje grushti ku morën pjesë mijëra njerëz dhe nuk ka rrjetë anti-qeveritare në mënyrë sekrete dhe të përhapur gjerësisht në institucionet shtetërore me një numër mbështetësish”, tha Aktay.

“Asnjë grup terroristësh të armatosur  nuk vepron vazhdimisht  në Francë”.

Në prill 2017, një referendum i fituar ngushtë nga kampi “Po” i qeverisë, ndryshoi sistemin parlamentar të Turqisë në një presidencë ekzekutive.

Ndryshimet kushtetuese të miratuara në referendum i japin presidentit të ardhshëm – që do të zgjidhet në vitin 2019 – kompetenca të reja për të emëruar nënkryetarët, ministrat, zyrtarët e nivelit të lartë dhe gjyqtarët e lartë. Ai i lejon presidentit të shpërndajë parlamentin, të nxjerrë dekrete ekzekutive dhe të imponojë gjendje emergjence.

Raporti i Komisionit Evropian tha se sistemi ekzekutiv i sapo futur i presidencës në Turqi nuk ka kontrolle dhe balancime të mjaftueshme dhe se rrezikon ndarjen e kompetencave midis ekzekutivit dhe gjyqësorit.

Ai gjithashtu tha se gjatë vitit të kaluar kishte pasur një rebelim serioz në lidhje me pavarësinë e gjyqësorit dhe lirinë e shprehjes.

Ai shtoi se shoqëria civile u vu nën presion në rritje nën gjendjen e jashtëzakonshme, sidomos përballë një numri të madh arrestimesh të aktivistëve dhe përdorimit të përsëritur të ndalimeve të demonstratave.

Raporti kritikoi “rastet penale kundër gazetarëve, mbrojtësve të të drejtave të njeriut, shkrimtarëve, përdoruesve të mediave sociale, tërheqjes së kartave të shtypit, si dhe mbylljes së mediave të shumta”.

“Këto vendime bazohen kryesisht në zbatimin selektiv dhe arbitrar të ligjit, veçanërisht dispozitave për sigurinë kombëtare dhe luftën kundër terrorizmit”, tha ai, duke shtuar se më shumë se 150 gazetarë mbeten në burg në Turqi.

A mundet Baydarol, zëvendëskryetar i Shoqatës së Bashkimit Evropian dhe Shoqatës së Hulumtimeve Globale me seli në Ankara, që raporti “nuk i bëri thirrje pezullimit zyrtar të bisedimeve, gjë që do të ishte një masë shumë serioze politike kundër Turqisë”.

Ai vuri në dukje se gjetjet e tij sugjerojnë se Turqia po regresohet dhe po largohet me shpejtësi nga vlerat e bllokut, por shtoi se “vetë BE-ja ka  gjithashtu përgjegjëse për këtë rezultat”.

“Ka shumë udhëheqës anembanë BE-së, të cilët thanë haptazi se Turqia nuk do të jetë anëtare e BE-së, pavarësisht se çfarë. Kjo e bën Turqinë të mos i besojë BE-së”, tha Baydarol për Al Jazeera.

Marrëdhëniet në rënie

Bisedimet e anëtarësimit të Turqisë në BE janë praktikisht të ngrira prej vitesh, ndërsa marrëdhëniet e saj me BE-në kanë rënë në një nivel të ulët gjatë viteve të fundit.

Muajin e kaluar, një samit midis Presidentit të BE-së Donald Tusk, shefit të Komisionit Europian Jean-Claude Juncker dhe Erdogan nuk prodhuan asnjë lehtësim për lidhjet e tensionuara.

Më parë në mars, kancelari austriak Sebastian Kurz kërkoi një përfundim formal të bisedimeve të pranimit të Ankarasë me BE. Austria kundërshton fuqishëm anëtarësimin e Turqisë në BE.

Kancelarja gjermane Angela Merkel tha në shtator – gjatë një debati televiziv para zgjedhjeve parlamentare të vendit të saj – se Turqia “nuk duhet të bëhet anëtare e BE”. Më parë këtë vit, ajo gjithashtu tha se një pezullim formal i bisedimeve me Turqinë është në tryezë.

Marrëdhëniet tashmë në rënie midis Ankarasë dhe BE-së morën një rënie në mars të vitit 2017, kur Hollanda, Austria, Gjermania dhe Danimarka ndaluan ministrat turq nga adresimi i emigrantëve dhe tubime të emigrantëve  brenda kufijve të tyre për referendumin e vitit 2017.

Erdogan e krahasoi ndalimin e ministrave me “praktikat naziste” dhe i quajti autoritetet holandeze “mbetjet naziste”.