Lidhjet gjithnjë e më të ngushta të Turqisë me Rusinë lënë SHBA-në pa aleancë kyçe në Siri

Kufizimi i ndikimit të SHBA në Lindjen e Mesme nuk është interesi i vetëm i përbashkët i udhëheqësve autokratikë të Rusisë dhe Turqisë
Ndërsa perspektiva rritet me konfrontimin ushtarak me Rusinë në qiellin mbi Siri, SHBA po llogaritet në mbështetjen nga partnerët europianë si Franca dhe Britania e Madhe. Por ndihma nga një aleat i rëndësishëm rajonal – Turqia – është më pak i sigurt, pavarësisht qëndrimit të tij në kufirin verior të Sirisë dhe kundërshtimit ndaj regjimit të Bashar al-Asadit.

Ka jehonë të vitit 2003, kur Turqia refuzoi të mbështeste pushtimin e Irakut nga SHBA. Fronti i të cilit në Turqi është një çështje që gjithnjë e më shumë po ushtron politikëbërësit e Uashingtonit, siç thotë Rexhep Tajip Erdogan, president i Turqisë, ndërton lidhje më të ngushta me Rusinë.

Megjithëse Turqia është anëtare e NATO-s, bashkëpunimi i saj i mbrojtjes në rritje me Moskën përfshin një marrëveshje të kohëve të fundit me 2 miliardë  $ për të blerë sisteme raketash S-400 të sipërfaqes së ajrit. Në të njëjtën kohë, bashkëpunimi ushtarak me SHBA-të është zvogëluar.

Të ballafaquar me kufizimet turke, operacionet luftarake të forcave ajrore amerikane në bazën Incirlik, afër kufirit të Sirisë, janë ulur. Në janar, një skuadër avionësh tokë-sulmesh A-10 “Warthog” u rivendosën në Afganistan, thuhet se duke lënë vetëm aeroplanin e karburantit në bazë. Vitin e kaluar Gjermania, një anëtar tjetër i NATO-s, ishte i detyruar të tërhiqte forcat e veta nga Incirlik mes një rasti të ashpër me Erdoan lidhur me të drejtat e njeriut dhe çështjet ligjore. Avionët gjermanë, të cilët si homologët e tyre amerikanë ishin të angazhuar në sulmin ndaj forcave të Shtetit Islamik në Siri dhe Irak.

Tensionet SHBA-Turqi u rritën më vonës në Ankara, të cilat Erdoğan pretendoi se u nxitën nga kundërshtarët e vendosur në SHBA. Që nga ajo kohë janë përkeqësuar me rreshtat mbi abuzimet turke të të drejtave të njeriut, mbështetja e Uashingtonit, të cilën Turqia i konsideron si terroristë dhe nga inkursioni ushtarak i Turqisë në Afrin, në Siri veri-perëndimore.

Qeveria e Erdoganit, e cila më parë kërkoi që Assadi të largohej, fillimisht fajësoi regjimin sirian për sulmin e armëve kimike të së shtunës së kaluar në Douma – fokusi i tensioneve aktuale mes Rusisë dhe perëndimit. “Regjimi sirian do të duhet të paguajë çmimin,” tha të hënën Ibrahim Kalin, zëdhënësi i Erdoganit.

Zëdhënësi i qeverisë Bekir Bozdağ tha se regjimi i Asadit ishte fajtor për “barbarinë dhe një krim kundër njerëzimit”. Por Ankaraja ndryshoi mendimin e saj pasi Erdogan mori një telefonatë më vonë atë ditë nga mbështetësi kryesor i Asadit, presidenti rus Vladimir Putin. Deklaratat zyrtare pasuese shmangën duke fajësuar Doumanën për regjimin, – pozicionin e saktë të Putinit.

Një deklaratë kërcënuese nga Sergei Lavrov, ministri i jashtëm i Rusisë, mund gjithashtu të ketë ndryshuar mendjet turke. Rusia deri tani ka pranuar në operacionin Afrin të Turqisë, duke siguruar siguri nga Damasku se forcat e regjimit nuk do ta kundërshtonin atë. Por të hënën Lavrov tha se Moska priste që Turqia t’ia dorëzojë Afrin Assadit. Irani, bashkëpunëtori rus në Siri, bëri një thirrje të ngjashme. Erdogani hodhi poshtë me zemërim kërkesat, por mesazhi nga Moska ishte i qartë: mos u prish me ne.

Bashkëpunimi i ngushtë i Turqisë me Rusinë – kritikët do ta quanin nënshtrim – është një fenomen relativisht i fundit. Të dy vendet erdhën në përplasje në nëntor 2015, kur Turqia rrëzonte një avion ushtarak rus për shkeljet e dyshuara të hapësirës ajrore. Moska u hakmor duke imponuar sanksione ekonomike.

Me tronditjen e NATO-s dhe BE-së, afrimi i mëpasshëm ka qenë i shpejtë, i nxitur nga vetëinteresi i përbashkët, veçanërisht në Siri. Të dy Erdogan dhe Putin duan të formojnë çdo zgjidhje të pas luftës në avantazhin e tyre. Për këtë qëllim, ata nisën, me Iranin, të ashtuquajturin procesi të paqes në Astana, duke rivalizuar bisedimet e mbikëqyrura nga OKB.

Putini personalisht u pajtua me Erdoganin pas përpjekjes së grushtit të vitit 2016, duke e siguruar atë për mbështetjen e plotë të Moskës. Ky ishte një moment i rëndësishëm për dy autokratë instinktivë që frikësohen nga vendimi popullor. Që atëherë, bashkëpunimi dypalësh mbi energjinë bërthamore, tubacionet e energjisë nga Rusia në Turqi dhe në Evropë, turizmi, investimi, shitja e armëve dhe lidhjet ushtarake kanë arritur “nivele të pashembullta”, sipas IISS-it.

Erdogan dhe Putin ndajnë një tjetër synim: frenimin e ndikimit të SHBA në Lindjen e Mesme. Dhe për Rusinë, takimi me Turqinë sjell përfitime të tjera – mbjelljen e mosmarrëveshjeve brenda NATO-s dhe kufizimin e mundësive ushtarake amerikane në Siri, kur, si tani, mund të shkaktojë shtytje.